«Ενας 80χρονος που έχει ιδιοφυή δημιουργικότητα αξίζει περισσότερο από ένα 40χρονο δευτεροκλασάτο ταλέντο».
D.K.Simonton, καθηγητής Πανεπιστημίου
Mια ερώτηση που θα μας διευκολύνει στην απάντηση είναι «έχομε περίσσευμα ή έλλειμμα δημιουργικών ατόμων σήμερα;».
Το πιθανότερο είναι ότι έχομε λιγότερους δημιουργικούς πολίτες από όσους χρειαζόμαστε.
«Μα έχουμε τόσους έξυπνους νέους», θα πείτε. Απαντώ ότι η δημιουργικότητα δεν μετριέται με την κλίμακα του Ι.Q. Κι ο λόγος; Η δημιουργικότητα είναι ζήλος, περιέργεια και παρατηρητικότητα ανάμεσα στα άλλα.
Πιστεύεται ότι η ανάπτυξη της δημιουργικότητας είναι η συνισταμένη των παρακάτω 3 παραμέτρων: – των ιδιαίτερων δεξιοτήτων και γνώσεων του ατόμου,
– του πεδίου στο οποίο εργάζεται και- του πλαισίου δηλαδή, της ομάδας ή του σχολείου του.
Αφορμή για το σημείωμα ήταν η κουβέντα που άκουσα σε καφέ «Μα αυτός είναι τέρας δημιουργικότητας».
Φυσικά, δεν είναι τέρας ο άνθρωπος, αλλά ένας απόλυτα φυσιολογικός επαγγελματίας που δίνει δουλειά σε πολλούς.
Κλειδί στην επιτυχία
Γεννιέται ή γίνεται ένας δημιουργικό άτομο; Το κλασικό δίλημμα στο οποίο καλείται να απαντήσει κάθε φοιτητής ψυχολογίας είναι ψεύτικο. Μαθητές που χαρακτηρίστηκαν μέτριοι ανέπτυξαν αργότερα υψηλή δημιουργικότητα για να μας καταπλήξουν. Τα παραδείγματα είναι πολλά και περιλαμβάνουν τον Δαρβίνο, τον Αϊνστάιν και νομπελίστες κάθε επιστήμης.
Τα επιτεύγματά τους θα ήταν αδύνατα χωρίς τη σημαντική συμβολή της δημιουργικότητας. Μοναδική ίσως προϋπόθεση είναι να έχουν εξαιρετική όραση ή ακοή, όπως οι Λεονάρντο Ντα Βίντσι και Μότσαρτ.
Συζητήσεις που γίνονται με κορυφαίους στις επιστήμες και στις τέχνες στο Ινστιτούτο Δημιουργικότητας στη Φιλαδέλφεια καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα.
Ας δούμε πώς διευκολύνουμε την ανάπτυξη της γενικής δημιουργικότητας σε κάθε παιδί.
Φωτισμός – έμπνευση
Οι συζητήσεις αποκάλυψαν ότι οι στιγμές του φωτισμού, δηλαδή της έμπνευσης, έρχονται απρόσμενα. Μπορεί να έλθουν σε ένα όνειρο μας, την ώρα που κάνουμε ντους ή περπατώντας. Σχεδόν πάντα αυτές οι σκέψεις -φλασιές τις λένε μερικοί- έρχονται μετά από μια περίοδο προβληματισμού και σκέψης για ένα θέμα.
Όχι δεν έρχεται η έμπνευση όταν ξενυχτάμε καπνίζοντας, αφού η επεξεργασία του θέματος μας γίνεται σε ασυνείδητο επίπεδο. Και η ανάδυση της δημιουργικής λύσης έρχεται όταν δεν το περιμένεις.
Ο διάσημος σκηνοθέτης Θοδωρής Αγγελόπουλος εξομολογήθηκε ότι οι δημιουργικές του ιδέες αναδύονταν μεταξύ 5 με 7 το πρωί.
Μελέτες δείχνουν τη δυναμική αλληλεπίδραση των 2 ημισφαιρίων του εγκέφαλου μας κατά τη διάρκεια αυτών των στιγμών.
Τι σημαίνει αυτό για ένα γονιό ή ένα εκπαιδευτικό;
Να ενισχύσουμε αυτή την αλληλεπίδραση με μια σειρά από ξεχωριστές ενέργειες όπως:
• Απελευθέρωση του παιδιού από ατελείωτους κανόνες και δεσμεύσεις,
• Υιοθέτηση εναλλακτικών μεθόδων εκπαίδευσης και αξιολόγησης στη θέση της παπαγαλίας,
• Εκπαίδευση στην παρατηρητικότητα,
• Ενθάρρυνση της περιέργειας και της φιλαναγνωσίας,
• Υποστήριξη της αυτονομίας του και της εξερεύνησης.
Δυσκολίες, αναστολές, φοβίες
Οι δυσκολίες στην ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης είναι πολλές.
Αρχίζω με αυτή που είναι εύκολα αντιμετωπίσιμη. Η φαντασία χρειάζεται πρόσφορο περιβάλλον. Δεν καλλιεργείται σε λευκά γυμνά δωμάτια, αλλά γονιμοποιείται σε ένα πλούσιο σε ερεθίσματα χώρο. Το σχολικό περιβάλλον οφείλει να έχει χώρους για δημιουργία και έκθεση κάθε δημιουργικής έκφρασης των μαθητών (όχι μόνο ζωγραφικής).
Αναστολές και φοβίες μειώνονται με τη συνεπή εφαρμογή μιας σειράς στρατηγικών όπως:
1. Υποστηρίζουμε όλα τα παιδιά ανεξάρτητα φύλου και ταλέντων.
2. Χρησιμοποιούμε θετικό λόγο κι αντίστοιχη γλώσσα σώματος.
3. Ολες οι ιδέες είναι αποδεκτές.
4. Σε δημιουργικά project η ιδέα της μειοψηφίας είναι πιθανόν να είναι η ορθότερη.
5. Εναλλάσσουμε δύσκολες με εύκολες ασκήσεις.
6. Αποφεύγουμε τις συνεχείς συγκρίσεις.
7. Επαινούμε άμεσα την προσπάθεια, ιδιαίτερα την προσήλωση στο στόχο, την επιμονή και την ικανότητα συνεργασίας.
Η σκηνοθεσία
Είναι εύκολο να σκηνοθετήσουμε καταστάσεις για να βοηθήσουμε την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης. Είναι εύκολο αφού έχουμε στη διάθεση μας μια σειρά άυλα εργαλεία. Δεν χρειαζόμαστε καμιά προετοιμασία, ούτε δαπάνη για την αξιοποίηση τους.
Μερικά από αυτά είναι…
• Η γλώσσα, περίτεχνη ή απλή και οι εντολές που χρησιμοποιούμε,
• Η ασυμμετρία στην έκφραση και στην αποτύπωση,
• Η δημιουργική παύση και η συμμετοχή των παιδιών στον προβληματισμό μας,
• Τα συχνά διαλείμματα και η χαλαρωτική προσέγγιση
• Η πρόκληση του τυχαίου κι ο αυτοσχεδιασμός
• Η ενθάρρυνση του αυθόρμητου.
Συμπερασματικά
Σήμερα γνωρίζουμε ότι:
• Η πλαστικότητα του εγκέφαλου μας διευκολύνει την καλλιέργεια της δημιουργικότητας.
• Η δημιουργικότητα αναπτύσσεται από τη γέννηση μέχρι την 3η και 4η ηλικία.
• Τα εργαλεία για την ανάπτυξη της είναι άυλα.
• Η δημιουργικότητα είναι μοχλός ανάπτυξης, φέρνει πλούτο και θέσεις εργασίας.• Πτυχ.Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στην Δια Βίου Μάθηση,
συγγραφέας ‘Μαθαίνω εύκολα’, ‘Θυμάμαι εύκολα’. • Μέλος Γ.Σ. Ελληνικής Επιτροπής UNICEF.
• Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr facebook polygnosi
