ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ, Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ 2015
ομ. καθηγητής Φιλοσοφίας, συγγραφέας
Ενα σημαντικό βιβλίο από τον κορυφαίο σύγχρονο Ελληνα διανοούμενο – πανεπιστημιακό – τόλμης και ευθύνης Χρήστο Γιανναρά. Ο οποίος στα 100 και πλέον βιβλία του κατέθεσε τώρα στην εφιαλτική συγκυρία μιας βαριάς πολύπλευρης ελληνικής κρίσης, αλλά και ευρωπαϊκής, τον βαρυσήμαντο και τολμηρό λόγο πολιτικής, πνευματικής, επιστημονικής, κοινωνικής και θεολογικής του ευθύνης ένα μελέτημα για το «σήμερα που έρχεται από το χθες και το μέλλον που αναδύεται από το παρελθόν…».
Για να γράψει ότι από το χθες προέκυψαν δύο πολιτιστικά “παραδείγματα” καθοριστικά της ανθρώπινης ιστορίας: Το ελληνικό, κοινωνιοκεντρικό και το δυτικοευρωπαϊκό (μεταρωμαϊκό) ατομοκεντρικό “παράδειγμα”. Για να είναι αντιθετικά τα δύο “παραδείγματα” και ασύμπτωτα με την πραγματοποίηση του ενός να προϋποθέτει τη συνεπή άρνηση – απόρριψη του άλλου.
Για να είναι ο παγκοσμιοποιημένος σήμερα πολιτισμός της “Δύσης” η αντιστροφή των όρων του κάποτε ελληνικού πολιτισμού με αναποδογύρισμα (σαν αντεστραμμένο γάντι) των προϋποθέσεων και των στόχων του…
Αλλά η υπενθύμιση αυτού του κοσμοϊστορικού “σχίσματος” -γράφει ο Χ.Γ.- πιθανόν να καρπίζει προσωπικές αντιστάσεις στον πρωτογονισμό του ατομοκεντρισμού και της χρησιμοθηρίας- στον ριζοσπάστη μηδενισμό (radikale Nihilismus) που ο Nietzsche κατάγγελνε σαν τον φρικτότερο εφιάλτη για την Ευρώπη. Στην οποία, όπως επιβεβαιώνει η ερευνητική εγκυρότητα του Georges Duby, επιβίωνε ακόμα και ως τον 11ο αιώνα η Ανθρωποφαγία.
Ομως το “παράδειγμα” στους επόμενους αιώνες είχε κεντρικό συντελεστή (καταλύτη των ιστορικών εξελίξεων και της πολιτισμικής ανέλιξης της ανθρωπότητας, τον ελληνισμό…
Ομως για πολύ συγκεκριμένους λόγους (πολιτικές αναγκαιότητες όπως οι αυτοκρατορικές φιλοδοξίες του Καρλομάγνου, η θρησκειοποίηση της εκκλησίας, η αρχομανία των Γερμανών πάπων κ.λπ. Οι νεοφώτιστοι στη Δύση βαρβαρικοί πληθυσμοί παγιδεύονται ευθύς εξ αρχής σε μία μαχητική αντιπαλότητα και εναντίωση προς τους Ελληνες.
Κι όταν πια η Δύση αρχίζει επιτέλους, να ορθοποδεί, δηλαδή να ελευθερώνεται από τον πρωτογονισμό και τη βαρβαρότητα, τότε είναι η ώρα που ο ελληνισμός απωθείται στο περιθώριο της ιστορίας: το οθωμανικό Ισλάμ με εξαφάνιση του ελληνισμού από την ιστορική σκηνή στον 15ο αιώνα (1453) όπου καταργούνται τα πραγματικά δεδομένα συγκριτικής αξιολόγησης των επιτευγμάτων της Δύσης – χωρίς να υπάρχει πια, ιστορικά ένσαρκη και ενεργός η ελληνική εναλλακτική πρόταση… Για να μείνει ακόμα και εκχριστιανισμένη η Δύση πάλι δεν μένει στην προτεραιότητα της χρήσης όχι ως σχέσης στη χρηστικότητα και ωφελιμότητα όχι στη χαρά της κοινωνίας, στη σιγουριά της σύμβασης, όχι στο άθλημα της πίστης – εμπιστοσύνης…
Αλήθεια πέρασαν αιώνες από την εποχή του Καρλομάγνου για να συνεχίζει αντι-αγαπητικά και σχεδόν απάνθρωπα η παλιά ανθρωποφαγική βαρβαρότητα της Δύσης μαζί με την αυτοκρατορική αρχομανία του Καρλομάγνου την οποία τόσο όμοια με οικονομικούς καταναγκασμούς την εκφράζει η σύγχρονη γερμανική αρχομανία.
ΚΥΡΙΑΡΧΗ Η ΕΥΡΩ-ΔΥΤΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Η Ευρώπη των θεσμών και “εσμών” βρίσκεται σε κρίση αξιών με κατάκριση λειτουργιών της δομικής της υπόστασης που στηρίζεται στην απολύτως κυρίαρχη εκμεταλλευτική της διαδικασία.
Αυτή η Ευρώπη όμως μεταπολεμικά ύψωσε τη σημαία της Ενωσης με συνεργασία ισομερή των λαών της για ειρηνική συνύπαρξη και πρόοδο.
Χωρίς όμως αυτή η συνεργασία να γίνει πραγματικότητα ουσιαστικής – κοινοτικής ζωής και οράματος.
Ετσι τώρα αυτό το ευρύτερο όραμα έχει ξεθωριάσει, με φθίνουσα τη λάμψη του σαν ένα αστέρι που καταρρέει…
Αλλά «το σήμερα έρχεται από το χθες και το μέλλον αναδύεται από το παρελθόν».
ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟΣ ΤΟΥ ΚΑΠΟΤΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΣΗΜΕΡΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ
Βασικά από το χθες προέκυψαν δύο πολιτισμικά “παραδείγματα” καθοριστικά της ανθρώπινης ιστορίας: Το ελληνικό κοινωνικό – κεντρικό και το δυτικοευρωπαϊκό (μεταρωμαϊκό – ατομοκεντρικό “παράδειγμα”. Αντιθετικά τα δύο “παραδείγματα” ασύμπτωτα. Με την πραγματοποίηση του ενός να προϋποθέτει τη συνεπή άρνηση – απόρριψη του άλλου.
Ο παγκοσμιοποιημένος σήμερα πολιτισμός της “δύσης” είναι η αντιστροφή των όρων του κάποτε ελληνικού πολιτισμού, το αναποδογύρισμα (σαν αντεστραμμένο γάντι) των προϋποθέσεων και των στόχων του.
Η υπενθύμιση αυτού του κοσμοϊστορικού “Σχίσματος” πιθανόν να καρπίζει προσωπικές αντιστάσεις στον πρωτογονισμό του ατομοκεντρισμού και της χρησιμοθηρίας στον “ριζοσπάστη” μηδενισμό (radkace nihilismus). Aυτού που ο Νίτσε τον κατάγγελνε σαν τον φρικτότερο εφιάλτη για την Ευρώπη.
ΣΚΛΗΡΗ ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟ-ΚΟΙΝΩΝΙΟΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΙΔΕΩΔΟΥΣ
Το παραπάνω κείμενο είναι το εκδοτικό συμπύκνωμα του νέου εξαιρετικής σημασίας βιβλίου του ομ. καθηγητή της Φιλοσοφίας Χρήστου Γιανναρά. Το βιβλίο αυτό έχει τίτλο: “Η Ευρώπη γεννήθηκε από το «Σχίσμα»” εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ 2015, 350 σελίδες.
Το βιβλίο αυτό του καθηγητή Γιανναρά αποκτά ιδιαίτερη αξία και σημασία την κρίσιμη τούτη ώρα της δοκιμασίας του ελληνο-κοινωνιο-κεντρικού ιδεώδους και δυτικοευρωπαϊκού (μεταρωμαϊκού) “παραδείγματος”.
Με τα δύο αυτά σχήματα να είναι αντιθετικά και ασύμπτωτα η πραγματοποίηση του ενός να προϋποθέτει τη συνεπή άρνηση – απόρριψη του άλλου…
Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ ΣΤΡΟΒΙΛΙΣΜΟ ΤΗΣ ΧΡΗΣΙΜΟΘΗΡΙΑΣ
Αυτή, η θεμελιώδους σημασίας άρνηση – απόρριψη, ως θέση και του ελληνο-κοινωνιο-κεντρικού πνεύματος, κατακυριαρχείται από το δυτικό ευρωπαϊκό (μεταρωμαϊκό) ατομοκεντρικό “παράδειγμα”, το οποίο ως κεντρικός άξονας διαρκούς περιστροφής επιβάλλει το δικό του στροβιλισμό στον πρωτογονισμό του ατομοκεντρισμού και της χρησιμοθηρίας με βάρβαρη διάχυση του ατομοκεντρισμού και της χρησιμοθηρίας. Με κατάληξη στον “ριζοσπάστη μηδενισμό”, τον “φρικτότερο εφιάλτη για την Ευρώπη”.
Παγκοσμιοποιημένος σήμερα ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ της δύσης: Αντιστροφή των όρων του κάποτε ελληνικού πολιτισμού…
Το σπουδαίο βιβλίο του καθηγητή Γιανναρά περιλαμβάνει 10 μέρη με 45 συνολικά υποκεφάλαια κατανεμημένα στα 10 μέρη του βιβλίου.
ΠΟΙΑ ΛΟΓΙΚΗ ΣΕ ΜΙΑ ΤΟΣΟ ΠΑΡΑΛΟΓΗ Α-ΛΟΓΙΑ;
Στο μέρος Α’’ ο συγγραφέας -εισαγωγικά- έδωσε τον τίτλο: “Ποια λογική συγκεφαλαιώνει ο τίτλος του βιβλίου”.
Αυτή τη λογική θα παρουσιάσουμε στο σημερινό μας κείμενο με τα λόγια του συγγραφέα του για να επανέλθουμε με 2-3 επόμενα κείμενά μας. Γιατί ένα τόσο σημαντικό βιβλίο (ιδιαίτερα σ’ αυτές τις κρίσιμες ώρες για τον ελληνισμό, αλλά και για τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Δύσης με την Ευρωπαϊκή Ανατολή) πρέπει να παρουσιασθεί με την “ευθύνη του πνεύματος” ευρύτερα.
Για τη λογική, λοιπόν, που συγκεφαλαιώνει ο τίτλος του βιβλίου: “Η Ευρώπη γεννήθηκε από το Σχίσμα”.
Ο καθηγητής Χρ. Γιανναράς γράφει και τα εξής:
Οι σχέσεις της Ευρωπαϊκής Δύσης με την Ευρωπαϊκή Ανατολή είναι:
ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΥΠΟΤΕΛΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΥΣΗ
– Σχέσεις των μετα-ρωμαϊκών κοινωνικών της Δυτικής Ευρώπης με τον ελληνισμό – μοιάζουν ένα ιστορικό “παζλ”:
Οπου υπάρχουν τα κομμάτια της εικόνας, αλλά λείπει η σύνθεση…
Οι Ευρωπαίοι, Δυτικοί και Ανατολικοί δίνουμε την εντύπωση ότι βολευόμαστε να παραμένει σε εκκρεμότητα η σύνθεση του παζλ. Ή αδυνατούμε να συνειδητοποιήσουμε την εκκρεμότητα παγιδευμένοι σε βολικά, διαφορετικά σε κάθε πλευρά ιδεολογήματα.
Τη Δύση τη διευκολύνει το ιδεολόγημα ότι αυτή διέσωσε και συνεχίζει την κληρονομιά της ελληνικής αρχαιότητας, της ρωμαϊκής οικουμενικότητας και του χριστιανισμού. Επομένως αυτή συγκεφαλαιώνει όλα τα κυρίως γνωρίσματα της ευρωπαϊκότητας και δικαιούται μόνη η κατεξοχήν αυτή, να προσδιορίζεται ως ΕΥΡΩΠΗ – με δεδομένη την υποταγή της Ανατολής, επί τέσσερις αιώνες στους οθωμανούς Τούρκους με την αλλοίωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Η ανατολή αντίστοιχα, απελεύθερη από τον μακραίωνα τουρκικό ζυγό, θαυμάζει και ορέγεται εκπληκτικά χρηστικά επιτεύγματα της Δύσης στη νεωτερικότητα.
ΤΟ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑ ΠΑΡΗΓΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΕΙΟΝΕΞΙΑΣ
Οπότε παρηγορεί την τωρινή μειονεξία της με το ιδεολόγημα ότι αυτή πρώτη, μέσω των αρχαίων Ελλήνων προγόνων της, έδωσε τα “φώτα” στη Δύση: τις προϋποθέσεις για να αναπτύξει τον σημερινό, πλανητικών διαστάσεων πολιτισμό της.
Ο καθηγητής Γιανναράς συνεχίζοντας το εισαγωγικό – ερμηνευτικό κείμενό του για τη λογική που συγκεφαλαιώνει ο τίτλος του βιβλίου του, γράφει περαιτέρω: Με το βιβλίο αυτό αποτολμάται η απόπειρα να προταθεί μια άλλη οπτική σύνθεση στο παζλ των σχέσεων του Ελληνισμού με τη μετα-ρωμαϊκή Δύση να έχει η απόπειρα την έγνοια – εγρήγορση για την αποφυγή, σε κάθε βήμα, οποιασδήποτε απόκλισης είτε προς την έπαρση της Δύσης είτε προς τη μειονεξία της Ανατολής. Η διασάφηση σχέσεων, έστω και αντιπαλότητας, να μην είναι ξεκαθάρισμα λογαριασμών, δηλαδή εμμονή σε ψυχολογικά εξ ορισμού άγονες θωρακίσεις.
Η ΕΥΡΩΠΗ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ;
Εχουμε ανάγκη να αντλούμε από την ιστορία, τη σοφία και τον ρεαλισμό των στόχων του μέλλοντός μας, αξιοποιώντας την πείρα τόσων συμπορεύσεων όσο και αντιπαλοτήτων.
Εναυσμα για την εδώ απόπειρα αποτέλεσε το βιβλίο του έγκυρου μεσαιωνολόγου Jacques Le Goff, που έχει τον ερωτηματικό τίτλο: “Η Ευρώπη γεννήθηκε στον Μεσαίωνα;”. Στόχος του συγγραφέα, όπως δηλώνεται στον πρόλογό του, ήταν να υπηρετήσει, το επίκαιρο όραμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, να το θεμελιώσει στην ιστορική αλήθεια. Για να γράψει ο Le Goff:
«Η Ευρώπη οικοδομείται. Είναι το μεγάλο όραμα. Δεν θα πραγματωθεί αν δεν λάβουμε υπόψη την ιστορία. Ευρώπη χωρίς ιστορία θα ήταν Ευρώπη ορφανή και δυστυχισμένη… Στις προσπάθειες ενοποίησής της η ήπειρος έζησε διενέξεις, συγκρούσεις διαιρέσεων, εσωτερικές αντιφάσεις.
Ομως στην ευρωπαϊκή υπόθεση
ΕΥΡΩΠΗ ΧΩΡΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΟΡΦΑΝΗ ΚΑΙ ΔΥΣΤΥΧΙΣΜΕΝΗ
θα αφοσιωθούμε μόνο αν γνωρίζουμε ολόκληρο το παρελθόν και αντικρίζουμε το μέλλον»…
Ο Le Goff (αναφέρει περί το τέλος του προλόγου του ο Χ.Γ.) ίσως και ευρύτερα κάποιοι σύγχρονοι δυτικο-ευρωπαίοι αναφέρει ότι «μια Ευρώπη χωρίς ιστορία θα ήταν μια Ευρώπη ορφανή και δυστυχισμένη»: Ορφανεμένη προφανώς από τη συνείδηση εκείνων των ιδιαιτεροτήτων και γνωρισμάτων που της επέτρεψαν να συσσωρεύσει απίθανα θησαυρίσματα γνώσης και θαυμαστής τεχνουργίας. Αλλά μάλλον δεν συνειδητοποιεί, ίσως ούτε και υποψιάζεται ο σύγχρονος Δυτικο-ευρωπαίος ότι οι ιδιαιτερότητές του και ο πολιτισμός που διαμόρφωσαν (νοηματοδότηση του βίου, κριτήρια και προτεραιότητες αναγκών) συνιστούσαν ριζική διαφορά (καταγωγική αντίθεση) προς τον πολιτισμό των Ελλήνων… Με τον παγκοσμιοποιημένο σήμερα πολιτισμό της Ευρωπαϊκής Δύσης να είναι η αντιστροφή των όρων του κάποτε ελληνικού πολιτισμού…
…Το αναποδογύρισμα των προϋποθέσεων και των στόχων του.
ΔΙΑΡΚΕΣ ΣΧΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤ’ ΟΝΟΜΑ ΜΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΣ ΨΥΧΗ
Τελειώνοντας το σημερινό άρθρο παραθέτω ένα ουσιώδες απόσπασμα από το Ζ’ μέρος του βιβλίου του Χ.Γ. 4ο κεφάλαιο με τίτλο “Προτεραιότητα της χρείας – προτεραιότητα του αληθούς” το απόσπασμα (σελ. 204) έχει ως εξής:
«Στην περίπτωση της Δύσης η κοινωνία των αναγκών ήταν το ωφέλιμο για το άτομο χρηστικό ζητούμενο, ενώ για τους Ελληνες ήταν η αφορμή και η δυνατότητα να σαρκωθεί (να καταστεί ρεαλιστικό ενέργημα “πράξη”) στην κοινωνία της χρείας ο υπαρκτικός τρόπος κοινωνίας του αληθούς – αίτημα πρωταρχικότερο και επιτακτικότερο. Η Δύση επιδίωξε την έξοδο από τη βαρβαρική ιδιοτέλεια αποβλέποντας στην ορθολογική κατασφάλιση της ιδιοτέλειας. Ενώ οι Ελληνες είχαν αποδυθεί στην ίδια επιδίωξη ορεγόμενοι αθανασία…
Η σημερινή σκληρή όμως πραγματικότητα που έχει δημιουργηθεί για τη χωρά μας επιβάλλει έναν συνδυασμό ορθολογικής κατασφάλισης της ιδιοτέλειας παράλληλα με την επιδίωξη της “αθανασίας” η οποία όμως στους δραματικούς μας καιρούς… χάθηκε μέσα στην παγκόσμια κυριαρχία των οικονομικών διευθυντηρίων Ευρώπης – Αμερικής – κόσμου. Για να μείνει η ελλαδική κοινωνία με ένα τεράστιο κενό προσδιορισμού της συλλογικής ιδιοπροσωπίας, η οποία παραμορφώνεται τραγικά από αποτελεσματικούς κυβερνήτες και από βαθιά αλλοτριωμένο λαό. Με διαρκές σχίσμα στην κατ’ όνομα μόνο ελληνική του ψυχή».
