Gilles Kepel Ακαδημαϊκός γάλλος καθηγητής
ερευνητής – συγγραφέας
Εκδόσεις Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ
1992
σειρά Κοινωνιολογία
Μετάφραση από τα γαλλικά: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΜΜ. ΦΑΣΟΥΛΑΚΗΣ
Ισλαμικά, χριστιανικά, εβραϊκά κινήματα στην επανάκτηση του κόσμου. Κινήματα που μάχονται αδυσώπητα το πνεύμα του διαφωτισμού και το λαϊκισμό που αποτελεί τέκνο του.
Αλλά κάθε επί μέρους θρησκευτική διδασκαλία, έχει το δικό της ιδιόμορφο χαρακτήρα, που συχνά αναμοχλεύει παλιές διαμάχες ανάμεσα στις θρησκείες.
Τα κινήματα αυτά, που τα ερευνά ο Gilles Kepel τα ερμηνεύει ως σύγχρονη θρησκευτική πραγματικότητα που διαμορφώνει, αλλά και παραμορφώνει τους σύγχρονους θρησκευτικούς καιρούς, που, κυρίως από το 1970 τα πολλά κινήματα χριστιανισμού, ιουδαϊσμού, μουσουλμανισμού (με απουσία του ορθόδοξου χριστιανισμού) εμπνέονται από τα ιερά κείμενα των θρησκειών τους στην προσπάθειά τους να χτίσουν τον κόσμο από την αρχή.
ΚΡΙΣΗ ΣΤΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΛΕΣ ΑΔΟΞΙΕΣ
Στο φετεινό εορτασμό της Ορθόδοξης εκκλησίας της Μεγάλης εβδομάδας των παθών του Χριστού και με αναστάσεις – όπως έγραψα – στο πασχαλιάτικο κείμενό μου του Μεγάλου Σαββάτου.
Αλλά, και όπως έχω γράψει σε άλλα προηγούμενα άρθρα μου, οι χριστιανικές εκκλησίες και, γενικά, ο χριστιανισμός, αντιμετωπίζουν σοβαρή κρίση από τον έντονο επιστημονικό και κοινωνικό αθεϊσμό, από τον μουσουλμανικό τρομοκρατισμό, καθώς και από τον εκκοσμικευμένο μετασχηματισμό της σύγχρονης χριστιανικής έκφρασης και ζωής σε αν Ανατολή και Δύση, σε Βορρά και Νότο, αλλά και από τις πολλές και διάφορες συγκρούσεις.
ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ
Αυτές οι απομακρύνσεις και συγκρούσεις των μεγάλων και μικρών χριστιανικών εκκλησιών συμβαίνουν τόσο ανάμεσα στις ίδιες τις εκκλησίες με τις δογματικές τους διαφορές, όσο και των ενδοεξουσιαστικών τους αντιπαλοτήτων. Για να αποτελούν μια ακόμα σημαντική κρίση των θρησκειών και των εκκλησιών (στη σημερινή και την αυριανή σκληρή πραγματικότητα) που οι νέες γενεές απομακρύνονται ί από τις θεσμικές εκκλησίες και την πίστην που αυτές εκφράζουν για να «εκκλησιάζονται» στις ιντερνετικές, στις τεχνολογικές, στις καταναλωτικές εκκλησίες, σ’ εκείνες των γηπέδων και σε τόσες άλλες κοινωνικές καταφυγές της κοινωνικής λειτουργίας τους ή αλειτουργίες τους. Για να μην έχουν επιθυμία για εκκλησιασμό αλλά και για πίστη ουσιαστικής, θρησκευτικής εγρήγορσης. Για να είναι αδιάφοροι, απορριπτικοί ακόμα και εχθρικοί.
Η ΒΟΜΒΑ ΧΑΝΤΙΓΚΤΟΝ
Σ’ αυτές όλες τις σύγχρονες αντιθρησκευτικές και αντι-εκκλησιαστικές συγκρούσεις συνέτεινε (εδώ και 30 χρόνια) η εξ Αμερικής εκτοξευθείσα «βόμβα» του αμερικανού καθηγητή του Χάρβαρντ ΧΑΝΤΙΓΚΤΟΝ. Αυτός, με το βιβλίο του «η Σύγκρουση πολιτισμών» προανήγγειλε από το 1983-4 την σηματοδότηση για μια «Γεωστρατηγική» εμφυλιακή σύγκρουση σε όλες τις εκκλησίες των 5 μεγάλων μονοθεϊστικών εκκλησιών, ιδιαίτερα στις μουσουλμανικές θρησκευτικές τάσεις, και αντιπαλότητες τόσο στις καθοριστικές μεγάλες γεωγραφικές περιοχές των μουσουλμανικών παλιών σχισμάτων και νέων σχημάτων. Στον παγκόσμιο χώρο του, μείζονος μουσουλμανισμού σε Ανατολή, μεσόγειο, Αφρική. Μ’ ανατολή, Ασία, Βαλκάνια – Ρωσία Ευρώπη Αμερική, Καναδά κ.λπ.
ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ
Για όλη τη σύγκρουση των παραδοσιακών και με νεότερες αντιλήψεις, αλλά και χωριστικές ή και σχησματικές αντιλήψεις εκδόθηκε ένα βιβλίο με πολλά στοιχεία στη Γαλλία το 1991 και στην Ελλάδα, από τις εκδόσεις Α.Α.ΛΙΒΑΝΗ-στη σειρά – Κοινωνιολογία, το 1992, σε μετάφραση από τον Γεώργιο Εμμ. Φασουλάκη…
Το εξαιρετικά χρήσιμο αυτό βιβλίο περιέχει έρευνες που δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί χωρίς την πολύτιμη αρωγή του κέντρου Διεθνών Σπουδών και Έρευνας, τμήματος του ιδρύματος πολιτικών επιστημών στο Παρίσι. Με συμβολή πολλών άλλων ερευνητικών και φορέων που συγκρότησαν αυτό το βιβλίο με την επιστημονική ευθύνη του ερευνητή-συγγραφέα Gilles Kepel.
Στο ευχαριστήριο του ο G. K. εκφράζει την ευγνωμοσύνη του σε όλα τα μέλη των χριστιανικών, εβραϊκών και μουσουλμανικών κινημάτων που συμβάλανε στην έρευνα αυτή και στην ολοκλήρωσή της. Για να προσθέσει: «Μπορεί κάποιοι ανάμεσα σε όλους τους συνεργάτες αυτής της σημαντικής έρευνας να διαφώνησαν για τα συμπεράσματά μου. Όμως, εγώ θέλω να ελπίζω πως υπήρξα ειλικρινής στην προσπάθειά μου αυτή και πως πρόσφερα ένα έρεισμα για τις συζητήσεις αύριο.
ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ
Το βιβλίο και οι έρευνες του Gilles Kepel κυκλοφόρησε από το 1991 (στη Γαλλία) και το 1992 στην Ελλάδα. Σε όλα αυτά τα 25 χρόνια έγινε πραγματικό βοήθημα τόσο για διεθνείς συζητήσεις, αλλά και για άλλες πιο ενημερωμένες και σύγχρονες αντιλήψεις.
Ο τίτλος του έγκυρου αυτού βιβλίου έχει τίτλο: «Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ» και υπότιτλο: ισλαμικά, Χριστιανικά, εβραϊκά κινήματα στην επανάκτηση του κόσμου.
Η εισαγωγή του Gilles Kepel έχει τίτλο «ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΥΣΗΣ» με σημεία: α) ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ της Δεκατετίας του ’70, β) πρέπει να ξεπεραστεί και το ΣΧΙΜΣΑ του «Σύγχρονου», γ) Σημεία αναφοράς
από τα 3 σημεία τα εισαγωγής παραθέτουμε, επιλεκτικά, αποσπάσματα, για τις ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΥΣΗΣ σ’ ένα δραματικό, συγχυσμένο και αδιέξοδο πολιτικά, οικονομικά, πολιτιστικά και θρησκευτικά κόσμο.
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΙΟ ΙΣΧΥΡΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΕΤΑ
ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΑΠΟΣΚΙΡΤΗΣΗΣ ΠΟΙΜΝΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΟΙΜΕΝΕΣ
Στο τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.
Ο τομέας της πολιτικής δείχνει ότι κερδίζει την αυτονομία του απέναντι στη θρησκευτική χαλάρωση στη δεκαετία του 60, στους δεσμούς θρησκείας και κοινωνικής ευταξίας. Με συνέπεια, τη δημιουργία ανησυχίας στους θρησκευτικούς λειτουργούς, για την αποσκίρτηση ποιμνίου από τον βοσκό της πίστης και την ακαταμάχητη έλξη θρησκευτικού λαϊκισμού. Με μεγάλο αριθμό εκκλησιαστικών ιδρυμάτων να προσαρμόζουν τους στόχους και τα πιστεύω τους στις «μοντέρνες» κοινωνικές αξίες.
Η θεαματικότερη από τις προσπάθειες αυτές ήταν η Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδος του Βατικανού με τον «εκσυγχρονισμό» της εκκλησίας στον οποίο οδήγησε αυτή η Σύνοδος.
Παρόμοια φαινόμενα, παρατηρήθηκαν την ίδια χρονική περίοδο στον προτεσταντικό χώρο, αλλά και στον μουσουλμανικό κόσμο, όπου τέθηκε θέμα εκμοντερνισμού τους.
Ωστόσο το ΣΧΙΣΜΑ της δεκαετίας του 70 έγινε όταν το 1975 Νέοι θεολογικοί προβληματισμοί αναδύθηκαν και σχηματίστηκαν με στόχο, το σταμάτημα της προσαρμογής προς τις λαϊκές αξίες αλλά στο να προσδώσουν και πάλι τον χαρακτήρα του ΙΕΡΟΥ στη βάση και στην επαναδόμηση της Σύγχρονης κοινωνίας.
ΑΚΟΜΑ ΚΙ ΑΝ ΠΡΕΠΕΙ
Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ Ν’ ΑΛΛΑΞΕΙ…
Με κεντρική επιδίωξη τότε τη δόμηση της κοινωνίας. Με το πνεύμα ότι: «ακόμα και αν για κάτι τέτοιο, θα πρέπει η κοινωνία ν’ αλλάξει». Για να καλούν με διάφορες εκδηλώσεις τον κόσμο ν’ αφήσει πίσω του, έναν αποτυχημένο μοντερνισμό, που μάλιστα θεωρήθηκε υπεύθυνος για κάθε αποτυχία και για όλα εκείνα τα αδιέξοδα που οδήγησαν στην απομάκρυνση από το θεό. Με ισχυρή την άποψη ότι: «Δε γίνεται λόγος για «εκσυγχρονισμό» αλλά για επανευαγγελισμό, της Ευρώπης». Όπως, και το Ισλάμ κρίθηκε ότι δεν γυρεύει πια να εκσυγχρονισθεί, αλλά να ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΘΕΙ το ΣΥΓΧΡΟΝΟ.
Για να πάρει το φαινόμενο αυτό παγκόσμιες διαστάσεις από την τελευταία δεκαετία ως την αρχή του 21ου αιώνα.… Αλλά, για το γενικό ξεπέρασμα του Σύγχρονου οι καινούργιες αντιλήψεις των θρησκευτικών (γενικά) κινημάτων βρίσκονται σε διαφωνία ή και πλήρη αντίθεση με τις επίσημες κυρίαρχες θεωρίες και αντιλήψεις της κάθε «επίσημης θρησκείας» που σπεύδουν να την κατηγορήσουν για το κάθε τι…
Παράλληλα όμως ψέγουν και την κοινωνία για τον εξευτελισμό και την ανομία της.
ΝΕΑΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΙΣΤΟΙ
ΚΑΙ ΜΑΧΗΤΕΣ
Για παράδειγμα, ο Gilles Kepel αναφέρει, ότι: οι πιστοί, αλλά και οι μαχητές στην τελευταία 25ετία του εικοστού αιώνα, των νεοτερικών θρησκευτικών κινημάτων δεν στρατολογούνται απ’ τα κοινωνικά στρώματα που εννοείται «Ο Σκοταδισμός». Αλλά, από κύκλους της σύγχρονης γνώσης με αναζήτηση θρησκευτικού συνδέσμου, ως θεμέλιου λίθου στο σύγχρονο κοινωνικό κίνημα. Ο συγγραφέας στη συνέχεια της εισαγωγής του με τίτλο, όπως, ήδη αναφέραμε: ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ της Σύγχυσης» αναφέρει ότι: «Τα σύγχρονα αυτά θρησκευτικά κινήματα παρουσιάζουν, ανάμεσά τους διαφορές. Για να τονίσει πως στα χρόνια 1977, 78 και 79 σημειώθηκαν κοσμογονικές μεταβολές στους κόλπους του Ιουδαϊσμού, του χριστιανισμού και του ισλαμισμού. Συγκεκριμένα αναφέρει ως κύριες, καθοριστικές και κοσμογονικές αλλαγές αυτές που σηματοδότησαν και διαμόρφωσαν τις θρησκευτικές εξελίξεις τα 3 αυτά τελευταία χρόνια ως κάτωθι:
ΤΑ ΤΡΙΑ ΜΕΓΑΛΑ ΚΑΙ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
α) Τον Σεπτέμβρη του 1976 το κονκλάβιο της καθολικής εκκλησίας ανέβασε στο θρόνο ως ποντίφικα τον πολωνό καρδινάλιο Karol Wozfle (Κάρολο Βοιτόλα).
β) Το έτος 1979 αποτέλεσε την αρχή ενός νέου 15ου αιώνα από την εποχή της ΕΓΕΙΡΑΣ. Τότε που ξεκίνησε με την επιστροφή του Αγιατολαχ Χομεϊνί στην Τεχεράνη ύστερα από παγκόσμια ανακήρυξή της. Για να κλείσει με την μεγάλη επίθεση στο μεγάλο τζαμί της Μέκας.
Με τα δύο αυτά θεαματικά γεγονότα να αποτελέσουν στα μάτια ολόκληρου του κόσμου τη ΜΑΡΤΥΡΙΑ της πολιτικής βαρύτητας που χαρακτηρίζει αυτή τη θρησκεία. Όμως, το πρώτο μεγάλο γεγονός ήταν ο Μάης του 1977, τότε που για πρώτη φορά στο κράτος του Ισραήλ τα Σιωνιστικά θρησκευτικά κινήματα έκαναν ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία τους. Για να τεθεί τότε η σε αμφισβήτηση-άρνηση του Ιουδαϊσμού σαν μια απλή ταυτότητα και τίποτα παραπάνω. Ενώ αυτή η ταυτότητα άνθησε και τονώθηκε αποφασιστικά πίσω από τους θαλάμους αερίων και των τοίχων των Γκέτο.
