Πολλά χωριά και τόποι, πλαγιές και λαγκαδιές της Κρήτης έχουνε τ’ όνομα της Παναγίας, όλα σημαδεμένα από Μοναστήρια και Εκκλησίες της Χάρης Της. Και εδώ στο Παϊδοχώρι γιορτάζεται η Κοίμηση της Θεοτόκου κάθε χρόνο σ’ ένα ερημοκκλήσι με ιδιαίτερο τρόπο.
«Εν τη Γεννήσει την Παρθενία εφύλαξας, εν τη Κοιμήσει τον κόσμον ου κατέλειπες Θεοτόκε…» και ο κόσμος ου κατέλειπε τη Θεοτόκο.
Η “Παναγία” το εκκλησάκι είναι κτισμένο σε μια απείρου κάλλους μαγευτική τοποθεσία, στον “Μαραθέ”, ανάμεσα σε πανύψηλα κυπαρίσσια, γέρικες ελιές, χαρουπιές και απομεινάρια πριναριών (η περιοχή λέγεται και Πρίνος). Υπάρχει πλούσια και ποικίλη χλωρίδα (θύμοι, φασκομηλιές, αγκίσαροι, τραμιθιές, ασπάλαθοι, ρίγανη, δάφνη, σκίνοι, φλόμοι, αζώγυροι, απήγανοι κ.λπ.).
Παλαιότερα και η πανίδα της περιοχής ήταν πλουσιότατη. Κυριαρχούσε η πέρδικα και ο λαγός, που δυστυχώς τώρα έχουν εκλείψει, όπως έχει εκλείψει ο τρουλίτης και ο ατζόκωλος. Υπάρχουν όμως ακόμα κοτσύφια, τσίχλες, τσιχλογέρακα, μαυροπούλια, σπινίτες, ζυγαρδέλια, καλογιάννοι, μαυροκόρακες, ζουρίδες, πολλοί ασβοί (άρκαλοι) κ.ά.
Το “εκκλησάκι” αυτό εμείς οι μεγαλύτεροι το βρήκαμε ερείπιο, χαλάσματα. Μόνο τα θεμέλια σωζόταν και η δυτική πλευρά μόνο με τοίχο και με βυζαντινές τοιχογραφίες, οι οποίες είχαν αντέξει στις καταιγίδες πολλών αιώνων. Υπήρχε και η Αγία Τράπεζα. Αυτά θυμόμαστε εμείς. Ασφαλώς θα υπήρχαν τοιχογραφίες γύρω – γύρω. Ομως ούτε μεις ούτε οι γονείς μας θυμούνται. Εκεί στα ερείπια κάθε χρόνο, αφού πρώτα με κλαδιά σκέπαζαν το εκκλησάκι, λειτουργείτο με θρησκευτική ευλάβεια η Παναγιά, μόνο με κάθε Δεκαπενταύγουστο, μέχρι το 1958. Η πρόσβαση σ’ αυτό γινόταν από ένα επικίνδυνο μονοπάτι, από τις “τειχίδες”. Μια περιοχή με πολλές αναμνήσεις και πολλή ιστορία.
Με πρωτοβουλία μερικών αείμνηστων χωριανών -θα αναφέρω μόνο τον αείμνηστο Χαβρέ Δημήτριο του Βασιλείου (Μακρέ Δημήτρη), τον οποίο δεν πρέπει να λησμονήσουμε για τις πολλές αρετές του και τον Δημήτριο Ιωάννη Πανηγυράκη (Φθιμοδημήτρη)- και με τη συμπαράσταση πολλών ζώντων, με κασμάδες, σκαλίδες, βαριές και φτυάρια διαμορφώθηκε το μονοπάτι για να περνά φορτωμένο ζώο (γάιδαρος και μουλάρι).
Αμέσως άρχισε το χτίσιμο του Ναού της Παναγίας επί των υπαρχόντων θεμελίων και τελείωσε μονοχρονίς.
Δούλεψαν όλοι οι Παϊδοχωριανοί, μικροί και μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες, κουβαλώντας τα υλικά με τα ζώα από τη μοναστηριακή ελιά (έτσι λέγανε την περιοχή στο σταυροδρόμι των δρόμων Μαχαιροί – Πεμόνια), μέχρι εκεί ερχόταν το αυτοκίνητο τοτεσάς, στη Φαζή Μουρνιά.
Συντονιστής των εργασιών ήταν ο “εργολάβος” εθελοντής αείμνηστος Φλεμετάκης Μιχάλης του Γεωργίου από του Μπαμπαλή το Χάνι.
Χωρίς ωράριο εργασίας και χωρίς “ένσημα” χτίστηκε και σκεπάστηκε η Παναγία. «Οπου πολλοί φτύσουνε, λάσπη γίνεται».
Αργότερα, το 1976, η Παναγία έγινε το έμβλημα του Συλλόγου των καταγομένων από την Κοινότητα Παϊδοχωρίου που διαμένουν στην Αττική (των Παϊδοχωριανών – Νεροχωριανών και Μπαμπαλοχανιωτών).
Από τότε κάθε Δεκαπενταύγουστο και περισσότερος κόσμος. Με πρόεδρο της Κοινότητας τον κ. Σπύρο Σγουράκη έγινε ο δρόμος Παϊδοχώρι – Παναγία το 1994 και στη συνέχεια άρχισε η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου από την Ενορία. Με πρωτοβουλία του Συλλόγου των καταγομένων από την κοινότητα Παϊδοχωρίου “Η Παναγία”, με πρόεδρο τον αείμνηστο Αριστείδη Λιόδη, έγινε η στήριξη του Ναού που κινδύνευε να γκρεμιστεί και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου.
Από τότε κάθε χρόνο την ημέρα της Παναγίας γίνεται το αντάμωμα των ανθρώπων, όπου γης, με πιλάφι, βραστό και κρασί, των τριών χωριών Παϊδοχωρίου – Νεροχωρίου και Αγίων Πάντων, αλλά και των Μαχαιρινών που άλλοτε έρχονταν από το μονοπάτι που ενώνει την Παναγία με τους Μαχαιρούς.
Παλαιότερα ανήκε η εκκλησία στην Ενορία Μαχαιρών. Κάποιος περιηγητής γράφει ότι το χωριό Μαχαιροί έχει δύο Παναγίες, μια στη μέση του χωριού και μια στη θέση “Μαραθές”.
Η γύρω περιοχή είχε και άλλα κτίσματα. Υπήρχαν και υπάρχουν ενδείξεις. Δεν έχουν όμως γίνει ανασκαφές. Λέγεται ότι υπήρχε οικισμός και υπήρχαν κελιά καλογέρων. Σώζεται ακόμα ένα “στερνάκι”, όπως το λέγαμε εμείς στα φρούδια του “Πρίνου”. Εκεί στη βόρεια πλευρά βρίσκεται και το σπηλιάρι του “Τρομέ”, καταφύγιο των Χαΐνηδων και συγκεκριμένα του Χαΐνη “Τρομέ” κατά τον Ράμνο Ραμνιώτη. Εκεί δίπλα ήταν και η τοποθεσία “Ο Σκλάβος”.
Για την απείρου κάλλους περιοχή αυτή, εκτάσεως 50 στρεμμάτων, της Παναγίας, του “Πρίνου” και του “Τρομέ” επιβάλλεται να γίνει μελέτη προστασίας, ανάδειξης και αξιοποίησης.
Αξίζουν συγχαρητήρια στον Σύλλογο των καταγομένων από τα χωριά μας “Η Παναγία” για την πρωτοπορία τους στην προσπάθεια αυτή. Τα τελευταία χρόνια την παραμονή γίνεται και Επιτάφιος και ψάλλονται τα εγκώμια της Παναγίας: «Μακαρίζομεν σε Θεοτόκε Αγνή και τιμώμεν την αγίαν σου κοίμησιν, ήν κεκοίμησε σαρκός άνευ φθοράς».
Το προσκύνημα την κυριώνυμο ημέρα στην απείρου κάλλους περιοχή κάθε χρόνο αυξάνεται. Αι γενεαί πάσαι ύμνον την ταφή σου προσφέρουσι Παρθένε.
Χρόνια πολλά με υγεία
