Εφτασαν και πάλι… οι εκλογές. Στο σημερινό μας άρθρο, λοιπόν, θα παρουσιάσουμε, αρχής γενομένης από την κλασική αρχαιότητα, κάποια ιστορικά στιγμιότυπα της ελληνικής πολιτικής ιστορίας, τα οποία έχουν σχέση και με εκλογές και διαχρονική αξία.
Θα ξεκινήσουμε την αφήγησή μας με μια ιστοριούλα που σχετίζεται με ένα γνωστό Αθηναίο πολιτικό του 5ου αι. π.Χ., τον Αριστείδη, το γιο του Λυσιμάχου, τον επονομαζόμενο και Δίκαιο.
Ο Αριστείδης έπεσε «θύμα» του Θεμιστοκλή, ο οποίος, διά του εξοστρακισμού, ήθελε, λίγο πριν τους περσικούς πολέμους, να απαλλαγεί από τους πολιτικούς του αντιπάλους. Έτσι αποφάσισε να «βγάλει από τη μέση» και τον Αριστείδη και όταν κλήθηκαν οι πολίτες να ψηφίσουν τον εξοστρακισμό του γιου του Λυσιμάχου, ένας αγράμματος Αθηναίος ζητά από τον Αριστείδη να γράψει το όνομα «Αριστείδης» πάνω στο όστρακο, χωρίς να τον γνωρίζει!
Λίγα χρόνια αργότερα, με το πέρας του πελοποννησιακού πολέμου και την ανατροπή των 30 Τυράννων (404 π.Χ.), η δημοκρατία, φαινομενικά τουλάχιστον, αποκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Τότε, έσπευσαν να πολιτευτούν και να ζητήσουν τη λαϊκή ψήφο, μεταξύ άλλων, και κάποιοι «καιροσκόποι χαμαιλέοντες». Δεν ήσαν λίγοι και όσοι, αν και είχαν «υπηρετήσει» τους 30, παρίσταναν, με την πτώση των τυράννων, τους δημοκρατικούς και τα θύματα της ολιγαρχίας. Σε τέτοιο κλίμα, όπως βλέπουμε στο φερώνυμο ρητορικό λόγο του Λυσία, ο Μαντίθεος υπερασπίζεται τον εαυτό του απέναντι στην καταγγελία ότι είχε υπηρετήσει ως ιππέας επί 30 τυράννων και επομένως δεν θα έπρεπε να καταλάβει το βουλευτικό αξίωμα.
Ο Δημοσθένης, ο γνωστός Αθηναίος πολιτικός και ρήτορας, στα μέσα του 4ου αι. π.Χ., για να «συνετίσει» τους συμπολίτες του, τους φέρνει και το παράδειγμα των Λοκρών. «Θέλω, κύριοι δικαστές, να σας εκθέσω με λεπτομέρειες με ποιον τρόπο νομοθετούν στους Λοκρούς· δεν θα γίνετε χειρότεροι, βέβαια, αν έχετε ακούσει κάποιο παράδειγμα, το οποίο μάλιστα χρησιμοποιεί και μια πόλη που κυβερνάται με καλούς νόμους.
Γιατί εκεί έχουν τέτοια πεποίθηση ότι πρέπει να χρησιμοποιούν τους νόμους που ισχύουν από παλιά και να περιφρουρούν την προγονική κληρονομιά και να μην νομοθετούν για να ικανοποιήσουν ούτε όσους επιθυμούν να κάνουν κακό ούτε όσους επιθυμούν να ξεφύγουν για το κακό που έκαναν, ώστε, αν κανείς θέλει να θεσπίσει έναν καινούργιο νόμο, νομοθετεί βάζοντας τον λαιμό του στη θηλιά, και αν φανεί ότι ο νόμος είναι καλός και χρήσιμος, ο νομοθέτης συνεχίζει να ζει και μπορεί να φύγει, ενώ στην αντίθετη περίπτωση, η θηλιά σφίγγει και αυτός πεθαίνει.
Και ενώ, βέβαια, δεν τολμούν να θεσπίσουν καινούργιους, εφαρμόζουν όμως όσους ισχύουν από παλιά με ακρίβεια. Και εδώ και πάρα πολλά χρόνια, κύριοι δικαστές, αναφέρεται ότι έχει θεσπιστεί μόνο ένας καινούργιος νόμος σε αυτούς» (λόγος «Κατά Τιμοκράτους», μετάφραση: Α. Τυφλόπουλος).
Χρόνια πολλά περάσανε από τότε. Οι ελληνικές πόλεις – κράτη, μετά την εκστρατεία του βασιλιά της Μακεδονίας, Μεγαλέξανδρου, στα βάθη της Ασίας, έχασαν την ανεξαρτησία τους, υποτάχτηκαν στους Μακεδόνες και ακολούθως πέρασαν στο Ρωμαϊκό και στο Βυζαντινό έλεγχο.
Με το διάβα των χρόνων και τις εναλλαγές των κατακτητών (Μακεδόνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Σταυροφόροι), τα πολιτικά έθιμα των κατοίκων του ελλαδικού χώρου δεν μένουν, όπως είναι αναμενόμενο, αναλλοίωτα και ανεπηρέαστα.
ΜΕΤΑ ΤΟΝ 15ο αι.
Η Τουρκοκρατία, από τον 15ο αιώνα, «σημαδεύει» και αυτή πολυποίκιλα και την κοινωνικοπολιτική ζωή των Ελλήνων με ό,τι αυτό σημαίνει στην καθημερινότητα και τις συνήθειές τους. Όταν, λοιπόν, ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 και έγινε επιτακτική ανάγκη και η πολιτική οργάνωση των επαναστατών, συνεκλήθη, προς το τέλος του πρώτου έτους του πολέμου (Δεκέμβρης 1821 – Γενάρης 1822), η Α’ Εθνοσυνέλευση, στην Επίδαυρο (Πιάδα).
Γράφει, όμως, ο ιστορικός Δ. Φωτιάδης: «Όχι μονάχα δεν αντιπροσωπεύονταν στη Συνέλευση πολλά μέρη της επαναστατημένης Ελλάδας… παρά ούτε και ο αριθμός των πληρεξουσίων δεν ανταποκρινόταν στον πληθυσμό.
Η μεγαλύτερη δυσαναλογία ήταν σε βάρος της Πελοποννήσου.
Μα οι Μοραΐτες κοτζαμπάσηδες δε διαμαρτυρήθηκαν γι’ αυτό, μια κι εκείνο που πιότερο από καθετί άλλο επιθυμούσαν στεκόταν ο παραγκωνισμός του Υψηλάντη κι αυτόν καλύτερα θα τον πετύχαιναν με την ολιγαρχική σύνθεση της συνέλευσης ανεξάρτητα από τον τόπο προέλευσης των πληρεξουσίων».
Ο δε Τ. Βουρνάς τονίζει ότι η Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου «δεν ήταν στην ουσία αντιπροσωπευτικό σώμα του μαχόμενου ελληνικού λαού αλλά κατασκεύασμα του αρχοντολογιού». Και συμπληρώνει: «Στη Ρούμελη και στην Υδρα οι αντιπρόσωποι διορίστηκαν από τα τοπικά κοτζαμπάσικα διοικητικά όργανα, ενώ στο Μοριά έγιναν διορισμοί από την Πελοποννησιακή γερουσία και διενεργήθηκαν ψευτοεκλογές».
Το έθνος ελευθερώθηκε, μετά από πολυαίματους αγώνες, από τον τουρκικό ζυγό, μα δεν έχασε τους εγχώριους «προστάτες». Μετά το Κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, προκηρύσσονται οι πρώτες βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα το 1844. Στις περισσότερες περιοχές, οι εκλογές έγιναν Μάιο και Ιούνιο. Στην Αθήνα, έπειτα από πολλές αναβολές, ξεκίνησαν τέλη Ιουλίου και ολοκληρώθηκαν αρχές Αυγούστου!
Τριάντα χρόνια αργότερα, έγινε «χαμός»! Στις 23 Ιουνίου του 1874, η κυβέρνηση του Υδραίου πολιτικού Δημητρίου Βούλγαρη, πιο γνωστού ως «Τζουμπέ», διεξήγαγε βουλευτικές εκλογές μέσα σε ένα όργιο βίας και νοθείας, όπως διαβεβαιώνει ο Τύπος της εποχής, με ομάδες ροπαλοφόρων μπράβων να «διαφωτίζουν» τους ψηφοφόρους στην Αθήνα, και τον στρατό να κατατρομοκρατεί πολίτες στην Ζάκυνθο και στο Μεσολόγγι.
Ο Βούλγαρης από τη δεκαετία του 1860, ήταν εκ των πρωταγωνιστών στην έξωση του Όθωνα (1862), ενώ, κατοπινά, είχε σπρώξει την Ελλάδα στην Αναρχία και στον Εμφύλιο πόλεμο κατά τα «Ιουνιανά», όταν στασίασε με τους οπαδούς του και δοκίμασε να πάρει την εξουσία με τη βία.
Ο 20ός αι.
Θα περάσουμε, κατόπιν, και θα κλείσουμε με τρεις εκλογικές μονομαχίες του 20ου αιώνα.
Πρώτα, θα παρουσιάσουμε τις εκλογές του 1946 και κατόπιν, θα σταθούμε στις εκλογές του 1958 και του 1961.
Το Μάρτη του 1946, θα διεξάγονταν, από την κεντροδεξιά κυβέρνηση του Θ. Σοφούλη, οι πρώτες μεταπολεμικές εκλογές, υπό τη «σκιά» του συνεχιζόμενου εμφυλίου πολέμου.
Οι εκλογές αυτές έχουν ιστορικό ενδιαφέρον, επειδή δεν συμμετείχαν το ΚΚΕ και το ΕΑΜ και επειδή, αργότερα, από πολλούς υποστηρίχτηκε ότι η αποχή ήταν λάθος καθοριστικής σημασίας, που, αν είχε αποφευχθεί, ίσως να μην είχε προχωρήσει ο εμφύλιος.
Το 1958, οι «κάλπες» επεφύλασσαν μια μεγάλη έκπληξη στους αναλυτές. Οι εκλογές έγιναν από την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Κ. Γεωργακόπουλου, η ΕΔΑ, η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της Αριστεράς, ανέλπιστα, εξέλεξε 79 βουλευτές, συγκεντρώνοντας το 24,43% των ψήφων και αναδεικνυόμενη έτσι σε αξιωματική αντιπολίτευση της κυβέρνησης της ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή.
Τα χρόνια εκείνα χαρακτηρίζονταν από την πολυδιάσπαση του «Κέντρου» και από την ανυπαρξία ενός υπολογίσιμου, κυβερνητικών αξιώσεων, ανταγωνιστή της ΕΡΕ, κάτι που έσπρωξε τις λαϊκές μάζες, επηρεασμένες κι από τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες του ΕΑΜ και της Αριστεράς από τα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης, να προσανατολιστούν προς την ΕΔΑ.
Μάλλον, όμως, λειτούργησε αρνητικά για το «Κέντρο» και υπέρ της ΕΔΑ και η συμπαιγνία ΕΡΕ – Γ. Παπανδρέου («Φιλελεύθεροι»), που είχαν κατασκευάσει τον καλπονοθευτικό εκλογικό νόμο της υπερενισχυμένης αναλογικής.
Και ο τελευταίος μας «σταθμός» είναι οι εκλογές του 1961 (29/10), οι οποίες διεξήχθησαν με το νόμο της ενισχυμένης αναλογικής από τη φιλοβασιλική υπηρεσιακή κυβέρνηση του στρατηγού Κ. Δόβα, ενώ χαρακτηρίστηκαν από βία και νοθεία υπέρ της ΕΡΕ και του Καραμανλή.
Λίγες μέρες μετά από τις εκλογές, στις αντιπολιτευόμενες εφημερίδες («Αυγή», 04 Νοέμβρη 1961) δημοσιεύεται υπολογισμός των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους, των αποτελεσμάτων της απογραφής του πληθυσμού και των εκλογικών αποτελεσμάτων. Απ’ τον υπολογισμό προκύπτει ότι πάνω από 400.000 ψήφισαν δύο φορές!
