Η (επετειακή) Συνθήκη των Σεβρών (1920)

ΠΡΙΝ 100 χρόνια περίπου (10 Αυγούστου 1920), στην πόλη Sèvres (Γαλλία) υπογράφεται η Συνθήκη των Σεβρών μεταξύ των κρατών-νικητών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και της σουλτανικής κυβέρνησης της Τουρκίας. Είναι η τελευταία απ’ τις συνθήκες του συστήματος των Βερσαλλιών μεταξύ των νικητών και των ηττημένων του πολέμου. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, με σουλτάνο τον Μεχμέτ τον ΣΤ΄, αποδέχεται όλους τους όρους προκειμένου να σωθεί ο θρόνος, αλλά η συνθήκη απορρίπτεται από το ανεξάρτητο κίνημα των Νεότουρκων του Μουσταφά Κεμάλ (Ατατούρκ).
ΓΙΑ πολλούς πρόκειται για τη μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία του Ελ. Βενιζέλου, μετά από πολυετείς και αιματηρούς αγώνες, ανατροπές και σχηματισμούς νέων συμμαχιών στην μεταπολεμική Ευρώπη (1914-1918). Διορατικός πολιτικός αξιοποίησε απόλυτα το σωστό ιστορικό momentum κάνοντας πραγματικότητα τη Μεγάλη Ελλάδα. Ουσιαστικά ο γνωστός μας νέος -μεταοθωμανικός- κόσμος στη Μεσόγειο, διαμορφώθηκε μ’ αυτήν τη Συνθήκη: μια συνθήκη εξαιρετικά ευνοϊκή για τη Δύση και αμείλικτη για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έτσι:
• Αποσπώνται από τον κορμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι αραβόφωνες χώρες που θεωρητικά καθίστανται ανεξάρτητες. Στην πράξη περνούν στην επικυριαρχία των Ευρωπαίων (προτεκτοράτα)
• Με εντολή (mandat) της Κοινωνίας των Εθνών, η Γαλλία αναλαμβάνει την κηδεμονία της Συρίας και του Λιβάνου, με προοπτική την ανεξαρτησία τους, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με τη Μεγάλη Βρετανία που αναλαμβάνει την Παλαιστίνη, την Υπεριορδανία και τη Μεσοποταμία (Ιράκ).
• Παραχωρούνται τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία καθώς και τμήμα της νότιας Τουρκίας.
• Αποστρατικοποιούνται τα στενά των Δαρδανελλίων υπό την επίβλεψη διεθνούς επιτροπής.
• Το βαρύτερο τίμημα (για την Οθωμανική Αυτοκρατορία) είναι η παραχώρηση στην Ελλάδα της Ανατ. Θράκης και τμήματος των δυτικών ακτών της συμπεριλαμβανομένης της Σμύρνης.
• Προβλέπεται η δημιουργία μιας μεγάλης ανεξάρτητης Αρμενίας με εδάφη από τη Ρωσία και την Τουρκία, όπως κι η δημιουργία ενός αυτόνομου Κουρδιστάν στην Ανατολία (Τουρκία).
Με δυο λόγια, με τη Συνθήκη των Σεβρών επερχόταν η πλήρης διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας… Όμως, ο Μουσταφά Κεμάλ, βοηθούμενος στρατιωτικά από τους Ρώσους κομμουνιστές και αναλαμβάνοντας δικτατορικές εξουσίες, συνθλίβει πρώτα τους Αρμενίους που τους περιορίζει γεωγραφικά στα σημερινά όριά τους. Έπειτα εξαπολύει επίθεση εναντίον των 100.000 ελληνικών στρατευμάτων που βρίσκονταν στο έδαφός της χώρας του. Τον Αύγουστο του 1921 (και με τις αλλαγές των συμφερόντων της Δύσης) ο Μουσταφά καταφέρνει να σταματήσει την ελληνική προέλαση στο Σαγκάριο, ενώ το 1922 στις 30 Αυγούστου οι Έλληνες ηττώνται στο Doumloupinar (κοντά στο Αφιονκαραχισάρ)… Τα υπόλοιπα γεγονότα είναι γνωστά: ανακατάληψη και κάψιμο της Σμύρνης, καταστροφή και σφαγή των Χριστιανών της. Νικητής πλέον ο Κεμάλ θα επιβάλλει τους δικούς του όρους σε μια νέα Συνθήκη-τη συνθήκη της Λωζάννης (1923)-με την οποία θα δημιουργηθεί η συγχρονη Τουρκία. Τότε κλήθηκε εσπευσμένα (και σχεδόν ικετευτικά) στις διαπραγματεύσεις ο (αυτοεξόριστος στο Παρίσι) Ελ. Βενιζέλος, για να περισώσει ό,τι μπορούσε.