Τούτη την περίοδο οι σχολικές κοινότητες των Λυκείων της χώρας μας τρέχουν πυρετωδώς για να προλάβουν να καλύψουν την προκαθορισμένη από το Υπουργείο Παιδείας εξεταστέα ύλη των μαθημάτων που θα εξεταστούν γραπτά οι μαθητές με τη λήξη της σχολικής χρονιάς.
Μάλιστα, τις επόμενες ημέρες, το υπουργείο Παιδείας θα ζητήσει με εγκύκλιό του από τους Διευθυντές των σχολείων να αναμορφώσουν σε συνεργασία με τους Συλλόγους Διδασκόντων το ωρολόγιο πρόγραμμα, όπου αυτό απαιτείται, ώστε να ολοκληρωθεί η ύλη αυτή μέχρι το τέλος του διδακτικού έτους.
Η ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ
Η υποχρεωτική ολοκλήρωση της ύλης συνδέεται με τη χρήση της Τράπεζας Θεμάτων κατά τις εξετάσεις αυτές, από το ψηφιακό αποθετήριο της οποίας θα κληρωθεί το 50% των θεμάτων του κάθε μαθήματος, κατά την ημέρα της εξέτασης αυτού, σύμφωνα με το πρόγραμμα του κάθε Λυκείου. Το υπόλοιπο 50% των θεμάτων σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία το επιλέγει ο καθηγητής της τάξης.
Η Τράπεζα Θεμάτων περιλαμβάνει ένα σύνολο θεμάτων διαβαθμισμένης δυσκολίας, τα οποία είναι αναρτημένα σε ένα συγκεκριμένο σύνδεσμο στη σελίδα του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής( ΙΕΠ). Είναι χαρακτηριστικό ότι από φέτος η χρήση της Τράπεζας Θεμάτων θα επεκταθεί και στην ενδοσχολική γραπτή εξέταση των μαθημάτων της Γ’ Λυκείου για την κατάκτηση του απολυτηρίου τίτλου, ενώ ισχύει από πέρυσι και στις υπόλοιπες τάξεις για την προαγωγή των μαθητών. Αξιοσημείωτο είναι επίσης, ότι με την τράπεζα θεμάτων οι καθηγητές εξαναγκάζονται να τελειώσουν με κάθε τρόπο όλη την ύλη σε όλες τις τάξεις του Λυκείου, γεγονός που επιβαρύνει με ιδιαίτερο άγχος τους ίδιους και τα παιδιά. Και τούτο, γιατί σε αντίθετη περίπτωση θα βρεθούν εκτεθειμένοι έναντι των μαθητών και των γονιών τους, αν στις εξετάσεις τεθεί προς απάντηση κάποιο θέμα που δεν έχουν διδαχθεί οι μαθητές.
ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΙ Ο ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ
Η ηγεσία του ΙΕΠ υποστηρίζει ότι η Τράπεζα Θεμάτων διαβαθμισμένης δυσκολίας εξασφαλίζει για όλους τους μαθητές την ισότητα ως προς τις εξεταστικές απαιτήσεις, ενώ τονίζει το γεγονός ότι η τράπεζα αποτελεί ένα αντικειμενικό εργαλείο αξιολόγησης του εκπαιδευτικού συστήματος.
Ωστόσο το Υπουργείο δεν λαμβάνει υπόψη του ότι οι συνθήκες εφαρμογής της τράπεζας δεν είναι αντικειμενικές, αλλά ούτε και το γεγονός ότι η ισχύουσα ογκώδης εξεταστέα ύλη στα περισσότερα μαθήματα, είναι αντικειμενικά δύσκολο να ολοκληρωθεί στο βάθος και επί της ουσίας. Δεν λαμβάνει επίσης υπόψη και τις διακυμάνσεις που παρατηρούνται στο γνωστικό επίπεδο των μαθητών στα πολυπληθή τμήματα του δημοσίου σχολείου. Έτσι σε κάποια για παράδειγμα φιλολογικά μαθήματα παρατηρείται το θέατρο του παραλόγου, καθώς η εξεταστέα ύλη μόνο τυπικά μπορεί να ολοκληρωθεί, λόγω του αυξημένου όγκου της.
Ακόμη το πρόβλημα επιδεινώνεται περισσότερο σε ορισμένα σχολεία, γιατί χάθηκαν πλήθος διδακτικών ωρών από την καθυστέρηση της τοποθέτησης των εκπαιδευτικών, αφού είναι γνωστό ότι οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί προσήλθαν και φέτος σε τρεις φάσεις. Την ίδια περίοδο παρατηρούνται συχνές απουσίες εκπαιδευτικών και μαθητών λόγω των πυκνών ιώσεων, γεγονός που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την επίτευξη του πολυπόθητου στόχου.
Το επιχείρημα επίσης ότι η ογκώδης εξεταστέα ύλη σε συνδυασμό με την τράπεζα θεμάτων μπορεί να συντελέσει στη βελτίωση του γνωστικού επιπέδου των μαθητών αναιρείται εκ του αποτελέσματος.
Φτάνει να σκεφτούμε ότι την πρώτη φορά που εφαρμόστηκε το σύστημα της τράπεζας Θεμάτων
κατά τη σχολική χρονιά 2013- 2014 στην Α’ και Β’ τάξη του Γενικού και Επαγγελματικού Λυκείου ο ένας στους πέντε μαθητές επανεξετάστηκε στις επαναληπτικές εξετάσεις του Σεπτεμβρίου.
Κάτι παρόμοιο θα συνέβαινε και το σχολικό έτος 2021- 2022, όταν η εφαρμογή της τράπεζας επανήλθε, αν το ίδιο το Υπουργείο δεν έσπευδε να αλλάξει τον τρόπο προαγωγής των μαθητών προκειμένου να μειώσει τους κραδασμούς της αποτυχίας.
Συγκεκριμένα, ενώ το 2014 για να προαχθεί ο μαθητής, έπρεπε να έχει μέσο όρο 10 στα βασικά μαθήματα, από πέρυσι για να προαχθεί ο μαθητής στην επόμενη τάξη, πρέπει να έχει μέσο όρο 10 σε όλα τα μαθήματα, συμπεριλαμβανομένης και της Φυσικής Αγωγής, στην οποία συνήθως τα παιδιά έχουν υψηλή βαθμολογία.
Είναι χαρακτηριστικό επίσης, ότι κατά τις περυσινές προαγωγικές εξετάσεις των μαθητών της Α΄ Λυκείου πάνω από 10 έγραψε το 51, 9% των μαθητών στην Άλγεβρα, στη Φυσική το 52,6%, στη Γεωμετρία το 52, 55% και στη Χημεία το 55, 15%, ενώ κάπως καλύτερα ήταν τα αποτελέσματα στα μαθήματα των ανθρωπιστικών επιστημών και των επιστημών υγείας.
Στο σημείο αυτό βέβαια, ας μην δαιμονοποιήσουμε την τράπεζα θεμάτων, ως υπεύθυνη για όλα τα δεινά, αφού, αν αποσυνδεθεί από το το ισχύον εξετασιοκεντρικό σύστημα, μπορεί να αποτελέσει από μόνη της μια χρήσιμη πηγή υποβοηθητικού και υποστηρικτικού γνωστικού υλικού για μαθητές και εκπαιδευτικούς.
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Καθώς λοιπόν η δημόσια εκπαίδευση προσανατολίζεται προς την ποσότητα και όχι την ποιότητα, μεγάλες διδακτικές ενότητες διδάσκονται προσχηματικά για να κλείσει, όπως – όπως το βιβλίο ύλης. Το εκπαιδευτικό έργο εστιάζεται σε τεχνικές απομνημόνευσης πληροφοριών και όχι στην αναλυτική επεξεργασία της ύλης, στην εμβάθυνση αυτής και στη δημιουργική αφομοίωση και εμπέδωσή της από τους μαθητές. Ακόμη η ύλη προχωράει στις τάξεις, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι μαθησιακές ανάγκες των παιδιών, αλλά και ούτε οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, όπου αυτές παρατηρούνται.
Συνακόλουθα δεν δίνονται περιθώρια στον εκπαιδευτικό να επιλέξει το ρυθμό της διδασκαλίας του και τα μέσα και τις τεχνικές με τις οποίες θα πετύχει το βέλτιστο μαθησιακό αποτέλεσμα, ενώ δεν λαμβάνονται υπόψη τα διδακτικά κενά από προηγούμενες τάξεις, αλλά ούτε και ο αναγκαίος αναστοχασμός της γνώσης.
Ο εκπαιδευτικός χάνει τον παιδαγωγικό του ρόλο και από δάσκαλος εμψυχωτής μετατρέπεται σε τυπικό διεκπεραιωτή της ύλης, εξεταστή, επιτηρητή και διορθωτή.
Ταυτόχρονα η φροντιστηριακή εκγύμναση κερδίζει έδαφος με αποτέλεσμα να διογκώνονται οι μορφωτικές ανισότητες, ενώ αναπτύσσεται ένα “ παραεμπόριο” γύρω από την τράπεζα θεμάτων με τους εκδοτικούς οίκους και συγγραφείς βοηθημάτων των σχολικών βιβλίων να βρίσκονται σε εγρήγορση.
Από την άλλη η τράπεζα Θεμάτων σε συνδυασμό με το σύστημα προαγωγής έχει ήδη συνδεθεί με τη σχολική εγκατάλειψη και τη μαθητική διαρροή, ενώ είναι εμφανής η συρρίκνωση του μαθητικού δυναμικού σε ορισμένα σχολεία. Άξιο παρατήρησης είναι επίσης το γεγονός ότι μέσα στο ίδιο εκπαιδευτικό σύστημα η διαθεματικότητα, η δημιουργικότητα, τα εργαστήρια, η καλλιέργεια της πολλαπλής νοημοσύνης των παιδιών, η βιωματική προσέγγιση της γνώσης και πολλές άλλες τεχνικές που προτείνονται από τη σύγχρονη διδακτική και που το Υπουργείο τις εκθειάζει στο Γυμνάσιο, στο Λύκειο πηγαίνουν… περίπατο στο βωμό της τυπικής διεκπεραίωσης της ύλης.
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Εύλογα αναρωτιόμαστε πώς μπορεί να αρέσει ένα τέτοιο σχολείο στους εφήβους μας που στο βωμό της τυπικής διεκπεραίωσης της ύλης θυσιάζει την ομορφιά της αναζήτησης της γνώσης.
Ένα σχολείο από το οποίο απουσιάζουν εκ των πραγμάτων οι ομορφιές της σχολικής ζωής, αλλά και η δροσιά της εφηβείας που χαραμίζεται ανεπιστρεπτί στην ανούσια καθημερινότητα αυτών των ανεπίτρεπτων για εφήβους προδιαγεγραμμένων σχολικών συνθηκών.
Ένα σχολείο που δεν αφήνει χώρο στο συναίσθημα των παιδιών και στη διατύπωση των σκέψεων τους, καθώς δεν τους δίνεται η δυνατότητα να αρθρώσουν τη φωνή τους, με τα χρονικά περιθώρια για διαλογικές συζητήσεις στις τάξεις να στενεύουν ολοένα.
Ένα σχολείο, όπου η τέχνη εξοστρακίστηκε με την κατάργηση των μαθημάτων των καλλιτεχνικών, της μουσικής και της θεατρικής παιδείας από το πρόγραμμα σπουδών, αλλά και με την κατάργηση των ερευνητικών εργασιών που έδιναν την ευκαιρία στα παιδιά να συνεργαστούν και να συλλειτουργήσουν αναπτύσσοντας παράλληλα την κριτική τους σκέψη.
Ένα σχολείο, όπου οι κρίσεις άγχους και πανικού συνυπολογιζομένων και των άλλων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι, είναι μια καθημερινή πραγματικότητα με τις συνέπειες να είναι εμφανείς στην ψυχική υγεία των παιδιών.
Ένα σχολείο, όπου η βία είναι ένας τρόπος επίλυσης των καθημερινών διαφορών στις διαπροσωπικές σχέσεις των παιδιών…
Αυτές οι σκέψεις, αντί επιλόγου, στο σημερινό μας σημείωμα προς προβληματισμό όλων μας, κυρίως όμως προς προβληματισμό των ιθυνόντων.
*Η Μαρία Μαράκη είναι φιλόλογος, πρώην Λυκειάρχης.
