Μετά από 3 σημειώματά μου για το ελαιόλαδο και μια σημαντική ανάλυση που επιχείρησε η δημοσιογράφος κυρία Κύρα Αδάμ από τις στήλες των “Χ.Ν.” μόλις προχθές το Σάββατο, επανερχόμενοι στη συνέχεια των σημειωμάτων μας για το Μάαστριχ, σημειώνουμε τα βασικά στοιχεία που περιέκλεισε στο σχετικό κείμενο της συνθήκης αυτής οι τρείς πυλώνες, για την Κοινότητα, την εξωτερική πολιτική και τη δικαιοσύνη και τις εσωτερικές υποθέσεις.
Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα και βασικά χαρακτηριστικά της συνθήκης του Μάαστριχτ είναι ο τρόπος με τον οποίο αναδιοργανώνονται οι δεξιότητες και τα αντικείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε τρεις τομείς, τους λεγόμενους «Πυλώνες». Αυτοί είναι:
1. Ο πυλώνας των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΚ)
2. Ο πυλώνας της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), και
3. Ο πυλώνας της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων (ΔΕΥ).
Η δομή αυτή είναι αποτέλεσμα συμβιβασμού μεταξύ, αφενός, των κρατών μελών που συνιστούν την επέκταση των εξουσιών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σε περιοχές όπως οι Εξωτερικές Υποθέσεις, Στρατιωτικά Θέματα, Ποινική Δικαιοσύνη και Συνεργασία, και αφετέρου, άλλα κράτη μέλη που είναι απρόθυμα να συμπεριλάβουν αυτές τις ευαίσθητες περιοχές σε υπερεθνικούς μηχανισμούς.
Κάθε πυλώνας έχει ξεχωριστές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ο πρώτος πυλώνας, εκείνου των «Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων», δημιουργεί ένα πλαίσιο, μέσα στο οποίο τα κοινοτικά όργανα να μπορούν να ασκούν τις αναγκαίες αρμοδιότητες που τους έχουν ανατεθεί από τα κράτη μέλη στους τομείς που διέπονται από την Συνθήκη. Αποφάσεις που πρέπει να λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία στο πλαίσιο του Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης βλέπουν να αυξάνονται.
Ο δεύτερος και ο τρίτος πυλώνας αποτελούν αντικείμενο διακυβερνητικής συνεργασίας και γενικά διέπεται από συναίνεση μεταξύ των κρατών μελών, με μικρότερη συμμετοχή της Επιτροπής.
Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα και βασικά χαρακτηριστικά της συνθήκης του Μάαστριχτ είναι ο τρόπος με τον οποίο αναδιοργανώνονται οι δεξιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε τρεις τομείς, που όπως είπαμε συνιστούν τους 3 «Πυλώνες».
Η δομή των πυλώνων συμβάλλει επίσης στην αποσαφήνιση των περιοχών
στις οποίες η Ένωση έχει αποκλειστική νομοθετική αρμοδιότητα, σε εκείνες στις οποίες έχει αρμοδιότητα με τα κράτη μέλη και σε εκείνες στις οποίες μπορεί να λάβει μέτρα υποστήριξης, συντονισμού ή συμπλήρωσης της δράσης των κρατών μελών.
Η ΕΕ διαθέτει τρεις κατηγορίες εξουσιών:
Αποκλειστική αρμοδιότητα (μόνο η ΕΕ είναι εξουσιοδοτημένη να ενεργεί).
Κοινή αρμοδιότητα (με τα κράτη μέλη που μπορούν να δράσουν μόνο στο βαθμό που έχει επιλέξει η ΕΕ να μην ενεργεί) και
Δράσεις που αναλαμβάνονται για την υποστήριξη, τον συντονισμό ή συμπληρώνουν τη δράση των κρατών μελών, αλλά όχι εναρμόνιση των εθνικών τους κανόνων
Στο χρονολόγιο αυτό καλό θα ήταν να ενσωματώσουμε και την ίδρυση πριν από 25 χρόνια από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, της δομής των πυλώνων, και πως ενσωματώθηκαν στη γενική διάρθρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2009, μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Αυτή η εξέλιξη βελτιώνει την αποτελεσματικότητα και ενισχύει τον δημοκρατικό χαρακτήρα της Ένωσης.
Από τη Λισαβόνα, η Ένωση βασίστηκε σε δύο θεμελιώδεις συνθήκες: την Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) και τη συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).
Συμπληρωματικά με τον πρώτο πυλώνα, μπορούμε να πούμε ότι προκύπτει από τη συγχώνευση της Οικονομικής Ευρωπαϊκή Κοινότητα (ΕΟΚ), της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΥΡΑΤΟΜ). Αυτός ο πρώτος πυλώνας, «Ευρωπαϊκές Κοινότητες», καθιερώνει ένα πλαίσιο του οποίου οι αρμοδιότητες που έχουν αποτελέσει αντικείμενο μεταβίβασης της κυριαρχίας από τα κράτη μέλη στους τομείς που διέπονται από τη Συνθήκη θα ασκηθεί από τα κοινοτικά όργανα.
Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) ξεκίνησε ως μέρος του πρώτου πυλώνα. Αυτό οδηγεί στην καθιέρωση ενός ενιαίου νομίσματος, του ευρώ, 1η Ιανουαρίου 2002. Οι αρμοδιότητες της Κοινότητας επεκτάθηκαν στους τομείς του περιβάλλοντος, της έρευνας, της βιομηχανίας και της πολιτικής συνοχής. Σε νομοθετικά θέματα, η εισαγωγή της διαδικασίας συναπόφασης παρέχει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την εξουσία να εκδώσει νομικές πράξεις από κοινού με το Συμβούλιο. Οι διαδικασίες για τη σύμφωνη γνώμη και τη συνεργασία επεκτείνονται νέους τομείς, καθώς και η ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία το Συμβούλιο. Το Ελεγκτικό Συνέδριο, το οποίο δημιουργήθηκε το 1975, γίνεται το πέμπτο Ευρωπαϊκό θεσμικό όργανο και ιδρύεται η Επιτροπή των Περιφερειών.
Ο δεύτερος πυλώνας, που αφορά την εξωτερική πολιτική και ασφάλεια (ΚΕΠΠΑ), περιλαμβάνει στόχους που αφορούν «διαφύλαξη των αξιών των κοινών και θεμελιωδών συμφερόντων και την ανεξαρτησία της Ένωσης, μεταξύ των οποίων έχουμε και την ενίσχυση της ασφάλειας της Ένωσης και των κρατών μελών της, σε όλες τις μορφές της, τη διατήρηση της ειρήνης και την ενίσχυση της ασφάλειας, τη διεθνή συνεργασία, την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας, την ανάπτυξη και την ενίσχυση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών ». Για την επίτευξη των στόχων αυτών, η Συνθήκη προβλέπει τη «συνεργασία» μεταξύ των κρατών μελών σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας. Η ΚΕΠΠΑ επιτρέπει στην ΕΕ να αναπτύξει μια διεθνή δραστηριότητα συντονισμένης διπλωματίας, η οποία έχει σημαντικές συνέπειες για την προετοιμασία της προσχώρησης στην ΕΕ με υποψήφιες χώρες και να αναπτύξει πολιτικό διάλογο με συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές στρατηγικής σημασίας (π.χ. Ασία, Αφρική και Λατινική Αμερική).
Εδώ υπάρχει μια κατάφωρη παράκαμψη (παραβίαση δεν μπορεί να υπάρξει) των εκδηλωμένων αρχών του πυλώνα αυτού, που βασίζονται στους επικερδείς για τους βασικούς εταίρους εξοπλισμούς προς την Τουρκία, με χρήματα προερχόμενα από την άθλια πολιτική της παγκοσμιοποίησης, όπως έχουμε καταδείξει στο παρελθόν. ΗΠΑ, Γερμανία και Γαλλία, πρωτοστάτησαν και υποθήκευσαν την ειρήνη και ασφάλεια τόσο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και φυσικά των κρατών μελών της ΕΕ Ελλάδας και Κύπρου, όσο και συμβάλλει η κατάσταση που δημιουργήθηκε στην αποσταθεροποίηση της ευαίσθητης περιοχής1.
Το θλιβερό συμπέρασμα λοιπόν, είναι ότι άλλα λένε οι συνθήκες και άλλα γεγονότα σφραγίζουν την καθημερινότητα. Καιρός να αντιδράσουν οι λαοί σωστά.
1. https://www.euractiv.com/section/politics/news/eu-and-us-corner-ankara-over-illegal-drilling-off-cyprus/
