Το ανωτέρω θέμα εξακολουθεί να δημιουργεί πρόβλημα η απόφαση του συμβουλίου κορυφής της ΕΕ στις 17 και 18 Οκτωβρίου 2019. Πρέπει να καταβάλουμε προσπάθεια να δούμε τι είδους απάντηση απαιτεί το ερώτημα αυτό. Και τούτο γιατί υπάρχουν εξαιρετικά διχασμένες απόψεις, η σταχυολόγηση των οποίων απαιτεί μεγάλη προσοχή. Με όπλο τη διαφθορά ή τη συναίνεση για ευρωπαϊκή μεγέθυνση, ακόμη και οι δεξαμενές σκέψης χρησιμοποιούν εργαλεία διαφορετικής κατεύθυνσης για να μας πουν ΝΑΙ ή ΟΧΙ στη διεύρυνση της ΕΕ.
Kοινοτικά παραδείγματα υπάρχουν πολλά στις αλλεπάλληλες διευρύνσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια και κυρίως μετά το 1973. Όταν κατέρρεε η σοσιαλιστική Ευρώπη, με την κατάρρευση της πρώην ΕΣΣΔ και ο Φρανσουά Μιτεράν συμφωνούσε με τον Χέλμουτ Κολ για την απαγορευμένη επανένωση των δυο Γερμανιών άνοιξαν οι αρχικοί ασκοί του Αιόλου και μπήκε στις ράγες η πολυπόθητη από τους ισχυρούς, παγκοσμιοποίηση. Οι πλέον αδύναμοι, όπως η χώρα μας, σιώπησαν εγκληματικά για να φθάσουμε στο χείλος του γκρεμού σήμερα. Όταν γινόταν η διεύρυνση με την Ιβηρική χερσόνησο (Ισπανία και Πορτογαλία) οι διαπραγματεύσεις κράτησαν 5 χρόνια για να καταλήξουν στο να πάρει η χώρα μας ένα ισχυρό πακέτο επενδύσεων, τα γνωστά ΜΟΠ, ώστε να αντέξουμε την πίεση από την ένταξη1.
Η διαφορά είναι πασιφανής. Δώδεκα χρόνια μετά η πλήρης γερμανοποίηση της ΕΕ οδήγησε με συνοπτικές διαδικασίες σε μια προδήλως λανθασμένη διεύρυνση της ΕΕ με δέκα χώρες, και πάλι οι αδύναμες χώρες σιώπησαν, αλλά τουλάχιστον εμείς είχαμε ένα σαφέστατο πλεονέκτημα, την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, και άλλες χώρες είχαν ενταχθεί στο μεταξύ και φθάσαμε στα 28 δυσλειτουργικά μέλη από κοινού, στην ουσία ευκολότερα διαχειρίσιμα, αφού ότι ψηφίζει ο άξονας Παρίσι – Βερολίνο, τίθεται αμέσως σε εφαρμογή.
Και εκεί προστίθεται και η έξοδος της Μεγάλης Βρετανίας, για να δημιουργηθούν εκ νέου, νέα προβλήματα στις πλέον αδύναμες χώρες, την προηγουμένη ακριβώς της πρότασης που θα οδηγήσει στην υιοθέτηση του πολυετούς δημοσιονομικού προϋπολογισμού 2021 – 2027.
Φθάνουμε λοιπόν στη συνάντηση κορυφής Οκτωβρίου 2019 και στο γαλλικό βέτο για να μην αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας, ελέω συμφωνίας των Πρεσπών. Και αρχίζει ένα γαϊτανάκι χωρίς προηγούμενο από όλους. Που έχουν άποψη και θεωρούν εαυτούς τους ταγούς των ευρωπαϊκών ιδεών και ιδεωδών! Οι μισοί υποστηρίζουν ότι καλά έκανε η ΕΕ και οι άλλοι μισοί λένε ότι αν άνοιγαν οι διαπραγματεύσεις θα χρειαζόταν μια καλή δεκαετία για να ολοκληρωθούν.
Χαρακτηριστική ήταν η επίσκεψη του προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στα Σκόπια και η ρήση του : «παραμείνετε σε ευρωπαϊκή τροχιά», στις 30-10-2019, που είναι προφανές το μήνυμα από το πρώτο επίσημο ταξίδι του Προέδρου του ΕΚ εκτός της ΕΕ: στη Βόρεια Μακεδονία.Επιπλέον, έχει προγραμματιστεί επίσκεψή του στα Τίρανα για τις 2 και 3 Δεκεμβρίου.
Θεωρώντας ο ίδιος ότι ο πληθυσμός και των δύο χωρών έχει απογοητευτεί βαθύτατα από την αποτυχία του Συμβουλίου να φτάσει σε συμφωνία για την έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών λόγω του βέτο που άσκησαν συγκεκριμένα κράτη μέλη, με οδηγό τη Γαλλία, παρά το ότι έδειξαν έστω και μερικά πενιχρά αποτελέσματα, με τις μεταρρυθμίσεις που τους ζητήθηκαν!
Πολλοί είναι οι υποστηρικτές ότι η «Η διεύρυνση αξίζει μια συζήτηση παρά μια απόρριψη», όπως είπε ο διευθυντής της δεξαμενής σκέψης του Ζακ Ντελορ μόλις στις 4 Νοεμβρίου, που πιστεύει ότι μια διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση «είναι εγγενής στην ευρωπαϊκή οικοδόμηση» και επικρίνει την άρνηση της Γαλλίας να πάει προς αυτή την κατεύθυνση. Και στο σχετικό κείμενο γίνεται λόγος ακόμη και για τη Διακήρυξη Schuman του 1950, που αφορούσε «τη συγκέντρωση των εθνών της Ευρώπης» και η ΕΕ ήταν «ανοικτή σε όλες τις χώρες». Υπό αυτή την έννοια, η διεύρυνση δεν είναι η αραίωση του ευρωπαϊκού σχεδίου, αλλά η εκπλήρωσή του.
Και η δεξαμενή σκέψης του Ζακ Ντελόρ υπενθυμίζει επίσης, ότι, όταν οι χώρες που απελευθερώθηκαν από τον υπαρκτό σοσιαλισμό, ευχαρίστως έσπευσαν να βρουν την ευρωπαϊκή οικογένεια, αλλά το πρόβλημά μας ήταν ο «Πολωνός υδραυλικός
Αυτά που σημειώσαμε μας οδηγούν στην άποψη ότι η ΕΕ πρέπει να σταθμίσει το γεωστρατηγικό της ενδιαφέρον.
Και μάλλον φαίνεται για τους Γάλλους ότι οι παλιές καλές μέρες της Ευρώπης των 12 ήταν ίσως προτιμητέες απ ότι η Ευρώπη των 28, ή αύριο των 27, που δυσλειτουργεί. Έτσι, οι Γάλλοι θεωρούν ότι κάθε νέα είσοδος, ακόμη και μακρινή, είναι θεμελιωδώς μη δημοφιλής.
Όμως τίθεται ένα ακόμη θέμα για την αλλαγή των καιρών: Η Κίνα επενδύει στα Βαλκάνια με γοργούς ρυθμούς. Μια Κίνα πανίσχυρη, που επιθυμεί να κάνει σοβαρές επενδύσεις στην ΕΕ και ίσως εμείς να είμαστε ο πολιορκητικός της κριός.
Άρα η ΕΕ πρέπει να σταθμίσει το γεωστρατηγικό της ενδιαφέρον για την περιοχή, πριν είναι αργά. Και είναι κοινή πεποίθηση ότι μια ευρωπαϊκή εξουσία δεν είναι αντίθετη προς τη διευρυμένη Ευρώπη. Ενόψει των πολλαπλών απειλών και των δυνάμεων που την περιβάλλουν, η ΕΕ πρέπει να είναι ένα αρκετά ευρύ σώμα για να ζυγίζει. Ίσως τότε και ο κάθε πρόεδρος των ΗΠΑ να μην τολμά την επιβολή δασμών στο σύνολο των χωρών της ΕΕ για ένα εξαιρετικά μερικότερο θέμα, όπως αυτό που έχουμε αναδείξει πολλές φορές και αφορά τους δασμούς στη φέτα και το λάδι, τις βρώσιμες ελιές και τις κονσέρβες ροδάκινων, τα γιαούρτια και δεν ξέρω πόσα άλλα προϊόντα, για αθέμιτες κρατικές ενισχύσεις προς την AIRBUS.
Δυο σημεία ακόμη αξίζει να τα υπομνήσουμε: το ένα αφορά το ότι η διεύρυνση δεν εμποδίζει τη διαφοροποίηση. Πράγμα που σημαίνει ότι η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων είναι προ των πυλών.
Αυτό όμως που δεν αντέχει σε πολλές ταχύτητες είναι η διαφοροποίηση στο σεβασμό των κοινών μας αξιών, που απαιτεί περισσότερο από ποτέ μια αυστηρή επαγρύπνηση.
Και το δεύτερο ακριβώς σημείο που συνδέεται με το προηγούμενο είναι η ένταξη της Τουρκίας που στοιχειώνει το θέμα της διεύρυνσης λόγω του αυταρχικού καθεστώτος του Ερντογάν.
Μια αναθεώρηση της διαδικασίας διεύρυνσης, την οποία το Παρίσι ορθά απαιτεί, δεν μπορεί να γίνει χωρίς εξήγηση με τους Γάλλους σχετικά με τα πλεονεκτήματά της. Η κοινή γνώμη πρέπει να βρει νόημα και ενδιαφέρον. Αντί για ένα βέτο, η διεύρυνση αξίζει μια συζήτηση. Με κίνδυνο να μην αφήσουμε να φτιάξουμε ένα νέο τοίχο, με τη δυσπιστία και την απόρριψη.
1. Ο υπογράφων το παρόν ήταν πρόεδρος της αρμόδιας επιτροπής του συμβουλίου όταν ξεκίνησαν τα ΜΟΠ και Μέλος του γραφείου του Έλληνα επιτρόπου, στην επιτροπή Ντελόρ όταν υιοθετήθηκαν οριστικά, έχοντας την αρμοδιότητα του σχετικού θέματος.
