Σκοπός της σημερινής μας εισήγησης είναι να σας παρουσιάσουμε το όγδοο κατά σειρά Σχολικό μας Ημερολόγιο. Το φετινό μας Σχολικό Ημερολόγιο είναι αφιερωμένο στην επανάσταση των Κρητών του 16ου αιώνα εναντίον των Ενετών με αρχηγό τον Γεώργιο Καντανολέοντα – Λυσσογιώργη. Η επανάσταση αυτή είχε ως έδρα της τα ηρωϊκά Μεσκλά και τόπο της τραγικής κατάληξής της το μαρτυρικό Αλικιανό.
Η ιστορία της τραγικής αυτής επανάστασης παρουσιάζεται μέσα από τις σελίδες ενός μυθιστορήματος του 19ου αιώνα. Πρόκειται για το μυθιστόρημα «Κρητικοί Γάμοι» του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου. Ευελπιστούμε, σ’ ένα μελλοντικό μαθητικό συνέδριο να παρουσιάσουμε και τα πορίσματα των ιστορικών μας ερευνών πάνω στο ζήτημα.
Ήρθε, όμως, η ώρα να ταξιδέψουμε μέσα από τις μαθητικές σελίδες του Ημερολόγιου μας και να γνωρίσουμε πτυχές της ένδοξης αυτής επανάστασης των προγόνων μας.
ΞΕΦΥΛΛΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΜΑΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Ο Ιανουάριος του Σχολικού μας Ημερολογίου είναι αφιερωμένος στην πρωτοβουλία του Γεωργίου Καντανολέοντα, ριζάρχη από το Κουστογέρακο, να καλέσει τους αρχοντορωμαίους της Κρήτης σε μυστική μάζωξη. Η συνάντηση με τους ριζάρχες πραγματοποιήθηκε πριν από 448 χρόνια, την 21η Μαΐου του 1570, στη Μονή του Καθολικού στο Ακρωτήρι.
Η επιστολή του Γ. Καντανολέοντος προς τους ρωμιούς ριζάρχες της Κρήτης συγκινητική: «Εγώ εγέρασα, συ είσαι νεώτερός μου. Βλέπεις λοιπόν καλιότερα από εμέ, ότι το σχοινί σφίγγει καθημέραν στενενώτερα… Τι θα κάμωμεν; Θ’ αφήσωμεν τον βρόχον να τρέξη να τρέξη, ώστε ν’ αφαιρέση την αναπνοήν του υστέρου από τους χριστιανούς;…».
Συγκινητικά, όμως, και τα όσα αναφέρει και ο σύγχρονος λαογράφος Βασίλης Χαρωνίτης στο βιβλίο του «Η Κρήτη των Θρύλων»: «Σήμερα στο δωμάτιο που γίνηκε η ιστορική εκείνη σύναξη μένουν μονάχα οι τοίχοι. Στη μέση του είναι φυτρωμένη μια ελιά. Καθώς τη βλέπεις, σκέφτεσαι ότι μπορεί η επανάσταση του Καντανολέου να ’χε κακό τέλος, μα το πνεύμα εκείνης της συνάντησης δε χάθηκε. Το κλείνει μέσα της η μεγαλόπρεπη ελιά, το δένδρο της Ειρήνης».
Η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ
Ο Φεβρουάριος είναι αφιερωμένος στην εκλογή της πενταμελούς προσωρινής Ελληνικής Κυβέρνησης του Νησιού από τους Επαναστάτες. Ο Γεώργιος Καντανολέων ορίζεται αρχηγός της επανάστασης και παίρνει τον τίτλο του Μέγα Ρετούρη. Ο Αναστάσιος Ζάππας, ο ριζάρχης των Πάτερων από τα Σφακιά, ορίζεται Γραμματέας (Scrivano). Ο Ιωάννης Βράκος εκπρόσωπος της οικογένειας των Μουσούρων, Πρωτομάγιστρος, ένα είδος ταμία. Ο Μιχαήλ Θεριστής, ριζάρχης των Κοντών, Σύνδικος, αστυνόμος και ελεγκτής των πράξεων της κυβέρνησης, ενώ ο Ιωάννης Φράγγος, ριζάρχης των Φωτεινών, ορίζεται Στρατάρχης. Γι’ αυτό και ο Ενετός Δούκας της Κρήτης, Πασχάλης Σιγώνης, όταν με δόλο συνέτριψε την επανάσταση, διέδωσε το εξής σκωπτικό τετράστιχο:
«Ποιος είδε Κοντό σύνδικο,
Καντανολέο Ρετούρη,
Μέγα Σκριβάνο Πάτερο,
Μουσούρο Πρωτομάγιστρο;»
ΤΟ ΛΑΒΑΡΟ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ
Ο Μάρτιος είναι αφιερωμένος στο λάβαρο των Κρητών Επαναστατών. Η πρώτη συνέλευση των Κρητών Επαναστατών, αναθεμάτισε τους Βενετσιάνους και ανακήρυξε την ελευθερία του νησιού υπό τη σκέπη του Αγίου Γεωργίου, του ελευθερωτή των αιχμαλώτων και υπερασπιστή των φτωχών. Έτσι, η σημαία των Κρητών Επαναστατών απεικονίζει τον άγιο Γεώργιο να λογχεύει με τη μορφή του κοκκινόφτερου δράκοντα τη βαρβαρική τυραννία.
Η ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ
Ο Απρίλιος είναι αφιερωμένος στην πρώτη Διακήρυξη που δημοσίευσε η πρώτη ελεύθερη κυβέρνηση του νησιού ύστερα από 359 χρόνια Ενετικής Κατοχής. Οι Επαναστάτες διακηρύσσουν πως το «Κυβερνητικό Συμβούλιο» δεν ήταν αρχή μόνιμη, περιβεβλημένη με δικτατορικές εξουσίες, αλλά κυβέρνηση προσωρινή, που η ύπαρξή της θα έπαυε με την απελευθέρωση του νησιού. Αξιοσημείωτο είναι, ότι η Επανάσταση γίνεται στο όνομα των Παλαιολόγων και στα πλαίσια της πανελλήνιας αναβίωσης της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Αν η Επανάσταση εκείνη του Καντανολέοντα στην Κρήτη επικρατούσε η απελευθέρωσε της Ελλάδας, σύμφωνα με τον ιστορικό Σπ. Ζαμπέλιο, θα πραγματοποιούνταν 250 σχεδόν χρόνια πριν από την επανάσταση του 1821.
Η ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Ο Μάϊος με τη σειρά του είναι αφιερωμένος στην επικράτηση της επανάστασης στην επαρχία. Περιγράφονται οι συγκρούσεις που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Ενετών και Επαναστατών και τον τρόπο με τον οποίο κάποια φρούρια, όπως αυτό του Φραγκοκάστελλου περιήλθαν στην κατοχή των Επαναστατών. Τα μόνα τα φρούρια που έμεναν στα χέρια των Ενετών ήταν εκείνα των μεγάλων πόλεων του νησιού.
Ο ΔΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΝΕΤΩΝ
Από τον Ιούνιο και μετά το Σχολικό μας Ημερολόγιο εξιστορεί το δόλο των Ενετών, προκειμένου να βάλλουν στο χέρι τους Επαναστάτες. Φιλοξενείται η επιστολή του ενετού άρχοντα Φραγκίσκου Δα Μολίν, που διατηρούσε μία έπαυλη στον Αλικιανό, προς τον αρχηγό των ελλήνων επαναστατών Γεώργιο Καντανολέντα με την οποία τον καλούσε να συμπεθεριάσουν, παντρεύοντας τα παιδιά τους την κόρη του Σοφία Δα Μολίν με το γιο του Πέτρο Καντανολέοντα.
Το σχέδιο τους σατανικό, γι’ αυτό και ο λαός αναφέρει σχετικά με τους Ενετούς:
«Όποιος στους λόγους τους γροικά και στα όρκους τους πιστεύει
στο πέλαγος πιάνει λαγούς και στο βουνό ψαρεύει»
Ο γάμος πραγματοποιείται στη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται λίγα μέτρα πιο πέρα από την έπαυλη του Δα Μολίν στον Αλικιανό. Οι λεπτομέρειες της γαμήλιας αυτής τελετής περιγράφονται στο Σχολικό μας Ημερολόγιο.
Ο Αύγουστος του Σχολικού μας Ημερολογίου περιγράφει τα όσα τραγικά διαδραματίστηκαν στον πύργο του Αλικιανού κατά τη γαμήλια δεξίωση, που ακολούθησε το ιερό μυστήριο. Ο γέρο Δα Μολίν συνωμοτώντας με τους Ενετούς ποτίζει τους καλεσμένους με υπνωτικό και οι Ενετοί ειδοποιημένοι φτάνουν στον Πύργο του Αλικιανού και συλλαμβάνουν τους προσκεκλημένους.
Η κόρη του Δα Μολίν Σοφία αυτοκτονεί και ο προδότης πατέρας της μισοτρελαμένος από την κλίνη του αναφωνεί:
«- Αλικιανέ! …Ίντα μου την έκαμες την άσπιλη περιστέρα μου;
Ζη ακόμης η ερατεινή μου πέλεια, ζει γή πήρε το φτερό;
Χώματα επικάταρα! Αν θαμμένη μου τηνε κρατάτε στα ερείπειά σας,
γιάντα μπάρε μου δεν παίρνετε μέσα σας και τ’ αμαρτωλά
κόκαλα του γονιού τζη; »
ΤΟ ΑΔΟΞΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Ο Σεπτέμβρης & ο Οκτώβρης είναι αφιερωμένοι στο άδοξο τέλος της Επανάστασης. Ο μεν Σεπτέμβρης περιγράφει την καταδίκη του Γεωργίου Καντανολέοντα θάνατος δια απαγχονισμού. Ο Οκτώβρης της θηριωδίες των Ενετών. Τους υπόλοιπους έλληνες αρχηγούς της επανάστασης άλλους τους κρέμασαν και άλλους τους κάψανε ζωντανούς. Τους αιχμαλώτους τους κρέμασαν στο Κουστεγέρακο, στα Μεσκλά, έξω από τα Χανιά ανήμερα των Εισοδίων της Θεοτόκου, αλλά και στο δρόμο από το Ρέθυμνο προς το Ηράκλειο. Λαφυραγώγησαν τα σπουδαιότερα κεφαλοχώρια και κάψανε, 373 χρόνια πριν από τους Ναζί, τα Μεσκλά και το Κουστογέρακο, και πάνω σε μία πέτρα χάραξαν στα ελληνικά και στα λατινικά τα εξής λόγια:
«Έτσα λογής τελεύουσι κειν’ απού ρεμπελεύουν»
Η λαϊκή Μούσα εξύμνησε με το δικό της τρόπο τους ήρωες της Κρητικής Επανάστασης:
«Κλάψτε ράχαις και βουνά, Κρήτη στα μαύρα εντύσου,
Οι άρχοντες της Βενετιάς προσδίνουν το παιδί σου!
Βρέξε, θε, στη Βενετιά, Βρέξε πίσα και φωτιά!»
Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΡΤΥΡΙΟΥ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ
Μελετώντας τους «Κρητικούς Γάμους» διαπιστώσαμε την ύπαρξη μίας μαρτυρίας που συνδέει την επανάσταση του Καντανολέονταος με το σχολείο μας. Σύμφωνα με τη μαρτυρία αυτή ο χώρος που κρέμασαν οι Ενετοί τον Καντανολέοντα είναι ο αύλειος χώρος του παλαιού μας σχολείου: «Δεξιά και σε απόσταση πεντακοσίων βημάτων απ’ το Περιθώρι, στην άκρη του χωριού, όρθωνε την κορυφή ένας λόφος ευχάριστος στη θέα, καθότι κατάφυτος από πλατύκλαδες δρύες, από καστανιές και ελάτια… Για την εκδίκαση της υπόθεσης, το δικαστήριο στήθηκε ακριβώς εκεί….»
ΟΙ ΔΥΟ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Ο Νοέμβριος του σχολικού μας Ημερολογίου είναι αφιερωμένος στις παραδόσεις που επικρατούσαν το 19ο αιώνα στον Αλικιανό σχετικά με τον πύργο του Δα Μολίν. Ο Ζαμπέλιος αναφέρει πως οι κάτοικοι του Αλικιανού πότε καλούσαν τον πύργο «Κάστρο του Ψευταλέξη» και πότε τον ονόμαζαν «Ερημόκαστρο τση Ρηγοπούλας».
Υπήρχαν δηλαδή δύο προφορικές παραδόσεις. Η μία συνδυάζει την ιστορία των ερειπίων με τη μνήμη της Σοφίας Δα Μολίν, η οποία στη συνείδηση των κατοίκων του Αλικιανού φαίνεται να είχε αποκτήσει διαστάσεις μάρτυρα. Η άλλη συνδυάζει την ιστορία των ερειπίων με το δόλο του άρχοντα Δα Μολίν, και οι κάτοικοι προσέδιναν στον τόπο ιδιότητες μαγικές, τον θεωρούσαν στοιχειωμένο. Αλίμονο σ’ εκείνο που θα περνούσε από τα χαλάσματα πριν τη θεία Λειτουργία ή την Τετάρτη και την Παρασκευήν.
Οι διηγήσεις αυτές αν και περνούσαν από γενιά σε γενιά ως ένα είδος παραμυθιού, δυστυχώς σήμερα οι κάτοικοι του Αλικιανού δεν τις γνωρίζουν. Η έρευνά μας δεν έχει καταφέρει να βρει και να καταγράψει τις δύο αυτές παραδόσεις που σχετίζονται με τον πύργο του Δα Μολίν.
Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΔΑ ΜΟΛΙΝ ΣΗΜΕΡΑ
Ο Δεκέμβριος περιγράφει τον ερειπωμένο πύργο του Δα Μολίν στον Αλικιανό με την ποιητική πένα του Ζαμπελίου: «Όπως είναι σήμερα ο τόπος σου προκαλεί μελαγχολία που σου πλακώνει την ψυχή. Πελώριοι κισσοί, χρόνια τώρα στα χαλάσματα ριζοβολημμένοι, σκεπάζουνε με πυκνότατο φύλλωμα τα συντρίμμια της στοάς… η σαύρα είναι σήμερα η μόνη ζωντανή οικοδέσποινα του πύργου, φχαρθστιέται, χαίρεται, ζεσταίνεται στον ήλιο και πλυθύνεται ανενόχλητη….»
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Για επίλογο αφήσαμε τη συγχαρητήρια επιστολή, που έλαβε το σχολείο μας με αφορμή τη σχολική μας έκδοση και με ημερομηνία 18/1/2018 από τη Σχολική Σύμβουλο κα Δήμητρα Μακρή με έδρα την Αθήνα,
«Αξιότιμε κ. Καρκάνη,
Ιδιαίτερη χαρά αισθάνθηκα όταν έλαβα το καλαίσθητο ημερολόγιο του σχολείου σας το οποίο είναι αφιερωμένο στον Αλικιανό και στην επανάσταση του Καντανολέοντος.
Φυσικά δεν είναι η πρώτη φορά που λαμβάνω ημερολόγια από μία σχολική μονάδα, όμως είναι η πρώτη φορά που το ημερολόγιο που λαμβάνω συνδυάζει την αισθητική, την ιστορική έρευνα, τη συλλογική εργασία μαθητών, την αρτιότητα στη λεπτομέρεια, πανέμορφα σχέδια, υπερασπιζόμενο την ιστορική αλήθεια.
Ειλικρινά δεν ξέρω το τι να πρωτοπώ για να εκφράσω το θαυμασμό μου για το ηλεκτρονικό αυτό ημερολόγιο που έχω στα χέρια μου….
Όπως καταλαβαίνετε τα λόγια δεν αρκούν για να περιγράψουν όσα αισθάνθηκα λαμβάνοντας το.
Θεωρώ ότι, εσείς και ο Σύλλογος καθηγητών του Σχολείου, όχι μόνο επιτελείτε ένα πρότυπο έργο, αλλά αποτελείτε παράλληλα μία σχολική μονάδα που έχει το θάρρος και την παρρησία να κάνει γνωστή την Ιστορία του ευρύτερα στην κοινότητα.
Θα ήθελα να συγχαρώ τους μαθητές του σχολείου σας, τους συναδέλφους και εσάς προσωπικά για το έργο που επιτελείται.
Εύχομαι να συνεχίσετε απρόσκοπτοι και βρείτε πολλούς μιμητές.
Με εκτίμηση
Η Σχολική Σύμβουλος Δρ. Δήμητρα Μακρή»
Σας Ευχαριστούμε
————————
* Eισήγηση μαθητών του Γυμνασίου Αλικιανού στα πλαίσια του Φεστιβάλ Μαθητικής Δημιουργίας 2018 στην αίθουσα «Δημήτρης Βλησίδης» στις 9/5/2018. Έλαβαν μέρος οι μαθητές: Μιχαέλα Βανταράκη, Ιωάννης Ελευθεράκης. Γιώργος Γιαννικάκης, Χριστίνα Δασκαλάκη και Αντωνία Θωμαδάκη.
