» Και η χρήση ήπιων ενεργειακών τεχνολογιών σε αυτή
Η ιστορία της φυλακής της Αγιάς
Η αγροτική φυλακή της Αγιάς αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα σωφρονιστικά ιδρύματα της χώρας. Ιδρύθηκε τη περίοδο 1928-29 με πρωτοβουλία του Ελευθερίου Βενιζέλου σε εκτάσεις που ήταν ελώδεις την εποχή αυτή. Έτσι τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της παρουσιάστηκαν προβλήματα ελονοσίας. Λόγω του μικροκλίματος της περιοχής και των πηγών νερού που υπήρχαν τριγύρω το χειμώνα η φυλακή ήταν “βουτηγμένη” στο νερό ενώ το καλοκαίρι η θερμοκρασία και η υγρασία ήταν ανυπόφορες. Η φυλακή της Αγιάς αποτελεί ιστορικό μνημείο του Νομού καθώς είναι συνδεδεμένη με τη μάχη της Κρήτης και τη Γερμανική κατοχή. Κατά τη διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου στα κελιά της φυλακίστηκαν πολλοί πατριώτες ενώ στους χώρους της μαρτύρησαν και εκτελέστηκαν από τις δυνάμεις κατοχής πολλές χιλιάδες από αυτούς. Μετά το πόλεμο η φυλακή λειτούργησε σαν φυλακή τοξικομανών ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 η φυλακή λειτουργεί σαν αγροτική φυλακή.
Η φυλακή της Αγιάς σήμερα
Η δυναμικότητα της φυλακής ανέρχεται σήμερα σε περίπου 170-180 κρατουμένους. Η λειτουργία της είναι διαφορετική από εκείνη των συμβατικών φυλακών, όπως π.χ. των φυλακών Κορυδαλλού, καθώς οι κρατούμενοι εργάζονται σε αγροτικές κυρίως εργασίες ενώ μειώνεται ο χρόνος έκτισης της ποινής τους. Η έκταση της είναι περίπου 600 στρέμματα από τα οποία το ένα τρίτο (1/3) καλλιεργείται με διάφορα είδη δημητριακών, κτηνοτροφικών φυτών, κηπευτικών καθώς και με δενδρώδη είδη. Εκτός της καλλιεργημένης έκτασης και εκείνης που καταλαμβάνουν τα κτίρια και οι κοινόχρηστοι χώροι υπάρχουν περίπου 100 στρέμματα τα οποία δεν καλλιεργούνται. Παράλληλα με τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις η φυλακή της Αγιάς διαθέτει και κτηνοτροφικές μονάδες που περιλαμβάνουν βουστάσιο, χοιροστάσιο, πτηνοτροφείο και μικρό κοπάδι από πρόβατα και κατσίκια. Ταυτόχρονα διαθέτει μηνανουργείο και ξυλουργείο καθώς και εργαστήρια παραγωγής τροφίμων και γλυκών.
Η κατανάλωση ενέργειας στη φυλακή της Αγιάς
Η φυλακή καταναλώνει ενέργεια για τη κάλυψη των αναγκών της σε θέρμανση και ψύξη του χώρου, φωτισμό, παραγωγή θερμού νερού και τη λειτουργία διαφόρων συσκευών και μηχανημάτων. Η καταναλισκόμενη ενέργεια σε μία φυλακή εξαρτάται από το μέγεθος της, το είδος και τη κατασκευή των κτιρίων της, το κλίμα της περιοχής που βρίσκεται καθώς και το τύπο της φυλακής (συμβατική, αγροτική, υψίστης ασφαλείας). Αν και τα στοιχεία για τη κατανάλωση ενέργειας σε Ελληνικές φυλακές είναι λιγοστά έχει αναφερθεί ότι η ετήσια κατανάλωση σε αυτές ανέρχεται σε 4.000 KWh ανά κρατούμενο ενώ οι ετήσιες εκπομπές σε διοξείδιο του άνθρακα (CO2) ανέρχονται σε περίπου 1.2 τον. CO2 ανά κρατούμενο. Οι συνηθισμένες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σε Ελληνικές φυλακές είναι η ηλεκτρική ενέργεια και το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο εφόσον υπάρχει. Αξίζει να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με αναφορές, η ετήσια καταναλισκόμενη ενέργεια σε φυλακές άλλων ανεπτυγμένων χωρών είναι περισσότερη από την ενέργεια που εκτιμάται ότι καταναλώνεται σε Ελληνικές φυλακές.
Τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε Ελληνικές φυλακές
Διάφορες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) που αφθονούν στη Κρήτη και οι τεχνολογίες των οποίων είναι ώριμες και οικονομικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη φυλακή της Αγιάς μεταξύ των οποίων και:
1. Η ηλιακή ενέργεια για τη παραγωγή ζεστού νερού με ηλιακούς θερμοσίφωνες,
2. Η ηλιακή ενέργεια για τη παραγωγή ηλεκτρισμού με φωτοβολταϊκά (Φ/Β) πλαίσια,
3. Η στερεά βιομάζα/ξύλο για τη παραγωγή θερμότητας με καύση σε κατάλληλα συστήματα, και
4. Η θερμότητα του περιβάλλοντος για τη θέρμανση και τη ψύξη με αντλίες θερμότητας υψηλής απόδοσης.
Οι αναφερόμενες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται σήμερα ευρύτατα σε ιδιωτικά και δημόσια κτίρια στη Κρήτη ενώ είναι οικονομικά ελκυστικές. Οι συνδυασμένη χρήση τους στη φυλακή της Αγιάς μπορεί να καλύψει μέρος ή όλες τις ενεργειακές ανάγκες του σωφρονιστικού αυτού ιδρύματος και να μηδενίσει τις εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα λόγω της χρήσης ενέργειας, δημιουργώντας έτσι ένα «πράσινο» σωφρονιστικό ίδρυμα στη χώρα. Στο πίνακα 1 παρουσιάζονται οι ΑΠΕ που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη φυλακή της Αγιάς.
Η δυνατότητα παραγωγής ενεργειακών προϊόντων από βιομάζα στη φυλακή της Αγιάς
Στις υπάρχουσες γεωργικές καλλιέργειες της φυλακής παράγονται διάφορα παραπροϊόντα και υπολείμματα τα οποία θα μπορούσαν μετά από κατάλληλη επεξεργασία να μετατραπούν σε στερεά καύσιμα. Τα κλαδέματα από τα ελαιόδενδρα και άλλα δένδρα καθώς και υπολείμματα δημητριακών, κτηνοτροφικών και κηπευτικών φυτών θα μπορούσαν να μορφοποιηθούν και να μετατραπούν σε πέλετς ή μπρικέτες κατάλληλα για καύση και παραγωγή θερμότητας. Παράλληλα τα απόβλητα από τις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις της φυλακής θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για τη παραγωγή βιοαερίου. Τα απόβλητα από το βουστάσιο και το χοιροστάσιο, αν και τα ζώα είναι λίγα, θα μπορούσαν να μεταφερθούν σε μία κλειστή δεξαμενή και να υποστούν αναερόβια χώνευση κατά τη διάρκεια της οποίας παράγεται βιοαέριο ενώ μειώνεται σημαντικά το ρυπαντικό φορτίο των αποβλήτων. Το παραγόμενο βιοαέριο έχει σημαντική ενεργειακή αξία περίπου τη μισή από ότι το φυσικό αέριο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή χρήσιμης ενέργειας. Το υπόλειμμα που μένει μετά τη χώνευση των αποβλήτων αποτελεί ένα πολύ καλό βελτιωτικό εδάφους και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις υπάρχουσες καλλιέργειες της φυλακής.
Η δυνατότητα αντιστάθμισης των εκπομπών CO2 στην ατμόσφαιρα λόγω της χρήσης ορυκτών καυσίμων με τη δημιουργία ενεργειακών φυτειών
Οι εκτάσεις της φυλακής οι οποίες είναι σήμερα χέρσες θα μπορούσαν να αναδασωθούν με διάφορα δασικά είδη που αναπτύσσονται γρήγορα στα εδάφη της, όπως π.χ. ο ευκάλυπτος. Κατά την ανάπτυξη των δένδρων μέσω της φωτοσύνθεσης απορροφάται CO2 από την ατμόσφαιρα αντισταθμίζοντας τις εκπομπές του που παράγονται κατά τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Ταυτόχρονα τα δένδρα παράγουν στερεά βιομάζα η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί για τη παραγωγή καυσίμων ξύλου, σε συνδυασμό με άλλα αγροτικά υπολείμματα/παραπροϊόντα που παράγονται στις καλλιεργούμενες εκτάσεις της, για χρήση σε συστήματα θέρμανσης.
Υπάρχουσες δυνατότητες και εμπόδια για το “πρασίνισμα” της φυλακής της Αγιάς
Σήμερα υπάρχουν διάφορες θετικές συγκυρίες οι οποίες ευνοούν τη προώθηση της ενεργειακής αειφορίας της φυλακής της Αγιάς όπως:
1. Το γεγονός πως η Ευρωπαική πολιτική (και βεβαίως και η Ελληνική) προωθεί τη δημιουργία κτιρίων με σχεδόν μηδενική ενεργειακή κατανάλωση δίδοντας προτεραιότητα στα δημόσια κτίρια (συμπεριλαμβανόμενης και της ενεργειακής αναβάθμισης παλιών κτιρίων),
2. Την ύπαρξη του θεσμού του ενεργειακού συμψηφισμού της παραγόμενης και καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση Φ/Β πλαισίων στα κτίρια και της αποθήκευσης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας στο δίκτυο όταν δεν χρειάζεται για να καταναλωθεί αργότερα,
3. Το γεγονός ότι η ηλιακή ενέργεια αφθονεί στη Κρήτη ενώ οι δύο προαναφερθείσες ηλιακές τεχνολογίες για τη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού είναι ώριμες, αξιόπιστες, δοκιμασμένες και οικονομικές ενώ μπορούν να καλύψουν μέρος ή όλες τις ενεργειακές ανάγκες της φυλακής της Αγιάς, και
4. Την ύπαρξη χρηματοδοτικών μηχανισμών και τη δυνατότητα στήριξης εξειδικευμένων εταιριών παροχής ενεργειακών υπηρεσιών για την ενεργειακή ανακαίνιση των φυλακών της Αγιάς.
Ταυτόχρονα υπάρχουν διάφοροι παράγοντες οι οποίοι δυσκολεύουν σήμερα το “πρασίνισμα” των φυλακών όπως:
1. Η έλλειψη επαρκών οικονομικών πόρων και της δυσκολίας χρηματοδότησης από το κρατικό προϋπολογισμό τέτοιων έργων λόγω της πρόσφατης οικονομικής κρίσης στη χώρα,
2. Η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού στα σωφρονιστικά ιδρύματα για τη λειτουργία και τη συντήρηση των καινοτόμων ενεργειακών συστημάτων τα οποία θα εγκατασταθούν, και
3. Η έλλειψη οργανωτικής ευελιξίας και τεχνογνωσίας για το σχεδιασμό και την υλοποίηση τέτοιων έργων.
Είναι βέβαια πολύ θετικό το γεγονός ότι στη φυλακή υπάρχουν οι κατάλληλοι χώροι για την εγκατάσταση των ηλιακών ενεργειακών συστημάτων καθώς και για τη δημιουργία εγκαταστάσεων παραγωγής “πράσινων καυσίμων από βιομάζα”. Συνεπώς αποτελεί μάλλον μονόδρομο η συνεργασία των σωφρονιστικών ιδρυμάτων με εξωτερικές εξειδικευμένες στην ενέργεια εταιρίες υπό μορφή συμπράξεων δημόσιου ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) για την υλοποίηση τέτοιων έργων. Στο πίνακα 2 παρουσιάζεται η εκτιμώμενη δυναμικότητα και το κόστος των δύο ηλιακών συστημάτων για τη κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της φυλακής της Αγιάς.
Στο πίνακα 3 παρουσιάζονται τα οφέλη που θα προκύψουν από το “πρασίνισμα” της αγροτικής φυλακής της Αγιάς.
Συμπερασματικά θα μπορούσε να λεχθεί ότι η φυλακή της Αγιάς θα μπορούσε να προάγει την ενεργειακή αειφορία και τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί αφ’ ενός με τη χρήση ώριμων, δοκιμασμένων και οικονομικών τεχνολογιών παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού με τη χρήση ηλιακής ενέργειας, οι οποίες μπορούν να καλύψουν τις ενεργειακές της ανάγκες και αφ’ ετέρου με την αξιοποίηση της βιομάζας που είναι διαθέσιμη στις εκτάσεις της φυλακής για τη παραγωγή “πράσινων” ενεργειακών προϊόντων που είναι φιλικά στο περιβάλλον.
