Με τις καλύτερες εντυπώσεις για τις δράσεις πολιτισμού που αναπτύσσονται στα Χανιά, έφυγε από την πόλη μας η γενική γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού Ελένη Δουνδουλάκη.
Εκπροσωπώντας την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό στο ετήσιο μνημόσυνο του Μίκη Θεοδωράκη, η κα. Δουνδουλάκη είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί και να μείνει εντυπωσιασμένη από το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων και την αρχαία Απτέρα, ενώ με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ξεναγήθηκε στο “Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκης”, όπου είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε μαζί της εφ’ όλης της ύλης, με ιδιαίτερη αναφορά στον χώρο των ΔΗΠΕΘΕ που η ίδια έχει υπηρετήσει στο παρελθόν.
• Βρεθήκατε στα Χανιά με αφορμή το ετήσιο μνημόσυνο του Μίκη Θεοδωράκη. Στην ομιλία σας στο λιμάνι, αναφερθήκατε στην ιδιοφυΐα του και στην πολυδιάστατη προσωπικότητά του. Στις ελληνικές τέχνες συναντάμε τέτοια μεγέθη σήμερα; Υπάρχει η συνέχεια της γενιάς του Θεοδωράκη;
Ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξε ένας κορυφαίος, ένας εμβληματικός δημιουργός, που σφράγισε τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Ήταν ένας καλλιτέχνης ιδιοφυής και αξεπέραστος. Καλλιτέχνες αυτού του διαμετρήματος αποτελούν όχι απλά έμπνευση αλλά πολύτιμη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Γι’ αυτό άλλωστε και ανέφερα, ότι ο Θεοδωράκης “σφράγισε” τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Δεν είναι απλώς ένας δημιουργός με σπουδαίο καλλιτεχνικό έργο. Με τη μουσική του, την παρουσία του και τον βαθιά πατριωτικό του λόγο άφησε βαθύ αποτύπωμα στην Ελλάδα του 20ού αιώνα.
Για εμένα ήταν ιδιαίτερα τιμή να εκπροσωπήσω την Ελληνική Κυβέρνηση και τον Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, στο πρώτο ετήσιο μνημόσυνο αυτού του σπουδαίου πνευματικού δημιουργού, του σπουδαίου Κρητικού, του σπουδαίου Έλληνα. Το θεωρώ εξαιρετικά τιμητικό και ως γενική γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού αλλά και ως Kρητικιά.
• Αναλάβατε καθήκοντα σε μία περίοδο, που μόνο… ρόδινα δεν ήταν τα πράγματα. Ειδικά ο πολιτισμός επλήγη περισσότερο από όλους τους άλλους τομείς, εν μέσω πανδημίας. Αυτό πως το βιώσατε ως γεν. γραμματέας;
Η πανδημία ήταν πρωτόγνωρη εμπειρία για ολόκληρο τον πλανήτη και μία πολύ σκληρή δοκιμασία για όλους μας. Πραγματικά δοκίμασε τις αντοχές μας, σε όποιο κλάδο δραστηριότητας και αν ανήκε κανείς. Ιδιαίτερα, όμως ο Πολιτισμός ήταν από τους κλάδους εκείνους που δέχθηκαν εξαιρετικά ισχυρό πλήγμα. Σταμάτησαν τα πάντα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να πρέπει να αντιμετωπιστούν δύο κρίσιμα ζητήματα.
Το πρώτο ήταν η οικονομική στήριξη των καλλιτεχνών και των εργαζόμενων στον χώρο του Πολιτισμού. Και πρέπει να πούμε ότι το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ανταποκρίθηκε και πολύ γρήγορα και ουσιαστικά για να περιοριστούν οι δριμύτατες επιπτώσεις στο χώρο μέσα σε αυτή την συνθήκη κρίσης. Αξίζει να αναφερθεί ότι από την έναρξη της πανδημίας έως τον Μάιο του 2022, σε συνεργασία και με τα συναρμόδια Υπουργεία Εργασίας και Οικονομικών, το ποσό που δόθηκε για την στήριξη του κλάδου αγγίζει συνολικά τα 500 εκατομμύρια ευρώ. Είναι ένα πάρα πολύ μεγάλο ποσό και δείχνει στην πράξη την στήριξη που έδωσε η κυβέρνηση στον κλάδο και στον σύγχρονο πολιτισμό.
Το δεύτερο ζήτημα που είχαμε να αντιμετωπίσουμε ήταν το «άνοιγμα» των δραστηριοτήτων του κλάδου. Αυτό έπρεπε να γίνει με εξειδικευμένα υγειονομικά πρωτόκολλα, διαφορετικά για κάθε δραστηριότητα. Δηλαδή με διαφορετικά θα λειτουργούσαν τα θέατρα, διαφορετικά τα ωδεία, διαφορετικά τα σινεμά κ.ο.κ.
• Δεν υπήρχε άλλωστε εγχειρίδιο…
Φυσικά, κανείς δεν είχε ξαναζήσει αυτές τις συνθήκες. Δεν υπήρχε πρότερη εμπειρία. Ούτε στην Ελλάδα ούτε οπουδήποτε αλλού. Ήταν μια διαδικασία δύσκολη και πολύπλοκη που απαιτούσε διαρκή παρακολούθηση και συνεχή προσαρμογή σε νέα δεδομένα. Ήμασταν, όμως, πάντα σε στενή και συνεχή συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, ενώ παράλληλα παρακολουθούσαμε και το πώς αντιμετώπιζαν αντίστοιχα θέματα και άλλες χώρες της Ευρώπης.
• Ανακάμπτει ο χώρος πλέον;
Βεβαίως και ανακάμπτει ο Πολιτισμός. Ολοκληρώνεται σιγά σιγά το πρώτο καλοκαίρι, μετά το 2019, όπου ο πολιτισμός λειτούργησε με κανονικές συνθήκες.
Γενικά, η προσέλευση του κόσμου στις πολιτιστικές δραστηριότητες είναι πολύ υψηλή σε όλη την Ελλάδα. Και στις δράσεις των φορέων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και στις εκδηλώσεις των Δήμων και των Περιφερειών και στις ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Ο κόσμος πραγματικά έχει ανάγκη τον Πολιτισμό στη ζωή του. Ήθελε να επιστρέψει σε αυτά τα οποία ήξερε και αγαπούσε: να μπορεί να πάει σε μια θεατρική παράσταση, σε μια συναυλία, σε ένα σινεμά, να επισκεφθεί μια έκθεση, ένα μουσείο. Θέλω να πιστεύω πως και ο χειμώνας θα προχωρήσει εξίσου καλά. Αυτό βέβαια είναι κάτι το οποίο κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει. Γι’ αυτό και βρισκόμαστε διαρκώς σε εγρήγορση και παρακολουθούμε κάθε εξέλιξη.
• Όπως είπατε, γίνονται πολλές δράσεις. Ειδικά στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη γίνονται ειδικά σε ό,τι αφορά τον σύγχρονο πολιτισμό. Στην επαρχία βλέπετε να υπάρχει δυνατότητα και διάθεση για αντίστοιχες προσπάθειες;
Αυτό που παρατηρώ στις επισκέψεις μου στην περιφέρεια αλλά και στην δουλειά μου στο Υπουργείο, είναι ότι υπάρχει πολλή δημιουργικότητα και πολλή διάθεση για ουσιαστική πολιτιστική ζωή σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας. Όπως επίσης παρατηρώ ότι βλέπουμε στην περιφέρεια δράσεις και διοργανώσεις με υψηλές επαγγελματικές προδιαγραφές και υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα. Θεωρώ ότι και εσείς έχετε τέτοια παραδείγματα στην πόλη σας, στα Χανιά. Πρόσφατα, βρέθηκα στο ακριτικό Καστελλόριζο όπου γίνεται κάθε χρόνο πλέον -εδώ και 7 χρόνια- ένα εξαιρετικό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, το οποίο μάλιστα φέτος είχε ως τιμώμενο Φεστιβάλ το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων. Τι θέλω να πω με αυτό; Ότι ναι, φυσικά και στην περιφέρεια αναπτύσσονται δυνάμεις πολιτισμού και μάλιστα δυνάμεις που «συνομιλούν» και μεταξύ τους.
• Εδώ, στα Χανιά, είχαμε και το κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός των τελευταίων ετών, το άνοιγμα του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων.
Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων είναι ένα κόσμημα για την πόλη και ένα απόκτημα για τον πολιτιστικό χάρτη της χώρας μας. Ένα υπέροχο μουσείο που άνοιξε πριν από λίγους μήνες τις πύλες του για το κοινό με πρώτο επισκέπτη τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
Μπαίνοντας μέσα, πραγματικά, αισθάνεσαι υπερηφάνεια. Εγώ έτσι αισθάνθηκα. Θεωρώ ότι ο πλούτος της πολιτιστικής κληρονομιάς των Χανίων εκτίθεται εκεί με τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο. Επιπλέον, εκεί ήδη γίνονται δράσεις όπου η πολιτιστική κληρονομιά συνδιαλέγεται με τον σύγχρονο πολιτισμό. Τέτοια ήταν η πρόσφατη περιοδική έκθεση “Bath Time”, όπου παρουσιάστηκε μια πρωτότυπη ώσμωση έργων αρχαίων, μεσαιωνικών και σύγχρονων με θέμα τις λουτρικές συνήθειες στη Μεσόγειο στο πέρασμα των αιώνων. Η ώσμωση αυτή και η σύζευξη της πολιτιστικής κληρονομιάς με τον σύγχρονο πολιτισμό είναι ζητούμενο για εμάς Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Αυτή είναι και η δική μου ολιστική θεώρηση για τον πολιτισμό.
• Νομίζω ένα καλό παράδειγμα είναι το θέατρο της Αρχαίας Απτέρας.
Βρέθηκα στην Αρχαία Απτέρα στην τελευταία συναυλία του Φεστιβάλ Κρήτης. Οι περισσότερες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ πραγματοποιήθηκαν σε συνδιοργάνωση με τις Εφορείες Αρχαιοτήτων του νησιού. Μία υψηλού επιπέδου διοργάνωση υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Όπως διαπίστωσα και η ίδια, το Φεστιβάλ ήταν αρτιότατα οργανωμένο, με εξαιρετικούς καλλιτέχνες, σε ένα μαγικό βέβαια περιβάλλον, το οποίο δίνει άλλη βαρύτητα και άλλη δυναμική σε ένα τέτοιο δρώμενο. Αξίζει να σημειωθεί ότι την εκδήλωση παρακολούθησαν και αρκετοί ξένοι επισκέπτες. Βλέπεις πως αυτές οι δράσεις μέσα στους αρχαιολογικούς χώρους τραβούν σαν μαγνήτης τον επισκέπτη και ενισχύουν έτσι και τον τουρισμό, κάτι που είναι πάντα ένα επιπλέον ζητούμενο. Είναι ζητούμενο ακόμα και για την Κρήτη που είναι μία από τις ναυαρχίδες του τουρισμού στη χώρα μας.
Η Απτέρα είναι εξαιρετικός χώρος και το ΥΠΠΟΑ κάνει πολύ ωραία δουλειά εκεί. Το να γίνονται επιλεκτικά πολιτιστικές δράσεις σε τέτοιους χώρους είναι πολύ σημαντικό. Είναι μόνο κέρδος, μόνο προστιθέμενη αξία. Είναι πάντα συγκινητικό να βρίσκεσαι σε ένα αρχαίο θέατρο, όπως στην αρχαία Απτέρα, να βιώνεις όλη αυτή η ενέργεια και τη δυναμική που αναπτύσσεται εκεί. Γιατί ουσιαστικά πρόκειται για τους μόνους αρχαιολογικούς χώρους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σήμερα για τον ίδιο ακριβώς σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκαν στην αρχαιότητα.
• Είναι ένα καλό παράδειγμα που θα μπορούσε να γίνει και σε άλλους χώρους. Για παράδειγμα κάτω από την Αρχαία Απτέρα είναι το Ιτζεδίν, που είναι ένα φρούριο δυστυχώς σε εγκατάλειψη πολλά χρόνια. Είναι πολλοί χώροι που περιμένουν να αναδειχθούν.
Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού με πρωτοβουλία της Υπουργού Λίνας Μενδώνη πραγματοποίησε και φέτος με επιτυχία, για τρίτη συνεχή χρονιά, το πρόγραμμα “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός”. Πρόκειται για ένα πλούσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία ανά την επικράτεια, το οποίο συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη συνεργειών πολιτιστικής κληρονομιάς και σύγχρονης δημιουργίας.
Αποτελεί έναν θεσμό, ο οποίος δίνει στους καλλιτέχνες ένα επιπλέον βήμα έκφρασης και παράλληλα αναδεικνύει με τρόπο μοναδικό την πολιτιστική μας κληρονομιά.
…Τα ΔΗΠΕΘΕ είναι κοιτίδες πολιτισμού. Είναι πυρήνες τέχνης και παράλληλα προσφέρουν πολλά και στην εκπαίδευση. Είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου…
• Παραμένοντας σε τοπικό επίπεδο, θα ήθελα να σταθούμε στα ΔΗΠΕΘΕ, επειδή είχατε και την εμπειρία στο ΔΗΠΕΘΕ της Λαμίας ως Καλλιτεχνική Διευθύντρια, όπου εκδώσατε κι ένα εξαιρετικό λεύκωμα που συζητήθηκε πανελλαδικά.
Με συγκινήσατε που το θυμάστε αυτό. Αυτό έγινε το 2014 στην “καρδιά” της οικονομικής κρίσης. Ήταν μια πολύ δύσκολη περίοδος. Το ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης (Λαμία) συμπλήρωνε τότε 30 χρόνια λειτουργίας. Το θέατρο είναι μία τέχνη ζωντανή. Εντελώς φευγαλέα και εφήμερη, όπως η ίδια η ζωή. Δηλαδή ακόμα και να την κρατήσεις με ψηφιακό τρόπο, να την βιντεοσκοπήσεις με τις καλύτερες τεχνικές, δεν είναι το ίδιο. Το θέατρο δεν είναι για να το βλέπεις στην οθόνη. Είναι ζωντανοί άνθρωποι στην σκηνή – ζωντανοί άνθρωποι στην πλατεία. Και όταν πέσει η αυλαία ουσιαστικά λες τι μένει; Όμως, από το ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης και από τη Λαμία είχαν περάσει πολύ σπουδαίοι ηθοποιοί και σκηνοθέτες σε παραστάσεις ρεπερτορίου κ.λ.π. – κάτι αντίστοιχο έχει γίνει και στο ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης. Είχα απόλυτη συναίσθηση ότι αυτό ήταν ένα κομμάτι της θεατρικής ιστορίας αλλά και της ιστορίας της πόλης. Και επειδή είμαι θεατρολόγος θεώρησα χρέος μου αυτό να το καταγράψω. Είπα θα το κάνω και έγινε.
• Εσείς έχετε ζήσει και αντιλαμβάνεστε την σημασία των ΔΗΠΕΘΕ ανά την Ελλάδα. Παραμένει όμως πάντα επιτακτική η ανάγκη περαιτέρω χρηματοδότησής τους.,
Στο σημείο αυτό πρέπει να πω, επειδή είμαστε στα Χανιά, ότι το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης είναι ένα ΔΗΠΕΘΕ που στηρίζεται χρηματοδοτικά γενναία όχι μόνο από τον Δήμο αλλά και από την Περιφέρεια.
Αυτό είναι ζηλευτό για άλλα ΔΗΠΕΘΕ και επιτρέψτε μου να το πω έχοντας εικόνα όλων των ΔΗΠΕΘΕ της χώρας. Η στήριξη αυτή του δίνει την δυνατότητα να κινηθεί και να αναπτύξει ρεπερτόριο, να κάνει παραστάσεις και δράσεις κ.λπ.
Θεωρώ ότι είναι ένα ΔΗΠΕΘΕ που πηγαίνει πολύ καλά και πάντα βέβαια υπάρχουν δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης. Θα ήθελα η στήριξη που λαμβάνει το ΔΗΠΕΘΕΚ από την Αυτοδιοίκηση Α’ και Β’ βαθμού να αποτελέσει παράδειγμα και για άλλες περιοχές της Ελλάδας.
• Εδώ στην Κρήτη, ξεκινώντας από την “ψυχή” του ΔΗΠΕΘΕΚ τον Μιχάλη Αεράκη, είδαμε το θέατρο να ταξιδεύει σε κάθε γωνιά του νησιού. Άνθρωποι που δεν είχαν επαφή με το θέατρο, έβλεπαν πρώτη φορά στη ζωή τος τέτοιες παραστάσεις. Αυτό δείχνει ότι ουσιαστικά τα ΔΗΠΕΘΕ είναι κοιτίδες πολιτισμού.
Ασφαλώς είναι κοιτίδες πολιτισμού. Είναι πυρήνες τέχνης και παράλληλα προσφέρουν πολλά και στην εκπαίδευση. Τα ΔΗΠΕΘΕ είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου. Ουσιαστικά ένα ολόκληρο κεφάλαιο του θεάτρου από την Μεταπολίτευση και μετά έχει γραφτεί σε αυτά τα θέατρα. Από τις αρχές τις δεκαετίας του 1980 που ιδρύθηκαν και έπειτα.
• Συνοψίζοντας, από τις επισκέψεις σας στα Χανιά, τι αίσθηση σας μένει για την πορεία του Πολιτισμού στην πόλη μας;
Είναι η δεύτερη επίσκεψη που κάνω ως γενική γραμματέας στα Χανιά, έναν τόπο με πολύ σπουδαίο πολιτιστικό απόθεμα. Πλουσιότατο στο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπου έχει δοθεί πολύ μεγάλη ώθηση στην ανάδειξή του με το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο. Αλλά και πολύ ενδιαφέρον και στο κομμάτι του σύγχρονου πολιτισμού με όλα αυτά που γίνονται εδώ, με τα φεστιβάλ και τις πολιτιστικές δραστηριότητες διαφόρων ειδών.
Στα Χανιά υπάρχουν πολλοί πολιτιστικοί πόλοι και γίνονται πολλές δημιουργικές δράσεις.
Και η αίσθησή μου είναι ότι όλα αυτά αλληλοτροφοδοτούνται. Αισθάνομαι ότι οι Χανιώτες είστε ιδιαιτέρως δημιουργικοί στο επίπεδο των ιδεών και ιδιαιτέρως δυναμικοί στην εκτέλεσή τους!
