Πραγματοποιείται για τρίτη συνεχή χρονιά ο διαγωνισμός της Ευρωπαϊκής επιτροπής για την ανάδειξη της Ευρωπαϊκής πρωτεύουσας καινοτομίας. Το βραβείο απονέμεται στη πόλη εκείνη, άνω των 100.000 κατοίκων, η οποία έχει δημιουργήσει το καλύτερο «οικοσύστημα καινοτομίας».
Kαθώς η καινοτομία συμβάλλει σήμερα καθοριστικά στην οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, η στρατηγική της Ευρώπης για το 2020 στοχεύει στο να γίνει μία περιοχή όπου η καινοτομία θα έχει κυρίαρχο ρόλο. Δεδομένου ότι άνω του 50 % του παγκόσμιου πληθυσμού διαβιεί σε πόλεις, όπου το αντίστοιχο ποσοστό για την Ευρώπη ανέρχεται στο 68 %, η προώθηση της ευφυούς και βιώσιμης αστικής ανάπτυξης αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζούν πλέον σε πόλεις, κάτι που δεν συνέβαινε παλαιότερα, η ανάγκη αντιμετώπισης των πρωτόγνωρων προβλημάτων που δημιουργεί η συσσώρευση αυτή του πληθυσμού σε περιορισμένο χώρο με περιορισμένους πόρους απαιτεί την επινόηση νέων καινοτομικών μεθόδων και τεχνικών επίλυσης τους. Η δημιουργία ενός κατάλληλου οικοσυστήματος καινοτομίας στο αστικό περιβάλλον το οποίο θα υποστηρίζει όλη την αλυσίδα της καινοτομίας από την αρχική επιστημονική ανακάλυψη μέχρι τη συνεργασία με την αγορά για τη παραγωγή καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών είναι πολύ σημαντική. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί σύμφωνα με το μοντέλο της τετραπλής έλικας, με τη κατάλληλη συνεργασία του δημόσιου τομέα, των επιχειρήσεων, των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων και της κοινωνίας των πολιτών. Οι Ευρωπαϊκές πόλεις κρίνονται στο διαγωνισμό αυτό ανάλογα με τα επιτεύγματα και τις πρωτοβουλίες τους σύμφωνα με μία ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει ,
Α) Το πειραματισμό της πόλης σε νέες καινοτομικές δραστηριότητες οι οποίες θα αποτυπώνονται στις πολιτικές της,
Β) Τις δυνατότητες και ευκαιρίες που προσφέρονται στους πολίτες να προάγουν τη καινοτομία καθώς και την υποστήριξη των παραγόμενων καινοτομιών από τις αρχές,
Γ) Στις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που παρέχει η πόλη για τη προσέλκυση ταλέντων, οικονομικών και άλλων πόρων που απαιτεί η προώθηση της καινοτομίας, καθώς και στήριξης των επενδύσεων σε νέα καινοτομικά προϊόντα και υπηρεσίες,
Δ) Στην ικανότητα της να αποτελέσει πρότυπο προώθησης της καινοτομίας για άλλες πόλεις, και
Ε) Στη προστιθέμενη αξία που δημιουργεί η πόλη λόγω των προαναφερθέντων πολιτικών και πρακτικών της.
Κατά τη διάρκεια του πρώτου διαγωνισμού το 2014 για την ανάδειξη της Ευρωπαϊκής πρωτεύουσας καινοτομίας το πρώτο βραβείο απονεμήθηκε στη Βαρκελώνη της Ισπανίας. Η πόλη αυτή θεωρήθηκε πρωτοπόρα στη χρήση των νέων τεχνολογιών που συνέβαλαν στη καλύτερη συνεργασία των πολιτών με τις αρχές, στην οικονομική ανάπτυξη της και στην ευημερία των πολιτών της. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου διαγωνισμού το 2016 το πρώτο βραβείο δόθηκε στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας για την ολιστική προσέγγιση του στη δημιουργία ενός οικοσυστήματος καινοτομίας που βασιζόταν σε τέσσερις άξονες. Στη δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων (start-ups), ευφυών επιχειρήσεων, ψηφιακής κοινωνικής καινοτομίας και ποιότητας της ζωής. Οι δέκα πόλεις οι οποίες έχουν προεπιλεγεί για την εκλογή της Ευρωπαϊκής πρωτεύουσας καινοτομίας για το 2017 είναι :
1. Το Άαρχους της Δανίας για τη προσπάθεια του να δημιουργήσει ένα ευφυές μέλλον,
2. Το Βερολίνο της Γερμανίας για τις επιδόσεις του στη ψηφιακή και κοινωνική καινοτομία,
3. Η Κοπεγχάγη της Δανίας για τις επιδόσεις της στη συλλογική καινοτομία,
4. Το Ελσίνκι της Φινλανδίας για τη προώθηση της ανοικτής καινοτομίας σε όλα τα επίπεδα,
5. Η Νίκαια της Γαλλίας για τις επιδόσεις της στη προώθηση καινοτομικών και ανοικτών λύσεων σε όλα τα επίπεδα,
6. Το Παρίσι της Γαλλίας για τις συλλογικές προσπάθειες “δημιουργίας της πόλης” αλλά και “δημιουργώντας στη πόλη”,
7. Το Ταλίν της Εσθονίας για τις επιδόσεις του στη δημιουργία της πόλης του αύριο,
8. Το Τάμπερε της Φινλανδίας για τις προσπάθειες και τις επιδόσεις του στη συλλογική ευφυή ανάπτυξη,
9. Το Τελ Αβίβ του Ισραήλ για τις επιδόσεις του στη δημιουργία ενός από τα πλέον ανεπτυγμένα οικοσυστήματα καινοτομίας παγκοσμίως, και
10. Η Τουλούζ της Γαλλίας για τις επιδόσεις της στη συλλογική δημιουργία καινοτομικών έργων.
Στα πλαίσια αυτά ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρόσφατη Ευρωπαϊκή έκθεση του 2017 για τις επιδόσεις της Ευρώπης στη καινοτομία τα κυριότερα συμπεράσματα της οποίας είναι:
Α) Σε παγκόσμιο επίπεδο η Ευρωπαϊκή Ένωση καινοτομεί λιγότερο από την Αυστραλία, το Καναδά, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και τις ΗΠΑ. Η Ε.Ε. καλύπτει σταδιακά τη διαφορά που τη χωρίζει από τις ΗΠΑ και το Καναδά ενώ χάνει έδαφος έναντι της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας. Διατηρεί το προβάδισμα έναντι της Κίνας αλλά αυτό μειώνεται με ταχείς ρυθμούς. Το προβάδισμα της Ε.Ε. έναντι της Βραζιλίας , Ινδίας, Ρωσίας και Νοτίου Αφρικής είναι σημαντικό.
Β) Τα κράτη μέλη κατατάσσονται σε 4 κατηγορίες ανάλογα με τις επιδόσεις τους στη καινοτομία. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τους πρωτοπόρους της καινοτομίας με επιδόσεις πολύ μεγαλύτερες από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τις χώρες με καλές επιδόσεις καινοτομίας που βρίσκονται πάνω η κοντά στο μέσο όρο της Ε.Ε. Η Τρίτη κατηγορία χωρών περιλαμβάνει εκείνες με μέτριες επιδόσεις στη καινοτομία κάτω από το μέσο όρο της Ε.Ε. Στη κατηγορία αυτή περιλαμβάνεται και η Ελλάδα. Η τελευταία κατηγορία περιλαμβάνει τους ουραγούς της καινοτομίας με επιδόσεις πολύ χαμηλότερες από το μέσο όρο της Ε.Ε.
Γ) Οι επιδόσεις στη καινοτομία αυξήθηκαν σε σχέση με το 2010 αλλά όχι για όλα τα κράτη καθώς για ορισμένα μειώθηκαν.
Δ) Η Ελβετία εξακολουθεί να παραμένει η πιο καινοτομική χώρα της Ευρώπης.
Ε) Τα επόμενα 2 χρόνια οι επιδόσεις καινοτομίας της Ε.Ε. αναμένεται να αυξηθούν.
Πως όμως θα μπορούσαν να εξηγηθούν οι χαμηλές επιδόσεις της χώρας μας στη καινοτομία;
Ασφαλώς οι λόγοι είναι πολλοί αλλά αξίζει να αναφερθούν ορισμένοι από αυτούς.
Η δημιουργία ενός οικοσυστήματος καινοτομίας απαιτεί τη συνεργασία του δημόσιου τομέα, των πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, των επιχειρήσεων καθώς και της κοινωνίας των πολιτών. Η λειτουργία του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα υστερεί έναντι των αντίστοιχων τομέων άλλων Ευρωπαϊκών κρατών. Τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα, τα οποία αποτελούν την αρχή στην αλυσίδα της καινοτομίας, αν και σε γενικές γραμμές τα καταφέρνουν ικανοποιητικά υστερούν στη διασύνδεση τους με τις επιχειρήσεις για διάφορους λόγους. Το μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων της χώρας είναι μικρές επιχειρήσεις οι οποίες έχουν πολλά προβλήματα να αντιμετωπίσουν και η προαγωγή της καινοτομίας δεν αποτελεί σημαντική προτεραιότητα γι αυτές. Η κοινωνία των πολιτών στην Ελλάδα δεν είναι τόσο ανεπτυγμένη όσο σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Επιπροσθέτως η βαθιά οικονομική κρίση στη χώρα έχει μεταβάλλει τις προτεραιότητες όλων επηρεάζοντας αρνητικά τη προσπάθεια δημιουργίας καινοτομικών προϊόντων και υπηρεσιών. Βέβαια τα τελευταία 5-10 χρόνια έχουν αναπτυχθεί χρηματοδοτικοί μηχανισμοί οι οποίοι στηρίζουν τις προσπάθειες δημιουργίας νέων καινοτομικών επιχειρήσεων στη χώρα πολλές φορές με επιτυχία. Στους προαναφερθέντες λόγους υπάρχουν βέβαια και οι εξαιρέσεις οι οποίες όμως δεν είναι αρκετές για να κάνουν τη διαφορά. Με όσα προαναφέρθηκαν είναι φανερό ότι θα πρέπει να ενταθεί η προσπάθεια προαγωγής των καινοτομιών στη χώρα αλλά και σε επίπεδο πόλεων όπως συμβαίνει και σε άλλες Ευρωπαϊκές πόλεις. Έτσι ίσως στο μέλλον δούμε κάποια Ελληνική πόλη να συμμετέχει στον Ευρωπαϊκό διαγωνισμό για την ανάδειξη της πρωτεύουσας της καινοτομίας.
* Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
