“…Ναι, υπάρχει φόβος./ Αλλά δεν χρειάζεται να υπάρχει µίσος.
Ναι, υπάρχει αποµόνωση./ Αλλά δεν χρειάζεται να υπάρχει µοναξιά.
Ναι, υπάρχει πανικός./ Αλλά δεν χρειάζεται να γίνεται κακία.
Ναι, υπάρχει αρρώστια./ Αλλά δεν χρειάζεται να υπάρχει αρρώστια στην ψυχή µας
Ναι, υπάρχει ακόµη και ο θάνατος.
Αλλά µπορεί πάντα να υπάρξει µια αναγέννηση της αγάπης…”. (απόσπασµα) (1)
ΕΧΟΝΤΑΣ υπόψη τις ουτοπίες και τις δυστοπίες των προηγούµενων αιώνων [Πλάτωνας-“Τίµαιος”/“Πολιτεία”, Τόµας Μορ-“Utopia” (1516), έργα Φράνσις Μπέικον και Ιούλιου Βερν.., και φθάνοντας στους Τζ. Όργουελ, (“1984”), Αλντους Χάξλεϊ-“Ένας καινούργιος ρωµαλέος κόσµος”, Ραίη Μπράντµπιουρι-“Φαρενάιτ 451”, Πάουλ Ντήναχ-“Η Κοιλάδα των Ρόδων” κ.ά.], αντιλαµβανόµαστε πως, οι δυο παραπάνω λέξεις, αποτελούν οράµατα µιας ανέφικτης µέχρι σήµερα πολιτικής φιλοσοφίας: µε βαρύ φορτίο η κάθε µια, µε κοινωνικοοικονοµικές και πολιτικές προτάσεις βρίσκονται µακριά από τον σύγχρονο τρόπο του κυβερνάν. Στόχος τους; Η δηµιουργία µιας “ποθεινής” ονειρικής πολιτείας!
Η ΛΕΞΗ ο υ τ ο π ί α σηµαίνει “ουδείς τόπος” (ου+τόπος), αλλά φορές και ευ-τοπία, δηλαδή “ευτυχισµένος τέλειος τόπος”. Οι µελετητές της ουτοπίας τη διακρίνουν σε δύο είδη: η µια ωθεί προς τη φυγή από τον παρόντα χρόνο και κόσµο και η άλλη επιδιώκει την εκ θεµελίων ανασυγκρότηση του κόσµου! Η πρώτη “κτίζεται” µε µεταφυσικά οράµατα· η δεύτερη, περιλαµβάνει τις συνειδητές προσπάθειες πολιτικού ανασχεδιασµού ενός καλύτερου αύριο. Χαρακτηριστικά των ουτοπιών είναι ότι ενέχουν έννοιες όπως η κοινοκτηµοσύνη, η κοινή εργασία, η κοινή εκπαίδευση/πολιτική διαπαιδαγώγηση. Μια τέτοια ουτοπία ξεκίνησε να πραγµατώνεται µε τον µαρξισµό, στην Κοµµουνιστική Ρωσία του Λένιν (1917), αλλά κατέληξε σε φρικώδη δυστοπία στα χρόνια της Σοβιετίας του Στάλιν. Κατέρρευσε παταγωδώς το 1989.
Η ΛΕΞΗ δ υ σ τ ο π ί α (πρόθεµα δυς+τόπος≠ευ+τόπος), αναφέρεται σε έναν κόσµο στον οποίο τίποτα δεν είναι καλό, αφού κυριαρχεί η δυστυχία. Τα προβλήµατα που µαστίζουν τη σηµερινή εποχή παραπέµπουν σε µια τέτοια δυστοπική πολιτεία! Κάθε ουτοπία αποτελεί τη µία όψη ενός νοµίσµατος που στην πίσω πλευρά κρύβει µια δυστοπία. Όµως, η µια δεν αποτελεί το ανεστραµµένο είδωλο της άλλης.
ΖΟΦΕΡΟ το µέλλον, που διαµορφώνεται από ποικίλους σηµερινούς παράγοντες, όπως:
-οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι πολεµικές συγκρούσεις που επηρεάζουν τον πλανήτη αρνητικά. Και αφού ο πόλεµος είναι αδύνατον να εξαλειφθεί, η βία δυστυχώς παραµένει κανόνας στη ζωή. Οι “δι’ αντιπροσώπων” πόλεµοι (Παλαιστίνη, Ουκρανία) προκαλούν τροµακτικές καταστροφές, ανείπωτο ανθρώπινο πόνο, αναγκαστικές µετακινήσεις πληθυσµών, ροές προσφύγων, οικονοµική αστάθεια, κοινωνικές αναταράξεις, περιβαλλοντικές καταστροφές. Η διεθνής συνεργασία και η διπλωµατία είναι αναγκαίες, για την επίλυση τέτοιων συγκρούσεων. Η δε προώθηση της ειρήνης θα πρέπει να επιβάλλεται από µια παγκόσµια συλλογική, στρατιωτικά ισχυρή δύναµη.
-στην ευρωπαϊκή πολιτική, µετά το 1999, το πολιτικό Κέντρο µετατοπίζεται συνεχώς προς τα δεξιά. Η κυριαρχία των σοσιαλιστών τέλειωσε, ενώ το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα διατηρεί ακόµη την κυριαρχία του. Οι ευρωεκλογές του 2024 επιβεβαίωσαν ότι η Ευρώπη στρέφεται ολοένα και πιο δεξιά. Σοσιαλιστικά, φιλελεύθερα και αριστερά κόµµατα περνούν κρίσεις ταυτότητας. Το ένα µετά το άλλο, τα ακροδεξιά σχήµατα απειλούν να κυριαρχήσουν στην άλλοτε µοναδική δηµοκρατική ήπειρό µας. Στο “νέο κόσµο”, αναµένεται να επιβληθούν τύποι σαν τον Τραµπ και την Λεπέν, τους ακροδεξιούς ηγέτες του AfD στη Γερµανία και την Αυστρία. Όχι, η χώρα µας δεν αποτελεί όαση δηµοκρατίας. Η ελληνική ακροδεξιά µπορεί να έχει διαφορετικές µορφές, να είναι πολυδιασπασµένη και να µην έχει έναν ενιαίο ηγέτη, όµως, αυτό δεν σηµαίνει ότι πολλοί συµπολίτες µας δεν έχουν κάνει ανάλογες επιλογές. Η ελληνική κοινωνία ακολουθεί την ευρωπαϊκή, στρεφόµενη κι αυτή προς την ακροδεξιά.
-Η κλιµατική αλλαγή αποτελεί µια από τις µεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής µας. Οι επιστήµονες προειδοποιούν ότι, αν δεν ληφθούν άµεσα µέτρα, οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές για όλους µας. Η αύξηση της θερµοκρασίας, η άνοδος της στάθµης των θαλασσών, οι ακραίες καιρικές συνθήκες (υπερπληµµύρες, καύσωνες διαρκείας, νέες πανδηµίες) είναι προβλήµατα ήδη απτά και επαφίενται στην πολιτική να τα λύσει. Η µετάβαση σε µια πράσινη οικονοµία και η χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας είναι επείγουσες εναλλακτικές που πρέπει να εφαρµοστούν σε παγκόσµιο επίπεδο.
-Η κοινωνικοοικονοµική πολιτική που εφαρµόζεται διεθνώς ξεκινά από την επικυριαρχία των αγορών στην πολιτική. Υπό αυτή την έννοια, προβλέπεται ένας οργουελικός εφιαλτικός “νέος κόσµος” στον οποίο η αντιπροσωπευτική δηµοκρατία θα ανήκει στο παρελθόν: ο ακραίος καπιταλισµός, µετά από µία ακόµη επιτυχή µετάλλαξή του, θα επικρατήσει ως γενετικός καπιταλισµός των ευφυών, τον οποίο όµως, θα κυβερνούν από το παρασκήνιο οι αδηφάγες αγορές, οι Μέτοχοι και οι Εταιρείες τους.
-Η τεχνητή νοηµοσύνη (ΑΙ) έχει τη δυνατότητα να αλλάξει ριζικά τον τρόπο ζωής µας: εργασία, διασκέδαση, εκπαίδευση, υγεία, βιοµηχανία, εµπόριο, µετακινήσεις, επικοινωνία, πόλεµοι κ.λπ. βρίσκοντα “στα χέρια της”. Έστω κι αν υπάρχουν προκλήσεις για την ηθική χρήση της και την προστασία της ιδιωτικότητάς µας. Θα είναι άραγε, τα οφέλη της αργοτερα δίκαια κατανεµηµένα; Σε µια παλαιότερη συνέντευξη στο BBC (2014), ο σπουδαίος Στέφεν Χόκινγκ προείπε: «Η ανάπτυξη της πλήρους τεχνητής νοηµοσύνης θα µπορούσε να σηµάνει το τέλος της ανθρώπινης φυλής!»
ΚΙ ΟΜΩΣ…, ο πλανήτης στη µακρόχρονη ιστορία του, πέρασε από πολλά “κύµατα” βίαιων κλιµατικών προσαρµογών, συνεπώς και ανθρωπίνων “περιπετειών”. Άλλοτε αλλάζοντας την επιφάνειά του, λόγω κλίµατος, µε ό,τι συνεπάγεται κάτι τέτοιο για την βιοποικιλότητα και την ιστορική εξέλιξη του κόσµου, κι άλλοτε πιο ήρεµα.
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ και άλυτο υπαρξιακό ανθρώπινο ερώτηµα είναι: από πού άραγε, προέρχεται η ε ν τ ο λ ή των βίαιων προσαρµογών του πλανήτη και της πορείας του ανθρώπινου γένους; Τι πρόκειται να βιώσουν οι επόµενες γενιές; Και, µέχρι πού µπορεί να φθάσουν οι αλλαγές σ’ έναν κόσµο ολοένα και πιο περίπλοκο; Η ανθρώπινη φυλή χρειαζεται νέες αφηγήσεις και τα πάντα πρέπει να ξανακτισθούν απ’ την αρχή… Η µόνη απάντησή σε όλα αυτά είναι µία: η από κοινού ταχύτατη και σε παγκόσµιο επίπεδο δ ρ ά σ η µας, πριν προλάβουν τα γεγονότα να µας καταπιούν. (4-10-2024).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Απόσπασµα από το ποίηµα “Κλειδωµένοι” του Ιρλανδού µοναχού Richard Hendrick, γραµµένο στη διάρκεια του Covid-19 και δηµοσιευµένο στο περιοδικό “ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ” (20-3-20)[Η ελεύθερη απόδοσή του στα ελληνικά, έγινε από τον Τέλλο Φίλη. Αναγνώστηκε δε στην εκποµπή της Ελένης Κουρτίδου, «Ένας Αµλετ για τον δρόµο», στον 958 fm της ΕΡΤ3 (21-3-20).
