Η χολέρα είναι ένα μολυσματικό νόσημα που προκαλείται από το βακτήριο “δονάκιο της χολέρας” με κύριο χαρακτηριστικό την έντονη διάρροια, που μπορεί να προκαλέσει σοβαρή αφυδάτωση και να οδηγήσει τους ασθενείς σε λίγες ώρες ακόμη και στο θάνατο.
Γενικά στοιχεία
Το δονάκιο της χολέρας (Vibrio cholerae) ανακαλύφθηκε το 1883 από τον R. Koch, μια από τις μεγαλύτερες μορφές στην ιστορία της ιατρικής. Η νόσος οφείλεται στην κατανάλωση νερού, γάλακτος ή τροφών που έχουν μολυνθεί εξαιτίας της ελαττωματικής λειτουργίας των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης και ενδημεί σε περιοχές με παράγκες, καταυλισμούς τσιγγάνων ή προσφύγων ή άλλες περιοχές με ανύπαρκτες συνθήκες υγιεινής. Επίσης, η χολέρα μεταδίδεται πολύ συχνά με τρόφιμα, συνήθως λαχανικά, που πλένονται με μολυσμένο νερό ή με παγάκια σε καφέ ή αναψυκτικά, ενώ σπάνια μεταφέρεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Η ανθρωπότητα δοκιμάστηκε πολλές φορές από μεγάλες επιδημίες χολέρας, που εξαπλώνονταν σε όλο σχεδόν τον κόσμο, ενώ στην Ελλάδα η νόσος έπληξε το 1854 τον Πειραιά, την Αθήνα και άλλες πόλεις, προκαλώντας εκατοντάδες θύματα.
Σήμερα, αν και η νόσος έχει εξαφανιστεί από τον ανεπτυγμένο κόσμο, συνεχίζει να μαστίζει και να προσβάλλει εκατομμύρια ανθρώπους σε υπανάπτυκτες χώρες, ιδιαίτερα της Αφρικής, της Νότιας Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, προκαλώντας κάθε χρόνο 100-130.000 θανάτους παγκοσμίως. Αξίζει, ακόμη, να σημειωθεί ότι η χολέρα, εκτός από τον άνθρωπο, έχει βρεθεί ότι προσβάλλει δύο μόνο ζωικούς πληθυσμούς και μάλιστα θαλάσσιους, τα οστρακόδερμα και το πλαγκτόν.
Η έναρξη της νόσου
Οι περισσότεροι που εκτίθενται στο βακτήριο της χολέρας δεν νοσούν ποτέ, αλλά και δεν γνωρίζουν ότι έχουν μολυνθεί. Μόνο περίπου 1 στα 10 άτομα εμφανίζει τα κλασικά συμπτώματα της χολέρας, σε διάστημα συνήθως λίγων ημερών από τη μόλυνση.
Η αρχή της ασθένειας είναι στις περισσότερες περιπτώσεις ξαφνική, με περιόδους επώασης που κυμαίνονται από 2 ώρες μέχρι και 5 ημέρες, χωρίς διακρίσεις σε ηλικία ή φύλο. Τα άτομα, πάντως, που υποσιτίζονται ή έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα (π.χ. λόγω AIDS), ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου και είναι πιο επιρρεπή σε προσβολή από χολέρα.
Τα συμπτώματα
Μερικά από τα συνηθέστερα συμπτώματα που παρουσιάζονται είναι η ναυτία, ο πολύωρος έμετος, οι κοιλιακοί μυϊκοί σπασμοί, η ξηροστομία, η έλλειψη δακρύων, η ταχυκαρδία, η υπνηλία, το αίσθημα κόπωσης και κυρίως η διάρροια, η οποία μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση με σοβαρή απώλεια υγρών (ακόμη και 10-20 λίτρα την ημέρα!) και να οδηγήσει τον ασθενή ακόμη και στο θάνατο, ακόμη και λίγες ώρες μετά την προσβολή του.
Τα συμπτώματα που υποδεικνύουν ότι ο ασθενής αφυδατώνεται είναι ο λήθαργος, η ευερεθιστότητα, η ξηροστομία, τα βυθισμένα μάτια, η έντονη δίψα, το ξηρό και ζαρωμένο δέρμα, η χαμηλή αρτηριακή πίεση, η καρδιακή αρρυθμία και η μηδαμινή παραγωγή ούρων. Η αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει ταχεία απώλεια ηλεκτρολυτών στο σώμα, οδηγώντας τον ασθενή σε σοβαρές βλάβες, που ξεκινούν από τις μυϊκές κράμπες και φτάνουν μέχρι τη θανατηφόρα καταπληξία.
Ο εφιάλτης ξαναζεί
Τον Ιανουάριο του 2010 ισχυρός σεισμός έπληξε την Αϊτή προκαλώντας το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων και ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές. Ο σεισμός αυτός, όμως, κατέστρεψε και τις υποδομές πόσιμου νερού και αποχέτευσης, με αποτέλεσμα την ταχύτατη εξάπλωση της χολέρας και την πρόκληση εκατοντάδων θανάτων μεταξύ των φτωχών και εξαθλιωμένων αστέγων κατοίκων του νησιού. Έκτοτε, έχουν εμφανιστεί σποραδικά κρούσματα χολέρας στις ανεπτυγμένες χώρες, που λόγω της άμεσης και αποτελεσματικής αντιμετώπισής τους, δεν εξαπλώθηκαν στο γενικό πληθυσμό.
Η διάγνωση
Η λήψη ιατρικού ιστορικού και η κλινική εξέταση αποτελούν τα πρώτα βήματα της διάγνωσης. Η παρουσία, όμως, της νόσου, επιβεβαιώνεται αξιόπιστα μόνο με την ανίχνευση του βακτηρίου της χολέρας σε εξειδικευμένα εργαστήρια, με καλλιέργεια κοπράνων των μολυσμένων ατόμων.
Θεραπεία
Η κύρια θεραπεία περιλαμβάνει χορήγηση υγρών (με ορό) ή ενυδατικών χαπιών (από το στόμα), για την αποκατάσταση της ηλεκτρολυτικής ισορροπίας των ασθενών. Το 80% των προσβεβλημένων ατόμων αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά με χορήγηση χαπιών ενυδάτωσης από το στόμα, ενώ μόνο σε περιπτώσεις σοβαρής και επικίνδυνης για τη ζωή αφυδάτωσης, χορηγούνται ενδοφλεβίως κατάλληλα υγρά.
Οι ασθενείς με χολέρα θα πρέπει, επίσης, δευτερογενώς να λάβουν αντιβιοτικά ή άλλα φάρμακα, ώστε να περιοριστεί η ένταση της διάρροιας, να μειωθεί η ποσότητα των υγρών που απαιτούνται για την ενυδάτωση, να ανασταλεί η δράση του δονακίου της χολέρας, αλλά και να αποτραπούν πιθανές παρενέργειες της νόσου.
Η πρόληψη
Η κατανάλωση μολυσμένου νερού και τροφίμων και οι κακές συνθήκες υγιεινής βοηθούν στην ταχύτατη εξάπλωση της νόσου. Ως απλά προληπτικά μέτρα προστασίας, μπορούν να εφαρμοστούν ο βρασμός του νερού που προορίζεται για πόσιμο, η κατανάλωση εμφιαλωμένων νερών, αναψυκτικών, κρασιών ή άλλων ροφημάτων και η πιστή τήρηση των κανόνων καθαριότητας και υγιεινής. Επίσης, στις χώρες που ενδημεί η νόσος, θα πρέπει να αποφεύγονται τα παγάκια, τα ψάρια, τα ωμά λαχανικά και οι σαλάτες.
Για την πρόληψη της νόσου η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει εγκρίνει ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια, που λαμβάνονται με χάπια ή διαλυμένα σε καθαρό νερό από το στόμα, για την προστασία ευαίσθητων πληθυσμιακών ομάδων, όπως είναι τα παιδιά και οι ασθενείς με AIDS. Σημειώνεται ότι σήμερα δεν απαιτείται ο εμβολιασμός απέναντι στη χολέρα για την είσοδο ταξιδιωτών στις χώρες που υπάρχουν κρούσματα της νόσου.
Η νόσος των κατατρεγμένων του κόσμου…
Η χολέρα στις μέρες μας έχει εξαλειφθεί πλήρως από τις χώρες του πολιτισμένου κόσμου, λόγω της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου, της επαρκούς πρόληψης, της σύγχρονης επεξεργασίας των λυμάτων, αλλά και της επιτυχούς αντιμετώπισής της από τις εθνικές και παγκόσμιες υγειονομικές υπηρεσίες.
Στις αναπτυσσόμενες, όμως, χώρες, όπου εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, η αποχέτευση αποτελεί άγνωστη λέξη και τα φάρμακα σπανίζουν, η χολέρα συνεχίζει να εξαπλώνεται και να σκοτώνει τους φτωχούς και κατατρεγμένους κατοίκους του πλανήτη μας, που, όπως φαίνεται, θα συνεχίσουν να περιμένουν για πολύ τη βοήθεια των πλούσιων, ισχυρών και “αμόλυντων” χωρών.
Επικοινωνία: stefanogiannis@gmail.com
