Οι φόνοι στην οδό Μοργκ

Το πλούσιο συγγραφικό έργο του Πόε, οι πολλές μεταφράσεις και εκδόσεις του στα ελληνικά, κάποιες απ’ αυτές φτηνές και εύκολα προσβάσιμες, είναι ίσως οι κυριότερες αιτίες που τα διηγήματά του περιλαμβάνονται στα πρώτα αναγνώσματα των περισσοτέρων. Δεν θυμάμαι πόσα χρόνια είχα να διαβάσω κάτι δικό του. Η σχετικά πρόσφατη κυκλοφορία των τριών διηγημάτων του Πόε (Οι φόνοι στην οδό Μοργκ, Το μυστήριο της Μαρί Ροζέ, Το κλεμμένο γράμμα) από τις εκδόσεις Οξύ, σε μετάφραση Θάνου Καραγιαννόπουλου, αποτέλεσε την κατάλληλη αφορμή επιστροφής στο έργο αυτού του σπουδαίου δημιουργού.
Το διήγημα Οι φόνοι στην οδό Μοργκ (1841) θεωρείται η πρώτη αστυνομική ιστορία της αγγλόφωνης λογοτεχνίας (Η δεσποσύνη φον Σκούντερι του Γερμανού E.T.A. Hoffmann δημοσιεύτηκε το 1819). Ο Πόε χρησιμοποιούσε έναν ενδιαφέροντα ορισμό για αυτές τις ιστορίες, τις ονόμαζε ιστορίες ειρμού. Και στα τρία διηγήματα πρωταγωνιστεί ο Ογκίστ Ντιπέν, με τον οποίο ο αφηγητής γνωρίστηκε κατά τη διαμονή του στο Παρίσι, ένας μποέμ τύπος με ελεύθερο χρόνο και αναλυτική σκέψη, ικανή να τον οδηγήσει στη λύση των μυστηρίων. Και έτσι, με τη διάκριση μεταξύ ευφυΐας και αναλυτικής σκέψης, ο Πόε μας συστήνει τον ήρωά του και αρχίζει τη διήγηση. Η παρουσία του Ντιπέν και στις τρεις ιστορίες δικαιολογεί και επιβάλλει τη συγκεκριμένη εκδοτική επιλογή.
Και στις τρεις ιστορίες ο Πόε ακολουθεί την ίδια τεχνική. Το έγκλημα και το αδιέξοδο των ερευνών δίνονται αναλυτικά, με λεπτομέρειες και αναφορές σε μαρτυρίες, υποθέσεις, δημοσιεύματα εφημερίδων, κοινή γνώμη και έρευνες, και ύστερα ακολουθεί η σταδιακή αποδόμηση, που οδηγεί τον Ντιπέν στη λύση του μυστηρίου, ακολουθώντας έναν αναλυτικό τρόπο σκέψης, που παραπέμπει στη μαιευτική του Σωκράτη, με αποδείξεις που δεν στηρίζονται μόνο στη λογική, αλλά και σε κάθε λεπτομέρεια, όπως η λανθασμένη χρήση μιας λέξης ή μια επιστημονική γνώση, αποκαλύπτοντας αντιφάσεις και επιμένοντας στα δευτερεύοντα στοιχεία, εκείνα που φαινομενικά μοιάζουν άσχετα με την κυρίως υπόθεση.
Σημαντικό ρόλο παίζουν οι πιθανότητες, εκείνο το κεφάλαιο της μαθηματικής επιστήμης που ανοίγει διάπλατα την πόρτα στην πίστη στο μεταφυσικό.
Ο Πόε χαρίζει όλη τη δόξα στον φίλο του αφηγητή, απαρνούμενος συμβολικά το ρόλο του εξυπνάκια που αποκαλύπτει το μυστήριο που ο ίδιος δημιούργησε, ρόλο που τόσο μανιωδώς αναζητούν πολλοί από τους σύγχρονους συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων, προτάσ- σοντας ένα τεράστιο εγώ.
Αυτό το διαρκές πρεσάρισμα του νου με στοιχεία και ανατροπές, διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον και προκαλεί το μυαλό του αναγνώστη να ακολουθήσει και να επιχειρήσει να προσπεράσει τον συλλογισμό του αφηγητή, κάνοντας τις συγκεκριμένες ιστορίες να μη διακρίνονται τόσο για την ατμοσφαιρικότητά τους, όσο για αυτό το εγκεφαλικό παιχνίδι.
Η ευρυμάθεια τού Πόε προκαλεί θαυμασμό. Βαθιά γνώση σε διάφορους τομείς όπως η φυσιολογία, η ανατομία, η φυσική, η χημεία, τα μαθηματικά, η νομική, η φιλοσοφία, σε συνδυασμό με τη δεδομένη ικανότητά του στην παρατήρηση, την αφήγηση, το χτίσιμο του γρίφου και των χαρακτήρων, έχουν ως αποτέλεσμα μια λογοτεχνία διαρκώς επίκαιρη και πρωτοπόρα.
Ανάγνωση που αποτέλεσε
-ακόμα μία- υπενθύμιση για το πόσο υπέροχο συναίσθημα είναι η επιστροφή στους κλασικούς, η επιστροφή σε παλαιότερες αναγνώσεις.