«Kι αν λαχανιάζει ο κόρακας,
γελάει κ’ η χελιδόνα,
πάντα η ελιά θα ‘ναι ιερή,
και στον αιώνα η γλαύκα
μαζί μ’ εμάς θε να κοιτάει
στυλά τις θείες εσπέρες…»
Άγγελος Σικελιανός
Η ελιά (Olea europaea L.) (εικ.1), ανήκει στη βοτανική οικογένεια των Oleaceae (Ελαιοειδή), και καλλιεργείται, σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου, από τα αρχαία χρόνια (εικ.2).
Είναι ένα μακρόβιο δένδρο ύψους μέχρι 10-15 μέτρα, με φύλλα ελλειψοειδή πράσινα στην πάνω επιφάνεια και αργυροπράσινα στην κάτω. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα και διαταγμένα σε μασχαλιαίους βότρυες. Η στεφάνη είναι λευκοπράσινη με πολύ κοντό σωλήνα και 4 λοβούς. Ο καρπός είναι μια σαρκώδης δρύπη με ιώδες-μαύρο χρώμα και οστεώδες ενδοκάρπιο. Η Ελιά ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο.
Τα προϊόντα της ελιάς είναι πολλά. Το ελαιόλαδο αποτελεί βασικό στοιχείο της καθημερινής δίαιτας και ένα από τα κυρία υλικά στην μαγειρική.
Οι ελιές μπορούν να αξιοποιηθούν επίσης σαν έδεσμα σε διαφορετικές μορφές: τσακιστές, ξιδάτες, κολυμπάτες, κουμνιαστές. Το ξύλο της ελιάς χρησιμοποιείται για καύσιμο, σαν υλικό για κατασκευές και με τα υπολείμματα των κλαδεμάτων παράγεται κομποστ για λίπανση εδάφους. Από τα διαφορετικά μέρη του φυτού όπως: φύλλα, άνθη, καρπούς, κορμούς και κλαδιά (ρητίνη) παράγονται διάφορα αρωματικά και φαρμακευτικά προϊόντα.
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την ελιά σύμβολο της ειρήνης και της νίκης. Η άγρια ελιά ονομαζόταν κότινος και Καλλιστέφανος και τα στεφάνια των Ολυμπιακών Αγώνων κατασκευάζονταν με τα κλαδιά της. Ήταν επίσης ιδιότητα της θεάς Αθηνάς και όπως αναφέρει ο μύθος της διαμάχης Αθηνάς και Ποσειδώνα, δώρο της θεότητας στους Αθηναίους (Οβίδιος, Μεταμορφώσεις VI,70).
Η Αθηνά και ο Ποσειδώνας διεκδικούσαν την ίδια πόλη. Ανέβηκαν λοιπόν στον βράχο της Ακρόπολης και ενώπιον των Αθηναίων αποφάσισαν ότι όποιος προσέφερε το ωραιότερο δώρο θα την αποκτούσε. Ο Ποσειδώνας χτύπησε σε μια πλευρά του λόφου με την τρίαινά του και αμέσως ανάβλυσε ένα πηγάδι. Ο λαός θαύμασε, αλλά το νερό ήταν αλμυρό σαν το νερό της θάλασσας, που κυρίευε ο Ποσειδώνας κι έτσι δεν ήταν πολύ χρήσιμο. Το δώρο της Αθηνάς ήταν ένα δέντρο ελιάς. Έτσι, κέρδισε τη μονομαχία η Αθηνά και ονόμασε την πόλη της Αθήνα (εικ.3).
Στην Βίβλο υπάρχουν αρκετές αναφορές , τόσο για το δένδρο όσο και για το ελαιόλαδο. Ο τίτλος «Χριστός» προέρχεται από την λέξη «Χρισμένος» από «χρίσμα», το αγιασμένο λάδι αναμειγμένο με αρώματα ή άγιο μύρο, που χρησιμοποιείται στην χριστιανική λειτουργία. Στην Γένεση μετά το κατακλυσμό: «… η περιστέρα επέστρεψε προς το Νώε κατά την εσπέρα φέρουσα στο ράμφος της φύλλο ελιάς» (Γένεσις, 8.11). Έτσι στην χριστιανική παράδοση η ελιά είναι σύμβολο ειρήνης και αναγέννησης.
Βιβλιογραφία και διαδικτυακές πηγές
-Άγγελος Σικελιανός, Γλαύκα, Ραψῳδίες τοῦ Ἰόνιου. Λυρικό Bίο, A΄, Ίκαρος 1965
-Οβίδιος, Μεταμορφώσεις VI, 70
-Χατζηκυριάκου Γ.Ν., Αρωματικά και αρωματικά φυτά στην Κύπρο. Λευκωσία 2007.
-Euro+Med (2006-): Euro+Med PlantBase – the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity. http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/ [accessed 03/2017].
-https://el.wikipedia.org/wiki/Αθηνά
-https://el.wikipedia.org/wiki/ Ιησούς_Χριστός
