Η σημερινή αναγκαιότητα αντιμετώπισης των μεγάλων προκλήσεων στο πλανήτη που συνδέονται με τις κλιματικές αλλαγές και την εξαντλησιμότητα των φυσικών πόρων συνέβαλε στην επινόηση νέων καινοτομικών προσεγγίσεων για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων , μία εκ των οποίων αφορά την ορθολογική αξιοποίηση των τοπικών ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων σε μία γεωγραφική ενότητα. Η αειφορική ενεργειακή κοινότητα γίνεται αντιληπτή σαν η κοινότητα εκείνη όπου όλοι οι κάτοικοι και οι φορείς της συμβάλλουν στη δημιουργία ενός τοπικού, αποδοτικού και αειφορικού ενεργειακού συστήματος.
Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει
Α) Η χρήση της ενέργειας να γίνεται με αποδοτικό τρόπο χωρίς σπατάλες,
Β) Να χρησιμοποιούνται όπου είναι δυνατόν τοπικοί ανανεώσιμοι ενεργειακοί πόροι, και
Γ) Η αξιοποίηση των τοπικών ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων να γίνεται με αποκεντρωμένα συστήματα μικρής κλίμακας.
Η δημιουργία μίας αειφορικής ενεργειακής κοινότητας συμβάλλει τοπικά
Α) Στη προώθηση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος,
Β) Στη προώθηση της τοπικής ανάπτυξης, και
Γ) Στην αύξηση της κοινωνικής συνοχής
Στα χαρακτηριστικά μίας αειφορικής ενεργειακής κοινότητας που αναπτύσσεται σε μία διακριτή γεωγραφική ενότητα περιλαμβάνονται:
1. Η συμμετοχή και συνεργασία οργανισμών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα,
2. Η δέσμευση των συμμετεχόντων στην επίτευξη των στόχων της κοινότητας,
3. Η ορθολογική διαχείριση των ενεργειακών έργων,
4. Η λήψη των αποφάσεων γίνεται με συλλογικές διαδικασίες από τη βάση προς τη κορυφή αντί από τη κορυφή προς τη βάση,
5. Οι ενεργειακοί και περιβαλλοντικοί στόχοι που θέτει η κοινότητα είναι πιο φιλόδοξοι από τους αντίστοιχους Εθνικούς στόχους,
6. Τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται είναι σαφή και διακριτά και είναι δυνατόν να αναπαραχθούν και σε άλλες γεωγραφικές ενότητες.
Σαν επιτυχημένα παραδείγματα τοπικών αειφορικών ενεργειακών κοινοτήτων στην Ευρώπη θα μπορoύσαν ενδεικτικά να αναφερθούν:
Ιταλία: Στη κοινότητα του Prad στο νότιο Τύρολο της Ιταλίας παράγεται από το τοπικό ενεργειακό συνεταιρισμό θερμότητα και ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και τις σχετικές τεχνολογίες που περιλαμβάνουν
Α) Τέσσερα υδροηλεκτρικά εργοστάσια,
Β) Μία φωτοβολταική εγκατάσταση, και
Γ) Δύο εργοστάσια αξιοποίησης της τοπικής βιομάζας.
Οι χίλιοι κάτοικοι της κοινότητας είναι μέλη του ενεργειακού συνεταιρισμού και ταυτόχρονα παραγωγοί και χρήστες της ενέργειας.
Τσεχία : Στη κοινότητα του Knezice στη κεντρική Βοημία, Τσεχία οι κάτοικοι δημιούργησαν ένα τοπικό ενεργειακό συνεταιρισμό μέσω του οποίου παράγεται θερμότητα και ηλεκτρική ενέργεια με την αξιοποίηση της τοπικής βιομάζας. Η παραγόμενη θερμότητα, από γεωργικά υπολείμματα, χρησιμοποιείται με δίκτυο τηλεθέρμανσης για τη θέρμανση των 150 κατοικιών της κοινότητας. Η παραγόμενη δε ηλεκτρική ενέργεια από το βιοαέριο διοχετεύεται στο ηλεκτρικό δίκτυο.
Δανία: Στην αλιευτική κοινότητα του Hvide Sande στη δυτική ακτή της Δανίας αναπτύχθηκε από τη τοπική ενεργειακή κοινότητα, στην οποία συμμετείχαν 400 κάτοικοι, ένα μικρό αιολικό πάρκο που αποτελείται από τρεις ανεμογεννήτριες. Η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια διοχετεύεται στο δίκτυο και τα έσοδα θα χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση του τοπικού λιμένα που είναι σημαντικός για τη περιοχή.
Φινλανδία : Στη South Karelia της Φινλανδίας οι κάτοικοι ένωσαν τις προσπάθειες τους και εγκατέστησαν στις στέγες των σπιτιών τους μικρά φωτοβολταικά συστήματα συνολικής ισχύος 100 KWp , παρά το γεγονός ότι η ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας είναι πολύ μικρότερη από ότι στη χώρα μας. Υπολογίζουν δε ότι τα προσεχή χρόνια θα παράξουν πάνω από 2.000 MWh με τα συστήματα αυτά.
Πορτογαλία: Coopernico είναι το όνομα του τοπικού ενεργειακού συνεταιρισμού ο οποίος δημιουργήθηκε το 2013 στη Πορτογαλία. Σε αυτόν συμμετέχουν 80 πολίτες οι οποίοι ενοικίασαν τις στέγες των κτιρίων δημοσίων οργανισμών και εγκατέστησαν 4 φωτοβολταικά συστήματα συνολικής ισχύος 114 KWp. Μετά το τέλος της περιόδου ενοικίασης τα φωτοβολταικά συστήματα θα περιέλθουν στην ιδιοκτησία των οργανισμών στα κτίρια των οποίων είναι εγκατεστημένα.
Γερμανία: Στη περιοχή του Schleswig Holstein της Βόρειας Γερμανίας 300 κάτοικοι δημιούργησαν ένα ενεργειακό συνεταιρισμό ο οποίος εγκατέστησε ένα αιολικό πάρκο αποτελούμενο από 7 ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 27.5 MW οποίες παράγουν αρκετή ηλεκτρική ενέργεια για τη κάλυψη των αναγκών 18.750 νοικοκυριών.
Η δημιουργία αειφορικών ενεργειακών κοινοτήτων στη Κρήτη αποτελεί μία εναλλακτική δυνατότητα ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ( ΑΠΕ) έναντι του σημερινού καθιερωμένου μοντέλου ανάπτυξης τους. Εάν εξαιρεθούν ορισμένα έργα φωτοβολταικής τεχνολογίας μικρής η μεσαίας κλίμακας, ο σημερινός τρόπος αξιοποίησης των ΑΠΕ βασίζεται στα εξής
Α) Δημιουργία μεγάλων ενεργειακών έργων οι επενδύσεις των οποίων ανέρχονται σε αρκετά εκατ. Ευρώ,
Β) Τα έργα αποτελούν ιδιοκτησία μεγάλων κεφαλαιουχικών εταιρειών συνεπώς το οικονομικό όφελος για τους κατοίκους της τοπικής κοινωνίας είναι ανύπαρκτο,
Γ) Οι αποφάσεις για την επένδυση λαμβάνονται μακριά από τη τοπική κοινωνία που θα γίνουν τα έργα και ενίοτε ερωτάται η γνώμη της σε ελάσσονα ζητήματα,
Δ) Τα οφέλη της τοπικής κοινωνίας είναι μικρά παρά το γεγονός ότι τα έργα αξιοποιούν τοπικούς φυσικούς πόρους,
Ε) Οι επενδύσεις αυτές δημιουργούν ελάχιστες η μηδενικές θέσεις εργασίας για τους κατοίκους της περιοχής,
Σαν αποτέλεσμα των προαναφερθέντων σε πολλές περιπτώσεις προκαλούνται έντονες αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες για τα έργα αυτά. Χαρακτηριστικές αντιδράσεις στη Δυτική Κρήτη προέκυψαν στο παρελθόν κατά τη προσπάθεια δημιουργίας ηλιοθερμικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στο Φραγκοκάστελλο Σφακίων και κατά τη δημιουργία αιολικού πάρκου στο Δ. Πλατανιά.
Η δημιουργία αειφορικών ενεργειακών κοινοτήτων στη Κρήτη αποτελεί ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης των ΑΠΕ διαφορετικό από το ήδη καθιερωμένο και χωρίς τα προβλήματα του. Εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία σε πολλές Ευρωπαικές χώρες, όπως προαναφέρθηκε, λόγω των πολλών πλεονεκτημάτων του.
Το νέο αυτό μοντέλο δίδει έμφαση
– Στη συνεργασία της τοπικής κοινωνίας μέσω της δημιουργίας συνεταιρισμού και βεβαίως τη συμμετοχή των συμμετεχόντων στα όποια οφέλη προκύψουν από το έργο,
– Στη συλλογική λήψη των αποφάσεων για τη δημιουργία και κατά τη διαχείριση του έργου,
– Τη λήψη αποφάσεων για την αξιοποίηση των φυσικών πόρων του τόπου τους από τους ίδιους τους κατοίκους της περιοχής,
– Τη καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος,
– Την αξιοποίηση του τοπικού δυναμικού στις φάσεις κατασκευής και λειτουργίας των έργων με τη δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας,
– Προσφέρει τη δυνατότητα στους κατοίκους να γίνουν οι ίδιοι παραγωγοί της ενέργειας που καταναλώνουν, τους αυξάνει το αίσθημα της ενεργειακής επάρκειας και ασφάλειας και τους θωρακίζει έναντι απρόβλεπτων αναταράξεων στις τιμές των ορυκτών καυσίμων,
Συνεπώς η δημιουργία αειφορικών ενεργειακών κοινοτήτων στη Κρήτη θα έχει σαν αποτέλεσμα τη καλύτερη αξιοποίηση των εγχώριων ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων στο νησί αποδίδοντας τα περισσότερα οφέλη στους ίδιους τους κατοίκους οι οποίοι θα συμμετάσχουν στο εγχείρημα αυτό.
• Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
• Η εργασία αυτή προέρχεται από μελέτη του γράφοντος για τις αειφορικές ενεργειακές κοινότητες στη Κρήτη η οποία δημοσιεύεται σε διεθνές περιοδικό.
