B’ ΜΕΡΟΣ
ΧΗΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΦΥΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
Τα συμβατικά ή χημικά εντομοκτόνα κατά κανόνα δεν συνιστούνται για κατοικίες. Ύστερα διαπιστώνεται ολοένα και περισσότερο η ανθεκτικότητα των Κοριών σε κάποια από αυτά. Οι χημικές μέθοδοι με συνθετικά εντομοκτόνα πρέπει να πραγματοποιούνται από υπεύθυνη εταιρεία απολύμανσης και να επαναλαμβάνονται κάθε 15 ημέρες. Συνήθως χρησιμοποιούνται τα συνθετικά Περμεθρίνη (Permethrin) και πυρεθροειδή (pyrethroids). Οι πυρεθρίνες και τα πυρεθροειδή είναι οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες ενώσεις για τον έλεγχο των Κοριών και άλλων παρασίτων εσωτερικών χώρων. Τα πυρεθροειδή είναι το χημικό αντίγραφο, που παράγεται σε βιομηχανική κλίμακα. Οι πυρεθρίνες χρησιμοποιούνται από τον 19ο αιώνα για την αντιμετώπιση των Κοριών. Οι πυρεθρίνες και τα πυρεθροειδή είναι νευροτοξικά και θανατηφόρα για τους Κοριούς και έχουν απωθητική δράση. Γι αυτό χρησιμοποιούνται για να θανατώσουν τα έντομα και να αποτρέψουν εκ νέου προσβολές. Συχνά οι πυρεθρίνες και τα πυρεθροειδή συνδυάζονται με το πιπερονυλοβουτοξείδιο που δρα ως συνεργιστικό και αυξάνει τις επιδράσεις των μορίων του εντομοκτόνου. Στο Παρίσι και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχουν τεκμηριωθεί και μελετηθεί περιπτώσεις αντοχής στα πυρεθροειδή. Συγκεκριμένα δύο γενετικές μεταλλάξεις θα μπορούσαν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην ανάπτυξη αυτής της αντοχής. Η χρήση ενός προϊόντος συνδυασμού με άλλες χημικές ουσίες ή η αλλαγή του δραστικού συστατικού μπορεί να βελτιώσει τον έλεγχο των ανθεκτικών Κοριών. Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο , η μαζική χρήση του επάρατου DDT οδήγησε σε ανθεκτικότητα στους κοριούς. Στις αρχές του 21ου αιώνα , τα εντομοκτόνα που χρησιμοποιούνται περισσότερο κατά των κοριών είναι τα πυρεθροειδή . Στη δεύτερη σειρά έρχονται τα καρβαμιδικά και στην τρίτη τα νεονικοτινοειδή. Οι κοριοί αναπτύσσουν έναν μηχανισμό αντίστασης που ονομάζεται αντίσταση Knockdown ή Kdr. Ο μηχανισμός αυτός οδηγεί σε διασταυρούμενη ανθεκτικότητα σε όλα τα γνωστά πυρεθροειδή . Η ανθεκτικότητα έχει διαπιστωθεί και σε άλλα εντομοκτόνα, όπως για παράδειγμα στα καρβαμιδικά . Μελέτες έχουν δείξει ότι το φαινόμενο Kdr βασίζεται σε μεταλλάξεις σε γονίδια που κωδικοποιούν ένζυμα που εμπλέκονται στο μεταβολισμό των μορίων του εντομοκτόνου. Οι μεταλλάξεις αυτές μπορεί να είναι διαφορετικές μεταξύ ατόμων του ίδιου είδους. Επιπλέον, τα αυγά έχουν καλή αντοχή στα εντομοκτόνα, καθώς βρίσκονται βαθιά σε κρύπτες που είναι δύσκολο να φτάσουν τα χημικά προϊόντα .Ωστόσο, ένα μόνο θηλυκό ή μερικά «ξεχασμένα αυγά» μπορεί να είναι αρκετά για να προσβάλουν ξανά την περιοχή . Επομένως, η αντιμετώπιση των Κοριών δεν είναι ποσοτικός έλεγχος , αλλά μάλλον πλήρης εξάλειψη των Κοριών από το σημείο προσβολής. Αυτό συνεπάγεται την ανάγκη επέμβασης τουλάχιστον δύο φορές, με διαφορά δύο ή τριών εβδομάδων, προκειμένου να εξαλειφθούν τα έντομα που στο μεταξύ έχουν εκκολαφθεί. Οι πυρεθρίνες, που βρίσκονται στα άνθη του χρυσάνθεμου, είναι από τις πιο θανατηφόρες ενώσεις για τα έντομα .Στοχεύουν το νευρικό σύστημα των κοριών. Σε ελεγχόμενες δόσεις, οι πυρεθρίνες λειτουργούν ως φυσικό εντομοαπωθητικό και σε μεγαλύτερες ως οικολογικό φυτοφάρμακο για την αντιμετώπιση των Κοριών. Οι μελέτες που αξιολογούν την αποτελεσματικότητά τους είναι λίγες. Πειραματικά σε εργαστηριακές συνθήκες, το απωθητικό αποτέλεσμα συνδέεται με μια άμεση νευροτοξική επίδραση στον Κοριό.
Γενικά τα αιθέρια έλαια απωθούν τους Κοριούς. Συνήθως χρησιμοποιούνται τα αιθέρια έλαια του Τεϊόδεντρου (tea tree oil ,Melaleuca alternifolia), της Λεβάντας, (Lavandula angustifolia), του Λεμονόχορτου (lemongrass, Cymbopogon nardus), της Μέντας (Mentha piperita), του Ινδικού γαρύφαλλου (Syzygium aromaticum) και του Θυμαριού (Thymus vulgaris), Τα ξηρά άνθη της Λεβάντας αποτρέπουν τους Κοριούς να εγκατασταθούν .Η Νεπέτα (Nepeta cataria), κοινώς γνωστή και ως γατόχορτο (κάτνιπ – catnip) και μαγιοβότανο, περιέχει τη νεπεταλακτόνη, που έχει αποδειχθεί πως είναι εξαιρετικά απωθητική. Το Γεράνι (Pelargonium zonale) είναι από τα πιο αποτελεσματικά εντομοαπωθητικά βότανα. Το αιθέριο έλαιο του γερανιού είναι πλούσιο στη μονοτερπενική αλκοόλη γερανιόλη που απωθεί τους κοριούς . Η Σιτρονέλλα (Citronella nardus) περιέχει τη σιτρονελλάλη, τη σιτρονελλόλη και τη γερανιόλη που απωθούν τους κοριούς. Η Μέντα με τις ουσίες μενθόνη, τη πουλεγκόνη και το βήτα-πινένιο, είναι εξαιρετικό απωθητικό και φυσικό εντομοκτόνο για τους Κοριούς. Μεταξύ των προϊόντων που δοκιμάστηκαν, τα πιο αποτελεσματικά δραστικά συστατικά ήταν η ευγενόλη από αιθέριο έλαιο κανέλας (Cinnamomum verum και γαρύφαλλου) , αιθέριο έλαιο (βελίμη ή νιμ, Neem από τη Μαργκόσα (Azadirachta indica) , γερανιόλη από αιθέριο έλαιο γερανιού και λεμονόχορτου, καρβακρόλη από αιθέριο έλαιο Ρίγανης (Ορίγανον το κοινόν, Origanum vulgare), λάδι καρύδας (Cocos nucifera) και άλλα . Η αποτελεσματικότητά τους ποικίλλει ανάλογα με τη συγκέντρωση που χρησιμοποιείται , καθώς και τη διάρκεια της απωθητικής δράσης, η οποία μειώνεται μετά από μερικές ώρες .Ωστόσο, υπάρχουν λίγα δεδομένα για την αποτελεσματικότητα στην πράξη για την ασφάλεια προϊόντων που μπορεί να είναι ερεθιστικά ή ακόμη και τοξικά για το δέρμα, με εξαίρεση το λάδι καρύδας που χρησιμοποιείται πολύ στα καλλυντικά. Τα απωθητικά χρησιμοποιούνται είτε στο δέρμα για την πρόληψη των δαγκωμάτων, είτε για τη θεραπεία ή την προστασία μιας περιοχής ή προσωπικών αντικειμένων. Μια μελέτη δείχνει ότι οι Κοριοί προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους σε πραγματικές καταστάσεις, όταν ψάχνουν για ένα γεύμα. Είναι πιο δύσκολο να μπλοκαριστούν επειδή παραμένουν πολύ ελκυστικοί από το CO2 .Στην πραγματικότητα, τα αιθέρια έλαια κατά των κοριών δεν αναφέρονται σχεδόν καθόλου στις επίσημες συστάσεις. H χρήση αιθέριων ελαίων ως απωθητικών δεν είναι ένα ικανοποιητικό μέσο ελέγχου εάν στοχεύουμε στην πλήρη εξάλειψη. Περισσότερα από δώδεκα προϊόντα με βάση τα αιθέρια έλαια με απωθητική δράση Κοριών είναι διαθέσιμα στο εμπόριο. Τα προϊόντα αυτά μπορούν να αποτελέσουν μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική λύση σε άλλες χημικές ουσίες, λόγω χαμηλότερης τοξικότητας. Δυστυχώς οι μελέτες που αξιολογούν την αποτελεσματικότητά τους είναι λίγες. Πειραματικά σε εργαστηριακές συνθήκες, το απωθητικό αποτέλεσμα συνδέεται με μια άμεση νευροτοξική επίδραση στον Κοριό.
Η θέρμανση άνω των 65 °C με ξηρό ατμό για πέντε ώρες καταστρέφει τους Κοριούς σε όλα τα στάδια της ανάπτυξής τους. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι επιτυγχάνεται η απαιτούμενη θερμοκρασία στο βάθος του αντικειμένου που απολυμαίνεται. Για παράδειγμα, αν τοποθετηθεί ένα μαξιλάρι στο πλυντήριο σε θερμοκρασία μεγαλύτερη από 55 °C ή 95 °C για ασφάλεια περιορίζονται οι πληθυσμοί του εντόμου.
Το βράσιμο για 10-30 λεπτά σε μια κατσαρόλα είναι πιο αποτελεσματικό, αλλά βλάπτει ορισμένα αντικείμενα που έχουν απολυμανθεί.
Το σχολαστικό σιδέρωμα με σίδερο ατμού είναι ένα αποτελεσματικό μέσο κατά των αυγών και των ενηλίκων Κοριών που κρύβονται σε λευκά είδη ή ρούχα. Ο καθαρισμός με ατμό σε θερμοκρασία 120 °C σκοτώνει αμέσως αυγά, προνύμφες και ενήλικα σε γωνίες ή ταπετσαρίες . Ορισμένες επαγγελματικές εταιρίες θεραπείας χρησιμοποιούν τώρα τη θερμότητα για την εξάλειψη των κοριών αυξάνοντας τη θερμοκρασία ολόκληρου του σπιτιού σε περισσότερους από 60 °C . Αυτές οι αποκαλούμενες επεξεργασίες «θερμικού πιστολιού» είναι πολύ διαδεδομένες στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής , αλλά εξακολουθούν να είναι σχετικά σπάνιες στη Γαλλία, όπου παραμένουν πολύ ακριβές. Μια δραματική και εξαιρετική κλινική περίπτωση αναφέρθηκε το 2008 από Αμερικανούς ιατροδικαστές, αφού το διαμέρισμα ενός ηλικιωμένου ζευγαριού μολύνθηκε και μια εταιρεία χρησιμοποίησε τη διάχυση ξηρής θερμότητας για να ανεβάσει τη θερμοκρασία περιβάλλοντος στους 60 °C για αρκετές ώρες. Η ένοικος, ηλικίας 81 ετών , πέθανε από υπερθερμία , αφού επέστρεψε στο διαμέρισμά της, όπου ο κλιματισμός ήταν ελαττωματικός. Οι ιατροδικαστές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είναι σκόπιμο να περιμένουν οι ένοικοι περίπου είκοσι τέσσερις ώρες πριν μπουν σε ένα διαμέρισμα που υπόκειται σε έντονη ζέστη, έτσι ώστε η θερμοκρασία περιβάλλοντος να μην είναι πλέον επικίνδυνη.
Το κρύο μπορεί να χρησιμοποιηθεί με κατάψυξη στους -22 °C για 48 ώρες. Ωστόσο, οι περισσότεροι καταψύκτες δεν φτάνουν σε αρκετά χαμηλή θερμοκρασία για να είναι αποτελεσματικοί. Μερικοί επαγγελματίες προσφέρουν θεραπεία με υγρό άζωτο −196 °C , η οποία είναι πιθανώς μια μέθοδος τουλάχιστον εξίσου αποτελεσματική με την υψηλή θερμότητα. Παραδοσιακά, τα μολυσμένα αντικείμενα αποθηκεύονται για μια εβδομάδα το χειμώνα, καθώς αυτά τα έντομα δεν μπορούν να επιβιώσουν κάτω από τους 9 °C για περισσότερο από μία εβδομάδα. Μπορούν όμως να επιβιώσουν για μήνες χωρίς δάγκωμα μεταξύ 9 και 13 °C.
Φρέσκα πράσινα φασόλια ,μια προγονική μέθοδος που ανακαλύφθηκε πρόσφατα συνίσταται στην τοποθέτηση φρέσκων πράσινων φασολιών γύρω από το κρεβάτι . Αυτά τα φυτά φέρουν είδη αιχμηρών τριχών , που λειτουργούν εμποδιστικά για τους Κοριούς.
Ωστόσο μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως περιστασιακό και προσωρινό μέσο προστασίας από δαγκώματα κατά τη διάρκεια της παραμονής ή για την προστασία προσωπικών αντικειμένων.
Υπάρχουν πολλά προϊόντα εγκεκριμένα για τη θεραπεία Κοριών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μερικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους. Άλλα μόνο από επαγγελματίες ελέγχου παρασίτων. Αυτή η διαφοροποίηση δεν είναι ασήμαντη και αναφέρεται στον βαθμό επικινδυνότητας του προϊόντος και συνεπώς στις απαραίτητες προφυλάξεις για τη χρήση του. Στη Γαλλία, είναι εγκεκριμένα δέκα προϊόντα που ανήκουν σε 5 κατηγορίες χημικών οι πυρεθρίνες και τα πυρεθροειδή με ή χωρίς πιπερονυλοβουτοξείδιο, τα αποξηραντικά (γη διατόμων), τα Βιοπαρασιτοκτόνα, οι Ρυθμιστές ανάπτυξης και οι Πυρόλες. Κάθε χημική κατηγορία χρησιμοποιεί διαφορετικό τρόπο δράσης. Η διασταύρωση και ο συνδυασμός χημικών κατηγοριών μειώνει την πιθανότητα ανάπτυξης ανθεκτικότητας και αυξάνει τις πιθανότητες διαρκών αποτελεσμάτων.
Αποξηραντικά
Ανάμεσα στα μέσα αυτά είναι και τα αποξηραντικά ή Αφυγραντικά προϊόντα. Τα αποξηραντικά είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την καταπολέμηση των Κοριών. Το πιο γνωστό και χρησιμοποιημένο αποξηραντικό είναι η γη διατόμων, μια σκόνη από μικροδομές που μοιάζουν με τάλκη. Πράγματι το προϊόν αυτό μπορεί να σκοτώσει τους Κοριούς. Είναι φυσικό προϊόν και δεν είναι τοξικό για τον άνθρωπο. Έχει μεγάλη περιεκτικότητα πάνω από 90%. σε διοξείδιο του πυριτίου. Στους Κοριούς η γη διατόμων καταστρέφει το κέρινο κέλυφός τους ,δηλαδή την προστατευτική στοιβάδα που διατηρεί τα υγρά τους. Έτσι οι Κοριοί αφυδατώνονται και πεθαίνουν. Η πολύ λεπτόκοκκη υφή της γης διατόμων μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικά προβλήματα . Η γη διατόμων δεν είναι και η γρηγορότερη μέθοδος για την αντιμετώπιση των Κοριών. Μπορεί να πάρει μέχρι και 10 ημέρες για να λειτουργήσει. Επίσης, συνήθως δεν αρκεί μόνο αυτή για να εξαλείψει ολόκληρη την προσβολή. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό μέσο. Δεν υπάρχει γνωστή αντίσταση για αυτόν τον τύπο προϊόντος. Επιπλέον, έχουν αποτέλεσμα που διαρκεί με την προϋπόθεση φυσικά να παραμείνουν τελείως στεγνά και δεν είναι απωθητικά. Η χρήση αποξηραντικών περιορίζεται σε ρωγμές και σχισμές που χρησιμοποιούνται για τη μείωση του κινδύνου.
Βιοπαρασιτοκτόνα
Τα βιοπαρασιτοκτόνα γνωστά και ως βιοχημικά προέρχονται από φυσικές ουσίες. Για παράδειγμα η γερανιόλη είναι ένα εντομοκτόνο φυσικής προέλευσης, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ενάντια σε ένα ευρύ φάσμα εντόμων. Σε υψηλές συγκεντρώσεις, το εντομοκτόνο είναι θανατηφόρο για τους Κοριούς. Σε χαμηλές δόσεις, δρα ως απωθητικό. Αυτό σημαίνει πως η γερανιόλη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μια θεραπεία «φραγμού» στο τέλος του θεραπευτικού προγράμματος για να αποφευχθούν οι εκ νέου προσβολές. Από την άλλη πλευρά, μια θεραπεία χαμηλής δόσης θα διασκορπίσει τη μόλυνση μόνο εάν υπάρχουν ζωντανοί κοριοί. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το Φυσικό Πύρεθρο (Pyrethrum) .To προϊόν αυτό φτιάχνεται από τις αποξηραμένες ανθοκεφαλές του Χρυσάνθεμου του σταχτόφυλλου (Chrysanthemum cinerariifolium) και του Χρυσάνθεμου του κόκκινου (Chrysanthemum coccineum). Η σκόνη του πύρεθρου εξακολουθεί να είναι ένα από τα ασφαλέστερα οικολογικά εντομοκτόνα. Τα εντομοκτόνα αυτά είναι πολύ δραστικά με μεγάλη υπολειμματική δράση , ασφαλή για τον άνθρωπο και φιλικά προς το περιβάλλον. Όλα είναι εγκεκριμένα από το αρμόδιο Υπουργείο. Οι Κοριοί είναι «έξυπνοι» με υψηλή νοημοσύνη και μπορούν να αναγνωρίσουν μια απειλή. Εξάλλου είναι γνωστό πως το «παίζουν» νεκροί και ακίνητοι όταν αισθανθούν κίνδυνο . Από τη συμπεριφορά αυτή έγινε γνωστή η έκφραση «Παριστάνει τον ψόφιο κοριό». Τα τσιμπήματα τους μπορούν να οδηγήσουν σε διάφορες επιπτώσεις στην υγεία, συμπεριλαμβανομένων δερματικών εξανθημάτων, ψυχολογικών επιδράσεων και αλλεργικών συμπτωμάτων.
Επίλογος
Οι Κοριοί τα τελευταία χρόνια τείνουν να δημιουργήσουν μόνιμες επιδημικές καταστάσεις σε πολλές χώρες του πλανήτη. Κι αυτό γιατί η κλιματική αλλαγή έχει μεταβάλει τη βιολογία του παράσιτου. Διαπιστώνεται επίσης μέρα με τη μέρα η αύξηση του «ταξιδιώτη και συνοδού» εντόμου. Η ιστορία έχει δείξει πως ο σοβαρότερος αντίκτυπος των Κοριών δεν αφορά την υγεία, αλλά τείνει να είναι ψυχολογικός. Πράγματι η έντονη παρουσία του έχει «αλαφιάσει» το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού του πλανήτη. Δεν ξέρει τι να κάνει. Αναστατωμένος και πανικόβλητος από την έξαρση του Κοριού πετάει στρώματα και αντικείμενα με προσβολή , ανατρέχει αναζητώντας τα μέσα για να αποδιώξει από την κατοικία του τον «συνοδοιπόρο» Κοριό. Κάτω από την πίεση του άγχους του προστρέχει να εξασφαλίσει κυρίως τα χημικά μέσα αντιμετώπισης του εντόμου. Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με τους Κοριούς. Εξαιτίας της ταλαιπωρίας από τον κορονοϊνό δεν μπορεί να πιστέψει πως ο Κοριός δεν είναι προς το παρόν φορέας ανθρωποασθενειών. Πράγματι παρόλο που πάνω από 40 μικροοργανισμοί που προκαλούν σοβαρότατες ασθένειες έχουν αναφερθεί ότι μπορεί να μεταδοθούν με τους Κοριούς, όπως ο κίτρινος πυρετός ιογενές λοιμώδες νόσημα, που μεταδίδεται στον άνθρωπο με τα τσιμπήματα των κουνουπιών .Το Τρυπανόσωμα (Trypanosoma cruzi) και η Λεϊσμάνια (Leishmania infantum), ύστερα από βαθιά επιστημονική μελέτη διαπιστώθηκε πως δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι κάτι τέτοιο ισχύει. Διαφορετικά θα είχε προκηρυχτεί παγκόσμια απειλή δημόσιας υγείας. Για το παθογόνο βακτήριο Bartonella quintana και το πρωτόζωο Trypanosoma cruzi για τα οποία είχε αναφερθεί η δυνατότητα μετάδοσής τους με τον Κοριό νεότερη έρευνα διαπίστωσε πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Από την άλλη πλευρά τα συμβατικά χημικά μέσα με τις μεταλλάξεις τους δημιουργούν στελέχη ανθεκτικά, γεγονός που τα αφαιρεί από τα προγράμματα αντιμετώπισης των Κοριών. Πρέπει όμως να γίνει κατανοητό πως η «φαρέτρα» ιδιαίτερα της οικολογικής και ολοκληρωμένης διαχείρισης για τον έλεγχο του Κοριού εμπεριέχει φυσικά μέσα και προϊόντα, τα οποία συνδράμουν και προτρέπουν στην εφαρμογή της οικολογικής αντιμετώπισης των Κοριών. Συγκεκριμένα πολλά προληπτικά μέσα, φυσικό πύρεθρο, βιολογικά εντομοκτόνα, ατμός, αιθέρια έλαια, ενεργό νερό, γη διατόμων και άλλα έχουν μελετηθεί σε βάθος και είναι σε θέση να ενταχθούν σε ειδικά οικολογικά προγράμματα αντιμετώπισης των Κοριών. Κρίνεται εντελώς απαραίτητο η πολιτεία να τα μελετήσει σε συνθήκες ελληνικές και να ενημερώσει τους ενδιαφερόμενους. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να προβλεφθούν ειδικά κέντρα έρευνας και να ξεκινήσει η «δια βίου» ενημέρωση του άνθρωπου ξενιστή. Μόνο έτσι θα σταματήσει ο πανικός και η φοβία για τους Κοριούς. Οι Κοριοί τα τελευταία χρόνια τείνουν να δημιουργήσουν μόνιμες επιδημικές καταστάσεις σε πολλές χώρες του πλανήτη. Κι αυτό γιατί η κλιματική αλλαγή έχει μεταβάλει τη βιολογία του παράσιτου. Διαπιστώνεται επίσης μέρα με τη μέρα η αύξηση του «ταξιδιώτη και συνοδού» εντόμου. Η ιστορία έχει δείξει πως ο σοβαρότερος αντίκτυπος των Κοριών δεν αφορά στην υγεία, αλλά τείνει να είναι ψυχολογικός.
*Ο Δρ Βαγγέλης Α.Μπούρμπος είναι γεωπόνος, ερευνητής, φυτοπαθολόγος, οικοτοξικολόγος
