Η κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης και είναι ευρύτατα αποδεκτό ότι η αντιμετώπισή της απαιτεί τη συλλογική προσπάθεια και δράση όλων. Οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οι Ευρωπαίοι πολίτες είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι σε περιβαλλοντικά θέματα και πρόθυμοι να συμβάλλουν στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
H τουριστική βιομηχανία δεσπόζει στην οικονομία της Κρήτης και η συμμετοχή της στη δημιουργία του περιφερειακού ακαθάριστου προϊόντος της προσεγγίζει το 50%, ποσοστό αρκετά μεγαλύτερο από εκείνο της γεωργίας και της βιομηχανίας. Διεθνώς ο τουρισμός αποτελεί μία ταχέως αναπτυσσόμενη βιομηχανία καθώς η αύξηση της παγκόσμιας οικονομίας και των κατά κεφαλή εισοδημάτων επιτρέπει στους πολίτες να ταξιδεύουν περισσότερο και συχνότερα για αναψυχή. ‘Όπως όλοι οι τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας έτσι και η τουριστική βιομηχανία χρησιμοποιεί ορυκτά καύσιμα και για το λόγο αυτό συμβάλλει στις εκπομπές ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα. Θα πρέπει λοιπόν όπως και οι άλλες βιομηχανίες να μειώσει τις εκπομπές της σε ανθρακούχα αέρια και να συμβάλλει στη παγκόσμια προσπάθεια για το μετριασμό/αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών (United Nations World Tourism Organization) υπολογίζει ότι παγκοσμίως η τουριστική βιομηχανία συμβάλλει κατά περίπου 5% στις συνολικές ανθρωπογενείς εκπομπές ανθρακούχων αερίων ενώ ο τομέας των (τουριστικών) μεταφορών συμβάλλει κατά περίπου 75% στις συνολικές εκπομπές της τουριστικής βιομηχανίας.
Η έλευση τουριστών στη Κρήτη όπως και τόσες άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες συμβάλλουν στις εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα λόγω της χρήσης ορυκτών καυσίμων. Οι ανθρακούχες αυτές εκπομπές προέρχονται από:
1 Τη μεταφορά των τουριστών στη Κρήτη και την επιστροφή τους
Κατά τη μεταφορά τους με αεροπλάνα και πλοία χρησιμοποιούνται υγρά ορυκτά καύσιμα τα οποία κατά τη καύση τους εκλύουν CO2 στην ατμόσφαιρα. Δυστυχώς η χρήση μηχανών στα μεταφορικά αυτά μέσα που δεν θα χρησιμοποιούν τα ρυπογόνα καύσιμα δεν είναι σήμερα διαθέσιμη ούτε προβλέπεται να είναι στο σύντομο μέλλον. Δεν είναι επίσης διαθέσιμα σήμερα καύσιμα κατάλληλα για τις μηχανές αυτές τα οποία θα έχουν χαμηλές ή και μηδενικές εκπομπές ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα.
2 Τη διαμονή των τουριστών σε διάφορα καταλύματα στο νησί
Οι επισκέπτες διαμένουν σε διάφορα τουριστικά καταλύματα της Κρήτης όπως ξενοδοχεία διαφόρων τύπων, επιπλωμένα διαμερίσματα ή ανεξάρτητα καταλύματα. Η κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια που διαμένουν έχει σαν αποτέλεσμα την έκλυση CO2 στην ατμόσφαιρα δεδομένου ότι η μεγάλη πλειοψηφία των καταλυμάτων στη Κρήτη χρησιμοποιεί ηλεκτρική ενέργεια του δικτύου (η οποία παράγεται κυρίως από ορυκτά καύσιμα) και συμπληρωματικά ορυκτά καύσιμα ενώ η χρήση Ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε αυτά είναι περιορισμένη. Καθώς όμως οι τεχνολογίες των ΑΠΕ για τη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας έχουν ωριμάσει και είναι πλέον οικονομικά βιώσιμες είναι πολύ πιθανόν στο μέλλον να χρησιμοποιούνται ευρέως στα τουριστικά καταλύματα της Κρήτης με αποτέλεσμα να μειωθούν οι εκπομπές CO2 λόγω της χρήσης ενέργειας σε αυτά.
3 Τις διάφορες δραστηριότητες των τουριστών στη Κρήτη που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τη διατροφή τους, τη μεταφορά τους σε διάφορα μέρη αρχαιολογικού ενδιαφέροντος καθώς και σε μνημεία, παραλίες και τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους
Κατά τη παραμονή τους στη Κρήτη οι τουρίστες επισκέπτονται διάφορα πολιτιστικά αξιοθέατα, απολαμβάνουν τις αμμουδιές, τις θάλασσες, τα φυσικά τοπία του νησιού και βεβαίως ψυχαγωγούνται. Πολλοί εξ αυτών ενοικιάζουν αυτοκίνητα και εξερευνούν το νησί προσπαθώντας να γνωρίσουν τα μοναδικά θέλγητρα του και να ανακαλύψουν ένα παραδοσιακό τρόπο ζωής που εκλείπει σταδιακά στις σύγχρονες κοινωνίες. Στις διάφορες αυτές δραστηριότητες τους καταναλώνεται ενέργεια που προέρχεται από ορυκτά καύσιμα και εκπέμπονται αέριοι ρύποι στην ατμόσφαιρα. Η διατροφή των τουριστών δεν ακολουθεί συνήθως την ιδιαίτερα υγιεινή παραδοσιακή Κρητική και μεσογειακή διατροφή. Πολλές φορές χρησιμοποιούνται τρόφιμα τα οποία δεν παράγονται στη Κρήτη και εισάγονται ενίοτε από χώρες που βρίσκονται σε μεγάλες αποστάσεις συμβάλλοντας κατά τη μεταφορά τους στις εκπομπές ανθρακούχων αερίων στην ατμόσφαιρα.
Πώς είναι δυνατόν να μειωθούν οι εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων της τουριστικής βιομηχανίας της Κρήτης;
1. Δημιουργία νέων βελτιωμένων καυσίμων κατάλληλων για τα μέσα μεταφοράς των τουριστών (αεροπλάνα και πλοία) με χαμηλές εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα,
2. Χρήση αειφορικών ενεργειακών τεχνολογιών στα τουριστικά καταλύματα της Κρήτης και ιδιαίτερα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που αφθονούν στο νησί,
3. Περισσότερη χρήση των μαζικών μέσων μεταφοράς (λεωφορεία) αντί των ατομικών ενοικιαζομένων οχημάτων κατά τη μεταφορά των τουριστών εντός της Κρήτης,
4. Χρήση ηλεκτρικών οχημάτων αντί οχημάτων με μηχανές εσωτερικής καύσης, και
5. Χρήση τοπικά παραγόμενων γεωργικών/κτηνοτροφικών προϊόντων αντί των εισαγομένων για τη διατροφή των τουριστών
Οι περισσότεροι επισκέπτες της Κρήτης χρησιμοποιούν σαν μεταφορικό μέσο το αεροπλάνο ενώ λιγότεροι χρησιμοποιούν το πλοίο. Με το πλοίο έρχονται επίσης και οι επισκέπτες κρουαζιέρας οι οποίοι διαμένουν για μικρό χρονικό διάστημα, συνήθως κάποιες ώρες, στο νησί. Καθώς οι περισσότεροι ξένοι τουρίστες της Κρήτης προέρχονται κυρίως από χώρες της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης (Γερμανία, Αγγλία, Σκανδιναβία) διανύουν μεγάλες αποστάσεις αεροπορικώς, συνήθως μεγαλύτερες των 2.000 χλμ., μέχρις ότου να φθάσουν στο προορισμό τους. Ο αριθμός των επισκεπτών στη Κρήτη το 2016, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, ανήλθε σε 5.318.984 άτομα και οι περισσότεροι από αυτούς, όπως φαίνεται και στον παρατιθέμενο πίνακα 1, ήλθαν αεροπορικώς. Σε σχέση με το μόνιμο πληθυσμό του νησιού, ο οποίος σύμφωνα με τη πρόσφατη απογραφή ήταν 621.340 άτομα, αντιστοιχούν 8.56 επισκέπτες ανά μόνιμο κάτοικο της Κρήτης.
Οι ανθρακούχες εκπομπές της τουριστικής βιομηχανίας της Κρήτης οφείλονται :
1. Στις εκπομπές CO2 κατά την άφιξη των τουριστών με αεροπλάνο και πλοίο στη Κρήτη καθώς και κατά την επιστροφή τους,
2. Στις εκπομπές CO2 κατά τη διαμονή των τουριστών σε διάφορα τουριστικά καταλύματα στο νησί, και
3. Στις εκπομπές CO2 λόγω των διαφόρων δραστηριοτήτων των επισκεπτών στο νησί συμπεριλαμβανομένης και της διατροφής τους.
Οι περισσότερες εκπομπές ανθρακούχων αερίων κατά την άφιξη των τουριστών στη Κρήτη οφείλονται στη χρήση του αεροπλάνου ενώ αρκετά λιγότερες στη χρήση του πλοίου όπως φαίνεται και στο παρατιθέμενο πίνακα 2.
Οι συνολικές ανθρακούχες εκπομπές λόγω της μεταφοράς των τουριστών στη Κρήτη ανέρχονται σε 346 χλγ CO2 ανά επισκέπτη. Οι εκπομπές που οφείλονται στη παραμονή των επισκεπτών σε διάφορα τουριστικά καταλύματα της Κρήτης εξαρτώνται από το είδος/κατηγορία του καταλύματος και τον αριθμό των διανυκτερεύσεων τους στο νησί. Υπολογίζεται ότι οι ανθρακούχες εκπομπές κατά τη παραμονή τους σε διάφορα καταλύματα της Κρήτης ανέρχονται σε 55.77 χλγ CO2 ανά επισκέπτη. Οι ανθρακούχες εκπομπές που οφείλονται σε διάφορες δραστηριότητες των τουριστών κατά τη παραμονή τους στο νησί όπως φαγητό, διασκέδαση, επισκέψεις σε διάφορα αξιοθέατα, παραλίες κ.α. εκτιμώνται συνολικά σε 27 χλγ CO2 ανά επισκέπτη. Οι συνολικές ετήσιες εκπομπές CO2 των τουριστών στη Κρήτη ανέρχονται σε 428.77 χλγ CO2 ανά επισκέπτη, ενώ οι εκπομπές ανά τομέα παρουσιάζονται στο πίνακα 3.
Οι συνολικές εκπομπές CO2 των 5.318.984 τουριστών οι οποίοι επισκέφθηκαν το 2016 τη Κρήτη ανέρχονται σε 2.280.620 τον CO2 εκ των οποίων οι 1.840.230 τον CO2 οφείλονται στην (κατά κύριο λόγο αεροπορική) μεταφορά τους προς και από τη Κρήτη ενώ οι 440.390 τον CO2 στη διαμονή και στις ποικίλες δραστηριότητες τους στο νησί. Συγκριτικά οι συνολικές ετήσιες εκπομπές CO2 των μονίμων κατοίκων του νησιού ανέρχονται σε 3.852.300 τον CO2. Συνεπώς οι ετήσιες ανθρακούχες εκπομπές της τουριστικής βιομηχανίας της Κρήτης (συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών λόγω της μεταφοράς των τουριστών) ανέρχονται στο 59.19% των ετησίων ανθρακούχων εκπομπών των μονίμων κατοίκων του νησιού, δηλαδή δεν είναι ευκαταφρόνητες.
Οι εκπομπές CO2 της τουριστικής βιομηχανίας της Κρήτης το έτος 2016 συνοπτικά
√ Αριθμός επισκεπτών στη Κρήτη, 5.318.984 άτομα
√ Εκπομπές CO2 ανά επισκέπτη, 428.77 χλγ CO2
√ Συνολικές εκπομπές CO2 της τουριστικής
βιομηχανίας της Κρήτης, 2.280.620 τον CO2
√ Ποσοστό συνολικών εκπομπών CO2 που οφείλονται
στη μεταφορά προς και από τη Κρήτη, 80.69 %
√ Ποσοστό συνολικών εκπομπών CO2 που οφείλονται
στη διαμονή των επισκεπτών στο νησί, 13.01 %
√ Ποσοστό συνολικών εκπομπών CO2 που οφείλονται
σε διάφορες δραστηριότητες των τουριστών 6.30 %
Σύμφωνα με ανάλογες μελέτες σε άλλους τουριστικούς προορισμούς έχει βρεθεί ότι οι αεροπορικές μεταφορές των τουριστών συμβάλλουν κατά 75% περίπου στις συνολικές ανθρακούχες εκπομπές της τουριστικής βιομηχανίας. Με αναφορά το τουρισμό στην Ελβετία έχει επίσης βρεθεί ότι οι αεροπορικές μεταφορές συμβάλλουν κατά 80% περίπου στις συνολικές εκπομπές CO2 του τουριστικού τομέα στη χώρα αυτή. Μελέτες στη Γερμανία έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι εκπομπές CO2 ανά επισκέπτη κυμαίνονται σε 183-672 KgCO2. Τέλος οι εκτιμήσεις του WWF (Παγκόσμιο ταμείο για τη φύση) για τον παγκόσμιο τουρισμό αναφέρουν ότι οι ημερήσιες εκπομπές ανά τουρίστα κυμαίνονται σε 18.4-515.6 KgCO2.
Περισσότερες πληροφορίες για τις εκπομπές CO2 της τουριστικής βιομηχανίας στη Κρήτη είναι διαθέσιμες στο επιστημονικό άρθρο του γράφοντος με τίτλο “Estimation of carbon emissions due to tourism industry in the island of Crete, Greece“ το οποίο δημοσιεύεται στο διεθνές Αγγλόφωνο επιστημονικό περιοδικό Journal of Tourism and Hospitality Management, τεύχος 7(2), και θα είναι ελεύθερα διαθέσιμο τον επόμενο μήνα από το δικτυακό τόπο του περιοδικού στη διαδικτυακή διεύθυνση http://jthmnet.com.
