Ενώ ακόμα δεν έχει καταλαγιάσει ο κουρνιαχτός από την ψήφιση του νέου μνημονίου από την κυβέρνηση, εκτός από τα σκληρά μέτρα που επηρεάζουν το εισόδημα όλων των πολιτών, επηρεάζεται σημαντικά και η εύρυθμη λειτουργία των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης από τις νέες υποχρεώσεις και δεσμεύσεις που σαν χώρα αναλάβαμε για την περίοδο 2018-2021.
Τα τελευταία χρόνια, η συγκράτηση των δαπανών από την κεντρική κυβέρνηση, έχει επηρεάσει σημαντικά την λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα καθώς η εύρυθμη λειτουργία των δήμων αλλά και των περιφερειών στηρίζεται κυρίως στην κρατική χρηματοδότηση, η οποία πλέον κυμαίνεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Η επιχορήγηση των δήμων όλης της χώρας από τον κρατικό προϋπολογισμό έχει μειωθεί σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% από την αντίστοιχη χρηματοδότηση του 2009, (Πίνακας 1).
Την ήδη επιβαρημένη οικονομική θέση των δήμων όπως προκύπτει από τον πίνακα 1, έρχεται η νέα συμφωνία που επέγραψε η κυβέρνηση μνημονιακού χαρακτήρα να δώσει την χαριστική βολή με επιβολή λιτότητας διαρκείας, καθώς προβλέπεται περαιτέρω μείωση των αποδιδόμενων πόρων, πάγωμα προσλήψεων και διατήρηση του στόχου υψηλών πλεονασμάτων μέχρι το 2021.
Πιο αναλυτικά, με την νέα συμφωνία μειώνεται κατά 34,6% το ποσό των κεντρικών αυτοτελών πόρων (Κ.Α.Π) που αποδίδεται στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού από τα φορολογικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού. Ορίζεται ότι το μέγιστο συνολικό ποσό των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων που μεταβιβάζεται στους Ο.Τ.Α. δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 3,4 δις ευρώ, ενώ μέχρι σήμερα ήταν στα 5,2 δις ευρώ. Δηλαδή ακόμα κι αν το κράτος συνεχίζει να έχει τα επόμενα χρόνια υψηλά πλεονάσματα δεν θα μπορεί να επιχορηγεί τους δήμους και περιφέρειες με περισσότερα από 3,4 δις ευρώ ότι ανάγκες ή οικονομικά προβλήματα κι αν παρουσιάζουν. Επίσης με αυτήν την ρύθμιση διαψεύδεται κάθε ελπίδα για απόδοση θεσμοθετημένων παρακρατηθέντων πόρων της Αυτοδιοίκησης από το 2010 έως σήμερα.
Παρά τις συνεχώς μειούμενες επιχορηγήσεις, με το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα προβλέπεται η απαίτηση για πρωτογενές πλεόνασμα από τους Ο.Τ.Α. για την περίοδο 2018-2021 το οποίο θα πρέπει να φτάνει τα 500 εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο. Ένας δήμος ο οποίος εκτός όλων των άλλων είναι και επιφορτισμένος με την εφαρμογή κοινωνικής πολιτικής για να καλύπτει το μεγάλο κενό της γενικής κυβέρνησης, αλλά και να συμβάλλει στην προώθηση των τοπικών επενδύσεων και στην αναβάθμιση των υποδομών, για ποιο λόγο να εμφανίζει πλεονάσματα; Ζητούμενο από τους Ο.Τ.Α πρέπει να είναι οι ισοσκελισμένοι ισολογισμοί, και όχι η εμφάνιση πλεονασμάτων δηλαδή κερδών, όπως στις εμπορικές εταιρείες.
Ένα ακόμα κρίσιμο θέμα για την εύρυθμη λειτουργία των Ο.Τ.Α. είναι το προσωπικό, το οποίο λόγω συνταξιοδοτήσεων συνεχώς μειώνεται σε αντίθεση με τις ανάγκες που όλο και αυξάνουν. Στο νέο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα ρητά αναφέρεται ότι οι προσλήψεις για τα έτη 2018 και 2019 θα είναι μηδενικές, ενώ εκτιμώνται 4.100 περίπου αποχωρήσεις. Συνεπώς οι δήμοι θα πιεστούν ακόμα περισσότερο για να καλύψουν τις λειτουργικές τους ανάγκες, ενώ για τα έτη, 2020-21 αναμένονται τουλάχιστον προσλήψεις ίσου αριθμού με τις αποχωρήσεις της περιόδου 2020-21.
Παράλληλα από την Κεντρική κυβέρνηση τα πέντε τελευταία χρόνια, έχουν μεταβιβαστεί στις δημοτικές υπηρεσίες επιπλέον αρμοδιότητες και υποχρεώσεις, όπως η συντήρηση σχολικών μονάδων, η στελέχωση κοινωνικών δομών όπως παιδικούς σταθμούς, η Βοήθεια στο σπίτι, ξενώνες αστέγων κ.α.. Επίσης έχουν αναλάβει έντονο κοινωνικό έργο, καλύπτοντας το κενό του κράτους, όπως την ενίσχυση των συσσιτίων, κοινωνικών παντοπωλείων, ιατρείων, φαρμακείων, κ.α.. Αυτό έχει ως συνέπεια, την δέσμευση οικονομικών πόρων και εργατικού δυναμικού που ως τώρα εργαζόταν για την απρόσκοπτη λειτουργία των βασικών αυτοδιοικητικών υποδομών.
Η μακροχρόνια οικονομική κρίση έχει προκαλέσει όπως είναι αναμενόμενο σημαντική πτώση και των ιδίων εσόδων κάθε δήμου, ενώ ο δανεισμός για χρηματοδότηση των τοπικών αναπτυξιακών πρωτοβουλιών και υποδομών έχει ουσιαστικά εκμηδενιστεί. Σε συνδυασμό με την περιορισμένη δυνατότητα του ΕΣΠΑ για έργα υποδομών έχει δημιουργήσει ένα ιδιαίτερα αρνητικό περιβάλλον στους δήμους και περιφέρειες της χώρας. Σε αυτό το ιδιαίτερα αντίξοο οικονομικό περιβάλλον έρχεται η νέα συμφωνία να δυσχεράνει ακόμα περισσότερο το κλίμα κάνοντας το έργο των δημάρχων και περιφερειαρχών ακόμα πιο δύσκολο.
*Ο Χάρης Παπαδάκης είναι Φυσικός Msc, υπ. δρ Πολυτεχνείου Κρήτης
