Η τεράστια έκρηξη του ηφαιστείου Χούνγκα Τόνγκα-Χούνγκα Χα’απάι στο νησιωτικό κράτος Τόνγκα του Ειρηνικού δημιούργησε πρωτόγνωρους ισχυρούς «κυματισμούς» στην ατμόσφαιρα του πλανήτη, ένα φαινόμενο που οι επιστήμονες δεν είχαν ποτέ παρατηρήσει μέχρι σήμερα μετά από μια ηφαιστειακή έκρηξη. Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα και με το meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου, το κρουστικό κύμα της έκρηξης, κάνοντας τον γύρο της Γης, πέρασε τουλάχιστον δύο φορές πάνω από την ατμόσφαιρα της Ελλάδας, προκαλώντας απότομη πρόσκαιρη πτώση της ατμοσφαιρικής πίεσης.
Οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο προσπαθούν να κατανοήσουν τα μεγάλα κύματα που διέτρεξαν τη γήινη ατμόσφαιρα μετά την έκρηξη στην Τόνγκα. Τα δορυφορικά δεδομένα δείχνουν ότι το συμβάν πυροδότησε ένα ασυνήθιστο μοτίβο ατμοσφαιρικών βαρυτικών κυμάτων, σύμφωνα με το «Nature». Προηγούμενες εκρήξεις ηφαιστείων δεν είχαν παράγει τέτοιο σήμα, κάτι που έχει αφήσει έκπληκτους πολλούς επιστήμονες.
Η αρχική ανακάλυψη των ατμοσφαιρικών κυματισμών έγινε μέσω εικόνων που τράβηξε το όργανο AIRS (Atmospheric Infrared Sounder) του δορυφόρου Aqua της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) μερικές ώρες μετά την έκρηξη στις 14 Ιανουαρίου. Δείχνουν δεκάδες ομόκεντρους κύκλους, που ο καθένας αντιπροσωπεύει ένα ταχέως κινούμενο κύμα στα αέρια της ατμόσφαιρας, εκτεινόμενος σε απόσταση άνω των 16.000 χιλιομέτρων. Τα κύματα αυτά έφθασαν από τον ωκεανό στην ιονόσφαιρα και φαίνεται να πέρασαν αρκετές φορές γύρω από τη Γη.
«Πρόκειται για κάτι πραγματικά μοναδικό. Δεν έχουμε ποτέ δει κάτι παρόμοιο στα δεδομένα. Το όργανο AIRS λειτουργεί εδώ και περίπου 20 χρόνια και ποτέ έως τώρα δεν είχαμε δει τέτοια ωραία μοτίβα ομόκεντρων κυματισμών», δήλωσε ο επιστήμονας της ατμόσφαιρας Λαρς Χόφμαν του γερμανικού Κέντρου Υπερυπολογιστών Julich.
Τέτοια κύματα στην ατμόσφαιρα συμβαίνουν όταν τα μόρια του αέρα διαταράσσονται κάθετα, όχι οριζόντια, κάτι που μπορεί να συμβεί π.χ. όταν ο άνεμος δυναμώνει, καθώς ανεβαίνει και περνάει πάνω από ένα βουνό. Οι κυματισμοί αυτοί μεταφέρουν ενέργεια μέσω της ατμόσφαιρας και συχνά δημιουργούν υψηλά νέφη με μορφή κυματισμών.
Θεωρητικά η γρήγορη άνοδος στην ατμόσφαιρα του θερμού αέρα και της στάχτης από μια έκρηξη ηφαιστείου θα μπορούσε να πυροδοτήσει παρόμοια κύματα σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, αλλά ποτέ έως τώρα δεν είχε παρατηρηθεί κάτι ανάλογο. «Αυτό είναι κάτι που πραγματικά μας δημιουργεί απορία, καθώς πρέπει να έχει να κάνει με τη φυσική του όλου συμβάντος, αλλά δεν ξέρουμε ακόμη τι είναι αυτό», δήλωσε ο φυσικός της ατμόσφαιρας Κόργουιν Ράιτ του βρετανικού Πανεπιστημίου του Μπαθ, ο πρώτος στον κόσμο που παρατήρησε τους κυματισμούς στα δεδομένα τα οποία συνέλεξε ο Χόφμαν.
Ο ειδικός στο κλίμα Σκοτ Όσπρεϊ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης αποδίδει το φαινόμενο των κυματισμών της ατμόσφαιρας στο ότι η έκρηξη της Τόνγκα υπήρξε μοναδική, επειδή συνέβη πολύ γρήγορα σε σχέση με άλλες ηφαιστειακές εκρήξεις. «Το συμβάν φαίνεται να τελείωσε μέσα σε μερικά μόνο λεπτά, αλλά ήταν τόσο εκρηκτικό που πιθανώς πυροδότησε μερικά ισχυρά βαρυτικά κύματα», εκτίμησε.
Οι επιστήμονες δεν αποκλείουν ότι οι επιπτώσεις της έκρηξης θα διαρκέσουν αρκετά, επηρεάζοντας τον καιρό σε μεγάλες αποστάσεις, μέχρι και στην Ευρώπη. «Θα παρακολουθήσουμε πολύ προσεκτικά για να δούμε πώς θα εξελιχθεί», δήλωσε ο Όσπρεϊ.
Ερωτηματικό για τους γεωεπιστήμονες αποτελεί κατά πόσο το συγκεκριμένο ηφαίστειο μπορεί να «δώσει» και άλλες μεγάλες εκρήξεις. Ο ηφαιστειολόγος Σέιν Κρόνιν του νεοζηλανδικού Πανεπιστημίου του Όκλαντ, ο οποίος παρακολουθεί στενά το ηφαίστειο της Τόνγκα για μελλοντικές εκρήξεις, ανέφερε ότι το ηφαίστειο θα μπορούσε πιθανώς να τροφοδοτηθεί με νέες μεγάλες ποσότητες μάγματος από βαθιά στο υπέδαφος και να παράγει έτσι περισσότερες εκρήξεις. Αλλά είναι επίσης πιθανό ότι έχει εξαντλήσει το μεγαλύτερο μέρος από το μαγματικό «ρεζερβουάρ» του, οπότε στο μέλλον θα μπορεί να γεννήσει μόνο μικρότερες εκρήξεις, οι οποίες θα παραμείνουν κρυμμένες κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού. Προς το παρόν, οι επιστήμονες δεν έχουν σαφή εικόνα της κατάστασης του ηφαιστείου.
