Όλες οι κυβερνήσεις του πλανήτη έχουν συμφωνήσει να συμμετέχουν ετησίως στις συνόδους για το κλίμα των Ηνωμένων Εθνών ώστε να συγκρατηθεί η κλιματική κρίση, οι περισσότερες με μεγάλη δόση υποκρισίας.
Για παράδειγμα, η φετινή σύνοδος θα διεξαχθεί στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπό την προεδρία του διευθύνοντα συμβούλου της εθνικής εταιρείας πετρελαίου, Άντνοκ. Ο Άντνοκ μόλις τον περασμένο Νοέμβριο ανακοίνωσε επενδύσεις 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων για περαιτέρω αύξηση της άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου. Είναι σαν να τοποθετείται πρόεδρος της Πνευμονολογικής Εταιρείας ο διευθυντής καπνοβιομηχανίας.
Η υποκρισία και τα ψέματα έχουν περάσει σε άλλο επίπεδο. Οι πετρελαιοβιομηχανίες, μετά από δεκαετίες άρνησης, δέχονται πλέον την ύπαρξη της κλιματικής κρίσης και υπόσχονται πράσινες επενδύσεις. Ουσιαστικά, το μόνο πράσινο στις επενδύσεις τους είναι το χρώμα των δολαρίων που κερδίζουν. Προσπαθούν να περάσουν το φυσικό αέριο ως πράσινη μορφή ενέργειας, ενώ η πραγματικότητα είναι ότι το αέριο εκπέμπει μεθάνιο και διοξείδιο του άνθρακα που θερμαίνουν το κλίμα. Επιπλέον δίνουν μεγάλη έμφαση στην παραγωγή υδρογόνου, ένα άλλο υποτιθέμενο πράσινο καύσιμο. Και πάλι η πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Η βιομηχανία πετρελαίου ενδιαφέρεται κυρίως για το λεγόμενο γαλάζιο υδρογόνο που παράγεται από το φυσικό αέριο μέσω θέρμανσης συνοδευόμενο από κατακράτηση του διοξειδίου του άνθρακα. Πρόκειται για τον δούρειο ίππο του φυσικού αερίου. Το διοξείδιο του άνθρακα που συνοδεύει την παραγωγή υδρογόνου υποτίθεται ότι θα κατακρατείται σε ποσοστό περίπου 90% και θα αποθηκεύεται στη γη. Το πραγματικό ποσοστό όμως είναι μόλις 12% σύμφωνα με μελέτη του πανεπιστημίου Cornell. Σήμερα το 96% του υδρογόνου παράγεται από άνθρακα και φυσικό αέριο ρυπαίνοντας περισσότερο από την απευθείας καύση άνθρακα και αερίου.
Το υδρογόνο συνίσταται από ένα πολύ μικρό μόριο που εύκολα διαφεύγει στην ατμόσφαιρα. Εκεί, σε ποσοστό 20% – 30% οξειδώνεται από τις λεγόμενες ρίζες υδροξυλίου που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα και μετά από σειρά αντιδράσεων παράγει όζον το οποίο είναι ισχυρό αέριο θερμοκηπίου. Το υδροξύλιο μέσω άλλων αντιδράσεων αδρανοποιεί το άλλο αέριο θερμοκηπίου το μεθάνιο. Καθώς όμως το υδροξύλιο δεσμεύεται από το υδρογόνο, η συγκέντρωσή του μειώνεται με αποτέλεσμα την αύξηση της ποσότητας μεθανίου στην ατμόσφαιρα και την επιδείνωση της κλιματικής υπερθέρμανσης. Ένα μικρό ποσοστό λεγόμενου πράσινου υδρογόνου θα μπορούσε να παραχθεί μόνο με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την επίλυση προβλημάτων όπως η κίνηση των αεροπλάνων. Αυτό όμως ελάχιστα απασχολεί τη βιομηχανία πετρελαίου.
Το έγκυρο περιοδικό New York Review of Books τον Ιανουάριο 2023 δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο “Τρόμος και πετρέλαιο στην Ουγκάντα”. Σε αυτό καταγράφεται η υπόθεση ενός πετρελαιαγωγού 1500 χιλιομέτρων που θα μεταφέρει πετρέλαιο από τη δυτική Ουγκάντα έως τα παράλια της Τανζανίας. Την πλειοψηφία των δικαιωμάτων της κατασκευής έχει η γαλλική TotalEnergies και τη μειοψηφία οι κυβερνήσεις της Ουγκάντας και της Τανζανίας καθώς και η κινεζική National Offshore Oil. Οι αποζημιώσεις στους αγρότες που θα χάσουν τη γη τους για να περάσει ο αγωγός είναι εξευτελιστικές. Για παράδειγμα, σε μια περίπτωση έδωσαν 950 δολάρια για 50 στρέμματα γης. Οι κάτοικοι απειλούνται από εργαζόμενους των εταιρειών που συνοδεύονται από δυνάμεις της ασφάλειας, ενώ οι διαμαρτυρίες καταπνίγονται από οπλισμένους αστυνομικούς. Πολλοί αγρότες φοβούνται για τη ζωή τους. Η αστυνομία προειδοποίησε έναν ακτιβιστή κατά του αγωγού ότι η TotalEnergies ζητούσε πληροφορίες για εκείνον και ότι θα σάπιζε στη φυλακή όλη του τη ζωή. Οι δύο κυβερνήσεις και οι ηγεσίες των εταιρειών πετρελαίου αναμένουν συνολικό εισόδημα από το έργο 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Είναι πιθανό μέρος του να καταλήξει σε λογαριασμούς στην Καραϊβική ή στην Ελβετία και οπωσδήποτε όχι στον γενικότερο πληθυσμό. Ο συγκεκριμένος ακτιβιστής αλλάζει συνεχώς τόπο διαμονής και δεν εμπιστεύεται ούτε τους φίλους του. Αυτή είναι μια όψη της ανάπτυξης που εκμηδενίζει ανθρώπους και περιβάλλον.
Ένα άρθρο που έγινε αποδεκτό πρόσφατα για δημοσίευση στο περιοδικό Harvard Environmental Law Review διατυπώνει νομικά επιχειρήματα για την ποινική δίωξη των εταιρειών πετρελαίου με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας. Κατά τους συγγραφείς, δεδομένου ότι οι εταιρείες γνώριζαν καλά επί δεκαετίες ότι τα προϊόντα τους προκαλούν την κλιματική κρίση και τους συνακόλουθους θανάτους από ακραία καιρικά φαινόμενα, νέες νόσους και άλλα, η κατηγορία της ανθρωποκτονίας μπαίνει στην περιοχή του εγκλήματος εκ προμελέτης. Υπάρχει ήδη το προηγούμενο των μηνύσεων κατά της BP που δήλωσε στο δικαστήριο ένοχη για θανάτους εξ αμελείας στην πυρκαγιά στον Κόλπο του Μεξικού το 2010 και κατέβαλε περίπου 9 εκατομμύρια δολάρια σε κάθε πληγείσα οικογένεια ενώ το συνολικό κόστος στην εταιρεία έφτασε τα 65 δισεκατομμύρια.
Ακόμη όμως και αν πληρώνουν πρόστιμα, οι εταιρείες πετρελαίου κερδοσκοπούν ασύστολα με τις ευλογίες των κυβερνήσεων και ταυτόχρονα καταστρέφουν το κλίμα και το μέλλον των παιδιών μας. Όσο για τη χώρα μας, έχει ένα Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας που, αν και υποστηρίζει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ταυτόχρονα τις προωθεί ακόμη και σε περιοχές Natura όπως προωθεί τα ορυκτά καύσιμα για να εξάγονται επί δεκαετίες στην Ευρώπη. Σαν να λέμε υπουργείο προβάτων και λύκων.
*Ο Γιάννης Α. Φίλης είναι τ. Πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης
