Όµοια γαρ ως επί το πολύ
τα µέλλοντα τοις γεγονόσι.
∆ηλαδή, τα περισσότερα από αυτά
που θα γίνουν στο µέλλον είναι ίδια
µ’ αυτά που έχουν γίνει.
Αριστοτέλης (384-328 π.Χ.)
Σβήνοντας ένα κοµµάτι
από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις
και ένα αντίστοιχο κοµµάτι
από το µέλλον.
Γιώργος Σεφέρης (1900-1971)
Τεχνολογία ορίζεται το άθροισµα των τεχνικών, των δεξιοτήτων, των µεθόδων ή/και των διαδικασιών, που αξιοποιούνται και χρησιµοποιούνται κατά την παραγωγή αγαθών, προϊόντων ή υπηρεσιών για την βελτίωση της ζωής του ανθρώπου, ή για την επίτευξη βασικών στόχων κατά την επιστηµονική έρευνα (Τεχνολογία – Βικιπαίδεια (wikipedia.org). Πριν αναφερθούµε στις τεχνολογίες του µέλλοντος πρέπει πρώτα να αναφερθούµε στις πρώτες τεχνολογίες και συγκεκριµένα, στην πρώτη τεχνολογία νερού, που άλλαξε τον τρόπο που οι άνθρωποι ζούσαν. Αυτή δεν είναι άλλη από αυτή του πηγαδιού ! Το πηγάδι ήταν µια επαναστατική εφεύρεση κατά την Νεολιθική εποχή (ca 10.000- 7.000 π.Χ.). Αυτή η πηγή πόσιµου νερού επέτρεψε στην ανθρωπότητα να µετοικεί σε µεγάλες αποστάσεις από τις φυσικές πηγές νερού και ακόµα σηµαντικότερο, να καλλιεργεί τη γη.
Τη Μινωική εποχή η τεχνολογία ανόρυξης και άντλησης νερού από πηγάδια σε περιοχές µε υπόγειους υδροφορείς, όπως στο ανάκτορο της Ζάκρου και στην πόλη του Παλαιόκαστρου Σητείας, φαίνεται να αναπτύχθηκε σηµαντικά (Εικ. 1). Η χρήση πηγαδιών ήταν εκτεταµένη κυρίως στην ανατολική Κρήτη εξαιτίας των περιορισµένων επιφανειακών υδατικών πόρων. Το σύνηθες βάθος των πηγαδιών ήταν 12,5 m και η διάµετρός τους 1,0 m (Αγγελάκης, 2023).
Γενικά οι Μινωίτες, οι Μυκηναίοι και οι περισσότεροι µετέπειτα αρχαίοι Έλληνες, επέλεγαν να εγκαθίστανται σε ξηρές περιοχές. Οι ακριβείς λόγοι για αυτό δεν είναι ξεκάθαροι, αλλά µπορούµε να υποθέσουµε ότι οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν το ξηρό κλίµα πιο ευχάριστο, ασφαλές ή υγιεινό. Επίσης αυτή η επιλογή τοποθεσίας προσέφερε προστασία από πληµµύρες και ασθένειες, που σχετίζονταν µε το νερό (Koutsoyiannis et al., 2008). Αντίθετα, άλλοι πρώιµοι προϊστορικοί πολιτισµοί άκµασαν σε πεδιάδες κοντά σε ποτάµια, όπου η διαθεσιµότητα νερού για γεωργική ανάπτυξη ήταν αρκετά µεγαλύτερη (π.χ. Μεσοποτάµιοι, Αιγύπτιοι, Ινδοί και Κινέζοι πολιτισµοί).
Την Κλασική περίοδο ο Ιππόδαµος ο Μιλήσιος (ca 498-408 π.Χ.), αρχιτέκτονας, πολεοδόµος, φυσικός, µαθηµατικός, µετεωρολόγος και φιλόσοφος, θεωρούµενος και ως ο «πατέρας της πολεοδοµίας» εισήγαγε το Ιπποδάµειο σύστηµα στον πολεοδοµικό σχεδιασµό. Αυτό αποτέλεσε µια σηµαντική καινοτοµία, η οποία αργότερα κατά την ελληνιστική περίοδο και µέχρι τη σύγχρονη εποχή, επηρέασε σηµαντικά τα αστικά συστήµατα µεταφοράς νερού (Zarkadoulas et al., 2012). Ο Αριστοτέλης (384-328 π.Χ.) αναφέρει ότι ο Ιππόδαµος: «….πρώτος των µη πολιτευοµένων επεχείρησε να είπη τι περί της αρίστης πολιτείας, διαιρέσας την µυρίανδρον τω πλήθει πόλιν εις τρία µέρη, ήτοι το περιλαµβάνον τους τεχνίτας, το τους γεωργούς και το προπολεµούν και τα όπλα έχον. Την χώραν εις την ιεράν, την δηµοσίαν και την ιδίαν…» fZarkadoulas et al., 2012). Στο Λύκειο ή την Περιπατητική Σχολή του Αριστοτέλη (355-328 π.Χ.) στην Αθήνα, αναπτύχθηκε η ιδέα της αφαλάτωσης. Η τεχνολογία αυτή ανάγεται στους αρχαίους Έλληνες ναυτικούς, που την εφάρµοζαν κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα µε την εξάτµιση του θαλασσινού νερού, που πρώτος είχε περιγράψει ο Αριστοτέλης µετά από εκτέλεση σχετικής πειραµατικής εργασίας. Επιπλέον ανακάλυψε την αρχή της διατήρησης της µάζας στον υδρολογικό κύκλο και ότι το νερό ανακυκλώνεται και πληθώρα άλλων (Koutsoyiannis et al., 2008).
Κατά την περίοδο εκείνη ο Αλκµαίων ο Κροτωνιάτης, µεγάλος προσωκρατικός φιλόσοφος (ca 470 π.Χ.), ήταν ο πρώτος γιατρός που δήλωσε ότι η ποιότητα του νερού µπορεί να επηρεάσει την υγεία των ανθρώπων. Επιπλέον ο πατέρας της ιατρικής, ο Ιπποκράτης (ca 460-370 π.Χ.), διεξήγαγε αρκετά πειράµατα πάνω στον καθαρισµό του νερού, επειδή η ποιότητά του απείχε πολύ από τον επιθυµητό βαθµό καθαρότητας, που ο ίδιος πιθανόν ήθελε. Έτσι, σχεδίασε µία µεµβράνη από ύφασµα (το φίλτρο νερού του Ιπποκράτη), µέσα από την οποία περνούσε νερό, που είχε βράσει πριν καταναλωθεί. Επίσης η πραγµατεία του Ιπποκράτη, περίπου το 400 π.Χ., περί αέρων, υδάτων, τόπων, ασχολείται εκτενώς µε διαφορετικές πηγές νερού, ποιότητες και επιπτώσεις του στην υγεία του ανθρώπου. Αλλες Ιπποκρατικές πραγµατείες, που γράφτηκαν την ίδια εποχή, περιέχουν σχόλια για την επίδραση του νερού στην υγεία των ανθρώπων.
Κλασσικών και Ελληνιστικών τεχνολογιών, εξαιτίας της περαιτέρω αύξησης των ανθρωπίνων αναγκών. Σήµερα, εξειδικευµένα και πολύπλοκα δίκτυα µεταφέρουν στο σπίτι µας το “ελιξήριο της ζωής», ενώ ταυτόχρονα καινούργιες τεχνολογίες αποστάζουν την οµίχλη και τον αέρα για να παρέχουν νερό ακόµα και στα πιο δύσβατα σηµεία του πλανήτη. Οι υδροτεχνολογίες εξελίσσονται τάχιστα, χωρίς να αποκόπτονται από το παρελθόν, αλλά δυστυχώς αρκετοί αδυνατούν να τις παρακολουθήσουν, µε αποτέλεσµα πολλές φορές να αµφιβάλλουν για τα πλεονεκτήµατά τους.
Βιβλιογραφία
Αγγελάκης, Α. Ν. (2023). ∆ιαχείριση Υπόγειων Νερών. Ελευθερία Λάρισας, 8/8/2023, https://www.eleftheria.gr/m/απόψεις/item/344600- διαχείριση-υπόγειων-νερών.html.
Koutsoyiannis, D., Zarkadoulas, N., Angelakis, A. N., and Tchobanoglous, G. (2008). Urban Water management in Ancient Greece: Legacies and Lessons. ASCE, Journal of Water Resources Planning & Manag., 134 (1): 45-54.
Zarkadoulas, N., Koutsoyiannis, D., Mamassis, N., and Angelakis, A. N. (2012). A Brief History of Urban Water Management in Ancient Greece. In: Evolution of Water Supply throughout Millennia (Α. N. Angelakis, L. W. Mays, D. Koutsoyiannis, and N. Mamassis, Eds.).IWAPublishing, London, UK, Ch. 10: 259-270.
