Οι νεανικοί και ιδίως εφηβικοί πληθυσμοί, στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, συνήθως, χαρακτηρίζονται, ως προς τη σχολική τους στάση, συμπεριφορά και επίδοση, από αδιαφορία, αδράνεια, απάθεια, μαθησιακές δυσκολίες και χαμηλή αυτο-εκτίμηση· ιδιαίτερα, όταν το σχολικό περιβάλλον λειτουργεί παθητικά, ανταγωνιστικά, νοησιαρχικά και βαθμοθηρικά.
Ωστόσο, τέτοια ψυχο-συναισθηματικά συμπτώματα εμφανίζουν κυρίως οι καλούμενες «ευπαθείς ομάδες σπουδαστών». Και ως τέτοιες εννοούμε τις:
• Νοητικά ευπαθείς, λόγω του συγκεχυμένου τρόπου σκέψης που παραποιεί τις έννοιες, αλλά και λόγω του αδιαμόρφωτου (προφορικού και γραφτού) γλωσσικού τους κώδικα.
• Γνωστικά ευπαθείς, εξαιτίας της χαμηλής πληροφόρησης που διατηρούν και τη δυσκολία αφομοίωσής της.
• Συναισθηματικά ευπαθείς, λόγω της συναισθηματικής τους αστάθειας και της χαμηλής εκτίμησης που έχουν για τον εαυτό τους.
• Ψυχολογικά ευαίσθητες, με σαθρή ψυχολογική συγκρότηση, ψυχολογικά προβλήματα και ιδιαιτερότητες.
• Κοινωνικά ασταθείς, εξαιτίας της δυσκολίας προσαρμογής και ένταξής τους στο κοινωνικό περιβάλλον.
• Οικονομικά ευάλωτες, λόγω της κοινωνικο-οικονομικής τους προέλευσης, σε συνδυασμό με την απουσία μορφωτικών και πολιτισμικών ερεθισμών στο οικογενειακό τους περιβάλλον.
• Αξιακά ελλιπείς, με πλήρη σχεδόν απουσία μορφωτικών, κοινωνικών, πολιτισμικών και οικογενειακών κυρίως αξιών, όπως είναι η δημοκρατικότητα, η υπευθυνότητα, η συνέπεια, αλλά και η αυθεντικότητα, η ακεραιότητα, η εντιμότητα και ο σεβασμός στην ετερότητα, διαφορετικότητα και εναλλακτική άποψη.
Γι’ αυτό ως τρόπους βελτίωσης της γνωστικής επίδοσης των σπουδαστών αυτών, καθώς και της συμπεριφορικής τους διάθεσης, στάσης, επικοινωνίας και αγωγής, προτείνουμε:
• Γνωριμία και κατανόηση της ιδιαίτερης νεανικής κουλτούρας.
• Ευνοϊκό, δημοκρατικό, επικοινωνιακό κλίμα ανθρώπινων σχέσεων στη σχολική τάξη (φιλικό, αντι-αυταρχικό, αντι-αυθεντιακό).
• Εποπτεία (χειρονακτική, πειραματική, εργαστηριακή, ψηφιακή) που ευνοεί, συμμετοχικά και μαθησιακά, σπουδαστές χαμηλών κοινωνικο-οικονομικών στρωμάτων, οι οποίοι συνήθως χαρακτηρίζονται από μαθησιακές δυσκολίες και απουσία αφηρημένης σκέψης.
• Δι-επιστημονική (ολιστική), βιωματική και δι-ερευνητική διδασκαλία και μάθηση, μέσω κυρίως εναλλακτικών, πραξιακών εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
• Δημιουργία ομάδων εργασίας (Project) για την αξιολόγηση, μελέτη και έρευνα ζητημάτων και προβλημάτων που αντλούνται από τη φύση, την κοινωνία, την οικονομία, την τεχνολογία, την παραγωγή, το ολιστικό περιβάλλον, την υγεία και τη ζωή.
• Ολιστική αξιολόγηση της σχολικής επίδοσης, στηριγμένη:
• στη νοητική επάρκεια του σπουδαστή,
• στη συναισθηματική του ιδιαιτερότητα,
• στην ψυχοκινητική του ικανότητα, αλλά και
• στην κοινωνικο-οικονομική του προέλευση, καθώς και
• στην προσπάθεια που καταβάλλει, μέσα και έξω από τη σχολική του τάξη, μέσω και της βοήθειας που του παρέχουν οι διαγνωστικοί, καθοδηγητικοί και εμψυχωτικοί ρόλοι των καθηγητών του.
Με τις πρακτικές αυτές επικοινωνιακής, γνωστικής και συμπεριφο- ρικής κατεύθυνσης μπορούν να βελτιωθούν και οι σχολικές επιδόσεις των ευπαθών νεανικών ομάδων, αλλά και οι στάσεις τους έναντι του σχολικού συστήματος, μετατρέποντας τη σχολική τους απάθεια, αδράνεια και αδιαφορία σε ευμενή γνωστική συμμετοχή, δράση και συμπεριφορά.
*Ο Δρ. Αρτέμης Μ. Αθανασάκης M.Sc., M.Ed., είναι καθηγητής Φυσικών Επιστημών
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
1. Αθανασάκης Α., Οικο-Περιβαλλοντική Παιδαγωγική, ΧΡ. ΔΑΡΔΑΝΟΣ, Αθήνα 1996.
2. Αθανασάκης Α., Διαδικασίες μάθησης Φυσικών Επιστημών μέσα και έξω από το σχολείο, ΧΡ. ΔΑΡΔΑΝΟΣ, Αθήνα 2008.
3. Dreikurs R., Ενθαρρύνοντας το παιδί στη μάθηση, ΘΥΜΑΡΙ, Αθήνα 1979.
4. Ziegler W., Wilt Α., USA Today in Classroom, HIGH SCHOOL MAGAZINE, Vol. 7, 2, 1999.
5. Millar R., Towards a science curriculum for public understanding, SCHOOL REVIEW, 77, 718, 1996.
6. Osborne R., Practical Alternatives, SCHOOL SCIENCE REVIEW, 78, 1997.
7. Osborne R., Freyberg P., Learning in Science, HEINEMANN, London 1985.
8. Popper K., The logic of Scientific Discovery, HUTCHINSON, London 1962.
9. O.E.C.D., Learning for tomorrows, OECED, Pisa 1993.
10. UNESCO, Place of Science and Technology in School Curriculum: A global survey, UNESCO, Paris 1996.
11. UNESCO, New UNESCO Sourcebook for Science Teaching, UNESCO, Paris 1996.
12. Giroux H.A., Schooling for Democracy: Critical Pedagogy in the Modern Age, ROOTLEDGE, London 1989.
13. Fried-Booth L.D., Project Work in Resourcebooks for Teachers, OXFORD UNVERSITY PRESS, Oxford 2002.
