ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΗ πηγή νέων εννοιών, όχι μόνο για τις (λατινογενείς) γλώσσες της Ευρώπης, αλλά και για πολλές άλλες, για την απόδοση νέων όρων της τεχνολογίας, των επιστημών και της φιλοσοφίας, είναι η αρχαία ελληνική. Η γλωσσοπλαστική ικανότητά της θα τη φέρει, αργά ή γρήγορα, στο διαδίκτυο και όχι μόνο) ως χρηστικότερη της αγγλικής…
ΣΕ κείμενά του ο καθηγητής φιλόλογος/γλωσσολόγος, κ. Γ. Μπαμπινιώτης (1939-) γράφει για την αναγκαιότητα της αρχαίας ελληνικής στην κατασκευή νέων λέξεων. Εκφράζει όμως και την ανησυχία του για τον κίνδυνο εξάλειψης πολλών εθνικών γλωσσών μικρότερης εμβέλειας (1):
«“Τhe greeks must have a word for it”, λένε οι Αγγλοι, όταν ψάχνουν να βρουν μια λέξη για να αποδώσουν μια νέα σημασία και δεν βρίσκουν να υπάρχει τέτοια λέξη στη γλώσσα τους! “Οι Έλληνες θα έχουν κάποια λέξη γι’ αυτό”, λοιπόν…». Και να γιατί -σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη: «Στη συνείδηση των μορφωμένων Ευρωπαίων η καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας αποτέλεσε αντικείμενο θαυμασμού. Αυτό, βεβαίως, συνέβη σε εποχές που οι Ευρωπαίοι περιελάμβαναν στα αντικείμενα της σχολικής παιδείας τους και τη γνώση της (αρχαίας) ελληνικής γλώσσας μέσα από τη διδασκαλία των αρχαίων κειμένων. Από ελληνικής πλευράς η παραγωγή τεράστιου πλούτου λέξεων υπήρξε το φυσικό επακόλουθο μιας πρωτοφανούς εξέλιξης του ελληνικού πνεύματος, μιας παραγωγής ιδεών, σκέψεων, εννοιών, επιστημονικών και φιλοσοφικών αναζητήσεων υψηλής διανοητικής στάθμης, κλασικών θεατρικών έργων, γενικότερα ως αποτέλεσμα μιας θαυμαστής καλλιέργειας της παιδείας καὶ του πολιτισμού, που βρήκε την έκφρασή της στην ἑλληνικὴ γλώσσα. Πράγματι, χρειάσθηκε να πλασθούν πλήθη λέξεων σε όλα τα επιστημονικὰ πεδία (φιλοσοφία, επιστήμες, θέατρο, ποίηση, ιστορία, φιλολογία, εκπαίδευση, καθημερινή ζωή κ.λπ.) για να δηλωθούν οι αντίστοιχες επικοινωνιακὲς ανάγκες (2).
ΕΜΒΑΘΥΝΟΝΤΑΣ ο κ. Μπαμπινιώτης προσθέτει: «Αν αληθεύει η εκτίμηση του Willamowitz (3) ότι από τα αρχαία κείμενά μας έχει σωθεί μόνο το εν πέμπτον (1/5), τότε θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι οι 125.000 λέξεις (που περιέχονται στο Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής των Liddell-Scott-Jones) ή ακόμη και οι 200.000 λέξεις (που υπάρχουν στο Ισπανικό Λεξικὸ της Αρχαίας) θα ήταν, στην πραγματικότητα, πολὺ περισσότερες. (…) [Όμως] περισσότερο σημαντικός είναι ο αριθμός των σημασιών που διαθέτει μια γλώσσα, δηλαδὴ των εννοιών τις οποίες έχει κωδικοποιήσει με λέξεις και οι οποίες είναι πολὺ περισσότερες από τις ίδιες τις λέξεις, αφού πολὺ συχνὰ μια λέξη δηλώνει (για λόγους οικονομίας) περισσότερες από μία σημασίες. Επομένως, η ρήση των Άγγλων θα ήταν ορθότερη αν έλεγε: «Οι Έλληνες θα έχουν μια τέτοια σημασία και κάποια λέξη που να την εκφράζει».
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ σηματοδοτεί και έννοιες που δεν αποδίδονται εύκολα στις υπόλοιπες γλώσσες. Για παράδειγμα, λέξεις όπως «άμιλλα», «θαλπωρή», «φιλότιμο», (επίσης η υπέροχη κρητική «πρεπιά», η λεβεντιά κ.ά.) -για τον κ. Γ. Μπαμπινιώτη- παραμένουν χωρίς εννοιολογική απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες. Ας πούμε, μόνον η Ελληνική ξεχωρίζει τη ζωή από το βίο, την αγάπη από τον έρωτα. Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον.
ΣΤΗΝ ελληνική γλώσσα έχουμε γραπτά κείμενα από τον 15ο αιώνα π.Χ. μέχρι σήμερα. Στην αρχαιότητα η ελληνική υπήρξε η κύρια γλώσσα επικοινωνίας στη Μεσόγειο και στη Νότια Ευρώπη. Λόγω δε του πλήθους των ελληνικών αποικιών στις ακτές της Μεσογείου, έφτασε να είναι η γλώσσα του εμπορίου, μέχρι τα τέλη της Αλεξανδρινής περιόδου… Είναι η αρχαιότερη γλώσσα της Ευρώπης, με τη μακροβιότερη γραπτή παράδοση στον γεωγραφικό χώρο.
ΔΕΝ πρόκειται, λοιπόν, απλά για μια γλώσσα, αλλά για ένα λόγο, τον μοναδικό Ελληνικό Λόγο που αποτελεί και την ανεξάντλητη πηγή από την οποία αρδεύουν οι άλλες γλώσσες. Είναι διεθνείς πια οι λέξεις/έννοιες δημοκρατία, πολίτευμα, σύστημα, άτομο, βίος, κυβερνώ (cyber-), μικρο-, μεγα, γιγα-, χάος, έρως κ.λπ., κ.λπ. Κι αν θέλετε, είναι η ελληνική γλώσσα που σήμερα αποτελεί τον οδηγό στο παντού…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
– (1) Σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη (http://www.babiniotis.gr), «Ο Άγγλος γλωσσολόγος David Crystal, συγγραφέας (μεταξύ πολλών άλλων) του “English as a global language” (Cambridge 1997), μιλώντας στην εφημερίδα Guardian είπε: «Ίσως μια μέρα η Αγγλική να είναι η μόνη γλώσσα που θα έχει μείνει να μάθει κανείς. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα είναι η μεγαλύτερη πνευματική καταστροφή που γνώρισε ποτέ ο πλανήτης μας». Ο Crystal αναφερόμενος στο θάνατο των γλωσσών (D. Crystal: Language Death, Cambridge 2000) είπε την επίμαχη φράση για να δείξει ότι η κυριαρχία και επικράτηση στην επικοινωνία των ανθρώπων μίας και μόνο γλώσσας, οποιασδήποτε, αποτελεί πολιτισμική, ιστορική, αξιακή, πνευματική καταστροφή, προϋποθέτοντας το θάνατο όλων των άλλων γλωσσών (…)».
– (2) Μικρό παράδειγμα που δηλώνει πως όποιος ξέρει καλά ελληνικά «γνωρίζει» ήδη τα… αγγλικά είναι το κείμενο: “The genesis of classical drama was not symptomatic. An euphoria of charismatic and talented protagonists showed fantastic scenes of historic episodes. The prologue, the theme and the epilogue, comprised the trilogy of drama while synthesis, analysis and synopsis characterized the phraseology of the text. The syntax and phraseology used by scholars, academicians and philosophers in their rhetoric, had many grammatical idioms and idiosyncrasies. The protagonists periodically used pseudonyms. Anonymity was a syndrome that characterized the theatrical atmosphere. The panoramic fantasy, the mystique, the melody, the aesthetics, the use of the cosmetic epithets are characteristics of drama. Even through the theatres were physically gigantic, there was no need for microphones because the architecture and the acoustics would echo isometrically and crystal-clear. Many epistemologists of physics, aerodynamics, acoustics, electronics, electromagnetics, can not analyze-explain the ideal and isometric acoustics of Hellenic theaters even today. There were many categories of drama: classical drama, melodrama, satiric, epic, comedy, etc. The syndrome of xenophobia or dyslexia was overcome by the pathos of the actors who practiced methodically and emphatically. Acrobatics were also euphoric. There was a plethora of anecdotal themes, with which the acrobats would electrify the ecstatic audience with scenes from mythical and historical episodes. Some theatrics episodes were characterized as scandalous and blasphemous. Pornography, bigamy, homophilia, nymphomania, polyandry, polygamy and heterosexuality were dramatized in a pedagogical way so the mysticism about them would not cause phobia or anathema or taken as anomaly but through logic, dialogue and analysis, skepticism and the pathetic or cryptic mystery behind them would be dispelled. It is historically and chronologically proven that theater emphasized pedagogy, idealism and harmony. Paradoxically it also energized patriotism a phenomenon that symbolized ethnically character and phenomenal heroism” [Κείμενο γραμμένο από τον Dr. John Kalaras, που αποδεικνύει ότι μπορεί κανείς να γράψει στα αγγλικά (πράγμα που έκανε κι ο Ξενοφών Ζολώτας, πολύ πιο παλιά) χρησιμοποιώντας μόνον ελληνικές λέξεις! Δημοσιεύτηκε σε βρετανικό περιοδικό Τέχνης].
– (3) Ούλριχ Μέλεντορφ Βιλαμόβιτς (Wilamowitz, 1848-1931): Γερμανός φιλόλογος, κορυφαίος ερμηνευτής του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του λεγόμενου «ιστορικού θετικισμού».
