Όπως γνωρίζουµε ο πόλεµος για τους κατοίκους του ελλαδικού χώρου ήταν µια διαρκής ασχολία. Κάθε είδους διαφορές επεκτατικού, κοινωνικού, διατροφικού χαρακτήρα κ.α. λύνονταν µέσω της πολεµικής οδού. Από τις πρώτες κιόλας συρράξεις οι άνθρωποι είχαν καταλάβει, πως όσοι συµµετείχαν σε αυτές έπρεπε να είναι σε καλή σωµατική κατάσταση (υγιείς) και εποµένως καλά ταϊσµένοι, ακόµη επειδή ήταν µακριά από τις εστίες τους, φρόντιζαν να µην τους λείπει η τροφή και φυσικά να είναι καλά διατηρηµένη.
Από τα µινωικά χρόνια και έπειτα ο πόλεµος εξελίσσεται παράλληλα µε την εξέλιξη των κοινωνιών, µε αποτέλεσµα να λαµβάνονται πληρέστερα µέτρα διατροφής, καθ’ όσον από την αντιµετώπιση των διατροφικών προβληµάτων των εµπολέµων, πολλές φορές καθορίζεται η νίκη ή η ήττα
Ιστορικά η υλική αποζηµίωση των νικητών, ήταν µε µορφή τροφίµων από τους ηττηµένους.
Από τις πληροφορίες του Ξενοφώντα συνάγεται το συµπέρασµα ότι η βάση της διατροφής ακόµα και για στρατιώτες ήταν τα δηµητριακά. Ο οίνος ήταν σηµαντικό στοιχείο της στρατιωτικής διατροφής, δίνοντας θερµίδες διατροφής, άλλα διατροφικά στοιχεία και το σπουδαιότερο διατηρούσε υψηλά το ηθικό των πολεµιστών. Το σηµαντικότερο ίσως όλων των εδωδίµων αγαθών για τους πολεµιστές, ήταν το κρέας, ήταν κάτι που τους συµβούλευαν να γνωρίζουν για τη σηµασία στην υγεία, όπως η σωµατική καταπόνηση απαιτεί κρέας για να αντιµετωπισθεί
Ασφαλώς δεν γνώριζαν τότε τα περί πρωτεΐνης και την ανάγκη πρόσληψης της ύστερα από έντονη σωµατική άσκηση, ώστε να βοηθηθεί η συντήρηση και η πιθανή βλάβη τραυµατισµένων µυών
Η σηµαντικότερη µέριµνα των διοικούντων και αρχηγών των στρατιωτών, ήταν η εξασφάλιση της µεταφοράς των τροφίµων και γενικότερα προµηθειών σε ικανές ποσότητες, η οποία διενεργείτο από υποζύγια (π.χ. γαϊδούρια) και έχοντας τη βοήθεια και παρουσία όχι στρατιωτών, αλλά των δούλων.
Τα τρόφιµα βέβαια που µετέφεραν έπρεπε να αντέχουν στο χρόνο και να µην χρειάζονται ιδιαίτερες συνθήκες συντήρησης. Στη λίστα πρώτα-πρώτα βρίσκονταν τα ξερά σύκα, οι ελιές, δηµητριακοί καρποί, άρτοι και ξηροί καρποί. Ακολουθούσαν τα παστά ή και αποξηραµένα στον ήλιο κρέατα και ψάρια. Υπήρχαν βέβαια και φρέσκα κρέατα στη διάθεση των πολεµιστών, γιατί αρκετές φορές τα στρατεύµατα ακολουθούντο από κοπάδια ζώων, τα οποία σφάζονταν και καταναλώνονταν επί τόπου. Κατά τη διάρκεια των πολεµικών επιχειρήσεων για να εξασφαλίσουν επί πλέον τροφή υπήρχαν ανάµεσα στους βοηθητικούς, κυνηγοί και ψαράδες. Αυτοί µε τις γνώσεις τους µπορούσαν και προµήθευαν επιπλέον κρέας και ψάρια στο στράτευµα
Ένας τρόπος αναπλήρωσης των αποθεµάτων τους, πραγµατοποιείτο από την πλήρη εκµετάλλευση της της αγροτικής παραγωγής των κατοικηµένων περιοχών απ’ όπου περνούσαν. Συγκεκριµένα εάν η περιοχή ήταν συµµαχική, οι προµήθειες δίνονταν χωρίς βία, καµιά φορά δινόταν και χρηµατικό αντίτιµο
Προκειµένου να εξασφαλίσουν το σηµαντικότερο αγαθό το νερό, µετακινούνταν όσο το δυνατό δίπλα ή κοντά σε λίµνες ή ποτάµια
Συµπερασµατικά µπορούµε να πούµε χονδρικά, οι προµήθειες σε τρόφιµα των στρατευµάτων, ήταν φρέσκια και ξηρά τροφή
Εκτός από τις παραπάνω προαναφερθείσες τροφές των πολεµιστών, ήταν και το σουσάµι απαραίτητο εφόδιο των στρατιωτών, διότι τους εξασφάλιζε ενέργεια
Η παρασκευή των φαγητών γινόταν στα κάρβουνα, µε τη χρήση σούβλας στις περισσότερες περιπτώσεις και ακολουθούσε ο βρασµός συνήθως σε µεταλλικές χύτρες, κυρίως του κρέατος από βόδια, πρόβατα, κατσίκια, κότες, κόκορες, χοίροι (άγριοι, ήµεροι), κυνήγι (λαγοί, πέρδικες, ορτύκια κ.α.). Το γεύµα συµπληρωνόταν πάντα από άρτο και κεκραµένο οίνο. Την ευθύνη όλων αυτών την είχαν µάγειροι που συνόδευαν το στράτευµα
Οι στρατιώτες είχαν µαζί τους ασκούς µε νερό ή οίνο, που τους έδεναν στο ακόντιο τους
Φυσικά οι Σπαρτιάτες στρατιώτες, είχαν πολύ πιο απλές διατροφικές συνήθειες, όπως έχουµε γνωρίσει σε πρότερη εργασία
Όλα τα παραπάνω αναφέρθηκαν σε περιόδους εµπόλεµης κατάστασης, όµως και κατά την διάρκεια ειρηνικής περιόδου, όπως στην αρχαία Αθήνα, η θητεία ήταν υποχρεωτική και διαρκούσε δύο χρόνια. Στην περίπτωση της Νεµέας υπήρχε ‘‘ηµιεπαγγελµατικός’’ στρατός, η οποία διατηρούσε ένα στρατιωτικό σώµα 1000 οπλιτών, οι οποίοι δεν ασκούσαν άλλο είδος εργασίας. Εδώ ξεχωρίζει για άλλη µια φορά η Σπάρτη, της οποίας ο στρατός ήταν όλοι οι ελεύθεροι πολίτες
Σηµειώνουµε ότι στις περισσότερες ελληνικές πόλεις, οι στρατιώτες έτρωγαν απλά µεν γεύµατα, αλλά δεν διέφεραν και πολύ από τα γεύµατα των υπολοίπων πολιτών
Έτσι λοιπόν διαµορφώνονταν τα γεύµατα των στρατιωτών στην αρχαία Ελλάδα, σε εµπόλεµες και ειρηνικές περιόδους.
*Ο Αναστάσιος Τριποδιανάκης είναι χηµικός, τ. υπ. Αγοράς Τροφίµων
