Κύριε διευθυντά,
στον Δήμο Σφακίων, ο οποίος περιβάλλει στα όρια του και τον μεγαλύτερο όγκο των Λευκών Ορέων, δεν υπάρχει ιδιοκτησία του Δημοσίου παρά μόνο το φαράγγι της Σαμαριάς (το οποίο απαλλοτριώθηκε τη δεκαετία του 1960 και αποζημειώθηκαν από την πολιτεία οι τότε κάτοχοι του) και τα όρια του είναι από το ένα περίχειλο στο άλλο και όχι έξω από αυτά, και κατεβαίνει το απαλλοτριωμένο μέχρι τις πόρτες.
Όλες οι άλλες εκτάσεις: βουνά, λόγγοι, φαράγγια, οροπέδια, κάμποι, καματερά και καλλιεργήσιμα είναι τα τελευταία τουλάχιστον 700 χρόνια ιδιωτικές. Η αγριάδα (μη καλλιεργήσιμα) στη γλώσσα μας λέγεται βοσκότοπος. Ο βοσκότοπος διακρίνεται σε χειμερινό (κάτω από τα 600 μέτρα περίπου), σε εαρινό (από τα 600 μέχρι και τα 1000 μέτρα) και σε καλοκαιρινό από τα 1000 μέτρα και πάνω.
Μαδάρα λέμε τον καλοκαιρινό και εαρινό βοσκότοπο και εκτιμάται σε οκάδες (μια οκά μαδάρα είναι έκταση που συντηρεί την αντίστοιχη περίοδο γύρω στα 8 έχνη και το νόμι της είναι μια οκά τυρί). Ενώ ο χειμερινός βοσκότοπος εκτιμάται σε γρόσια (ένα γρόσι είναι έκταση που συντηρεί περίπου 3 έχνη την χειμερινή περίοδο και το νόμι της είναι σε χρήμα και όχι σε είδος).
Οι βοσκότοποι αυτοί παρουσιάζονται άλλοι με χαμηλή βλάστηση (σπανάδες) και άλλοι με δεντροσκεπείς με πρίνους, κυπαρίσσια, ασφεντάμους και άλλα συναφή, ανάλογα πάντα με τη μεταχείριση και τη φροντίδα που τπυς παρείχαν οι κάτοχοι τους, παλαιότεροι και νεότεροι. Εκτός βέβαια της άσπρης μαδάρας που παρουσίαζε και παρουσιάζει το ίδιο πρόσωπο ανέκαθεν, λόγω της αλπικής ζώνης στην οποία ανήκει.
Υπάρχουν και κοινοί βοσκότοποι για κάποιους ορεινούς οικισμούς του Δήμου (είναι κυρίως τμήματα της άσπρης μαδάρας). Ο βοσκότοπος αυτός ούτε πουλιέται ούτε αγοράζεται μεμονωμένα. Εάν όμως κάποιος πουλήσει χαμηλότερα τη μαδάρα που κατέχει, ο αγοραστής αυτομάτως αποκτά και το ανάλογο δικαίωμα στην κοινή (εφόσον βέβαια υπάρχει και κοινή).
Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις στην επαρχία Σφακίων είναι λίγες, όχι όμως αμελητέες και το μεγαλύτερο μέρος αυτών είναι σε αναγκαστική αγρανάπαυση, λόγω του ασύμφορου της καλλιέργειας σε ένα άνυδρο τοπίο με τα σημερινά δεδομένα της παγκοσμιοποίησης, και χρησιμοποιούνται προς το παρόν σαν βοσκότοποι.
Όσον αφορά στην ιδιοκτησία (για του λόγου το αληθές) θα μπορούσε μια (αρμόδια) υπηρεσία να κάνει μια σχετική έρευνα στο υποθηκοφυλακείο της Χώρας Σφακίων (θα έπρεπε να είχε γίνει από χρόνια) και να αποφανθεί πάνω σε αυτό το θέμα. Και να μη μας βάζουν να τρέχουμε μεμονωμένα, που οι περισσότεροι ή λόγω οικονομικής δυσπραγίας ή λόγω γήρατος, θα χάσουμε και τον στόχο και τον δρόμο, και όχι από έλλειψη τεκμηρίων και τίτλων. [Προϋπόθεση βέβαια να φροντίσουν να πληροφορηθούν τα τοπωνύμια των διάφορων περιοχών (οι στρατιωτικοί χάρτες αναφέρονται μεμονωμένα και μόνο χοντρικά σε κάποια από αυτά)].
Δυστυχώς, η πολιτεία σήμερα με το αφήγημα της προστασίας του δάσους, στοχοποιεί και το δάσος και τα μεμονωμένα άγρια δέντρα, αλλά και την όποια άγρια βλάστηση. Έρχεται και σου λέει, εφόσον έχει πολλά άγρια δέντρα η γη σου, σου την ονομάζω δάσος και τη διεκδικώ (άντε τρέχα εσύ 15 χρόνια στα δικαστήρια). Αντί να σε επιβραβεύσει για την καλή διαχείριση που κάνατε, οι πρόγονοί σου και εσύ ο ίδιος, κάνει ακριβώς το αντίθετο.
Έρχεται ο Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε., ένα άλλο πρόσωπο της πολιτείας και σου λέει: ο βοσκότοπος σου δεν είναι επιλέξιμος (δηλαδή δεν επιδοτείσαι), γιατί έχει λέει πολλά άγρια δέντρα! Δηλαδή ο βελανιδοσκέπαστος βοσκότοπος δεν είναι καλός βοσκότοπος; (που ο κάθε πρίνος κατεβάζει δυο τσουβάλια ζωοτροφή, πέρα από το κλαδί του). Έρχεται από την άλλη η εφορία με τον ΕΝΦΙΑ και σε βάζει και πληρώνεις (για τον βοσκότοπο σου) δυο και τρεις φορές παραπάνω από το νόμι που παίρνεις από τον βοσκό (αν παίρνεις και καθόλου!).
Όσον αφορά στα καλλιεργήσιμα (τα καματερά) άφησες και βγήκαν δυο λιόπρινοι και τρεις ασπαλάθοι στο χωράφι του πατέρα σου; Χάνεις το δικαίωμα να το ξανακαλλιεργήσεις αλλά και τα όποια δικαιώματα είχε για οικοδομή. Σαν να μην είναι προς όφελος της φύσης που ένα χωράφι ευρισκόμενο σε αναγκαστική αγρανάπαυση (λόγω απόστασης ή άλλων συνθηκών) αφέθηκε στους κανόνες του θεού και της φύσης, έστω και για μερικά χρόνια.
Επομένως, η πολιτεία (η χθεσινή και η σημερινή) έμμεσα σου λέει (στον βαθμό που ισχύουν τα προηγούμενα που ανέφερα) πολέμησε στη γη σου (με όποιον τρόπο μπορείς) και το δάσος και τη δασική (άγρια) βλάστηση, γιατί αλλιώς θα σου πάρουμε και τη γη σου και την όποια επιδότηση σου. Όμως κύριοι γελιέστε (εδώ και 40 χρόνια) πως θα μας βάζατε να κακοποιούμε (άσκοπα) τα άγρια δέντρα της περιουσίας μας υπό τον φόβο της αρπαγής της γης μας. Όχι μόνο δεν τα κακοποιήσαμε αλλά και τα προστατεύουμε από κάθε επίβουλο χέρι, και τη στάση αυτή των συνεπαρχιωτών μου, εγώ τουλάχιστον εκτιμώ ιδιαίτερα!
Επειδή θεωρώ ότι ο Δήμος πρέπει να προβάλλει συνολικά τα δίκαια αιτήματα των δημοτών του, προτείνω στον Δήμο:
α) Να ζητήσει από τις αρμόδιες υπηρεσίες να αποφανθούν άμεσα για το ιδιοκτησιακό καθεστώς στο σύνολο της επαρχίας μας (κάνοντας τη σχετική τους έρευνα εκεί που πρέπει και όπως πρέπει). Και να μη βάλουν σε (μακροχρόνια) ταλαιπωρία τον κάθε δημότη χωριστά.
β) Να φροντίσουν να ενσωματωθεί το αρχαίο έθιμο του τόπου μας, που επιτρέπει στους πεζοπόρους να πεζοπορούν στις μαδάρες μας και στα χειμαδιά μας.
γ) Να ζητήσουν να μπουν όλες οι αγριάδες από τον Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. ως επιλέξιμοι βοσκότοποι (με τη μεγάλη ή μικρή βοσκοϊκανότητα τους) και να χαρακτηρίζονται οι δεντροσκέπαστες αγριάδες, βοσκότοποι και όχι δάση (γιατί απλά πάντα ήταν και είναι μέχρι σήμερα βοσκότοποι).
δ) Να συνδεθούν οι όποιες επιδοτήσεις των κτηνοτρόφων με σημαντικά (μπόνους) καλής διαχείρισης των βοσκοτόπων τους (με γνώμονα να μη μειώνεται η βοσκοϊκανότητα και η ποικιλία του τόπου).
ε) Επειδή στον Δήμο μας οι αγριάδες ξεπερνούν το 90%, να αναγνωριστούν τα ευρισκόμενα σε πολυετή αγρανάπαυση, πρώην καλλιεργήσιμα (που φαίνονται ακόμα στοιχεία της παλαιότερης καλλιέργειας τους) ως καλλιεργήσιμα.
στ) Να απαλλάξει τους ιδιοκτήτες βοσκοτόπων της επαρχίας μας από τον ΕΝΦΙΑ (όχι με την αρπαγή τους), αλλά λόγω καλής διαχείρισης. Έχουμε παραπάνω από το 80% των δασών (δεντροσκέπαστων βοσκοτόπων) όλου του νομού μας και αυτό διατηρήθηκε σε χαλεπούς καιρούς, παρόλο που οι τότε λεωφόροι μεταφοράς κορμών δέντρων και των συναφών, ήταν οι πάτοι των λόγγων και η θάλασσα, και τα είχαμε και τα δύο!
ζ) Να συμμετέχουν σε όποια προτεινόμενη διαχείριση περιοχών στην επαρχία μας και εκπρόσωποι των ιδιοκτητών (είναι τουλάχιστον φαιδρό, να ορίζουν ομάδα διαχείρισης ενός τόπου, χωρίς τη συμμετοχή αυτών που έχουν τον τόπο).
Εδά με τους δασικούς χάρτες φαίνεται και το μέγεθος της υποκρισίας του κράτους στο μεγάλο θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος. Από τη μία, λέει, ότι θέλει να προστατεύσει τον όποιο βράχο με τη βλάστηση του και από την άλλη βλέπει στον κάμπο να γίνεται καθημερινά χημικός πόλεμος και σφυρίζει αδιάφορα (ούτε πουλί πετούμενο δεν θα υπάρχει σε λίγο καιρό). Από την άλλη διαπιστώνει καθημερινά (με τις υπηρεσίες του) ότι η μία πηγή μετά την άλλη βγάζει νερό επιβαρυμένο και αρκείται να κάνει τον τροχονόμο (αυτής είναι πόσιμο της άλλης δεν είναι).
Εδά τελευταία και η Περιφέρεια προσπαθεί να μιμηθεί το κράτος στην «καλή διαχείριση του περιβάλλοντος». Έχει βάλει συνεργείο να ψεκάζει, λέει, (για τα κουνούπια) τα στάσιμα νερά τους καλοκαιρινούς μήνες, δηλαδή τις λιγοστές επιφανειακές πηγές και τα ζωντανά ποταμάκια που μας έχουν μείνει. Γιατί στάσιμα νερά λόγω ανομβρίας το καλοκαίρι στην Κρήτη, δεν υπάρχουν. (Δεν διαφωνώ με τον στόχο τους, αλλά να μεταχειρίζονται άλλους πρακτικούς και παραδοσιακούς τρόπους που υπάρχουν και σίγουρα γνωρίζουν και να αφήσουν τα δηλητήρια στην άκρη).
Εύλογα μπορεί να μου πει κάποιος, εσύ κρίνεις και κατακρίνεις για τη διαχείριση του περιβάλλοντος, έχεις να προτείνεις κάτι; Προτείνω ανεπιφύλαχτα τον παραδοσιακό (πολλών αιώνων) χανιώτικο τρόπο διαχείρισης του περιβάλλοντος και της αγροτικής παραγωγής (εμείς οι παλαιότεροι τον ζήσαμε). Φυσικά όμως με τα σημερινά τεχνολογικά μέσα. Ίσως το σημαντικότερο πράγμα που έχει να προσφέρει ο νομός Χανίων από την παράδοση του, δεν είναι τα τραγούδια και η μουσική του, όσο ο παραδοσιακός τρόπος διαχείρισης της φύσης και της αγροτικής παραγωγής. Αν μου ζητηθεί θα επανέλθω αναλυτικότερα.
Τώρα παραθέτω ένα παλαιό έγγραφο που δείχνει μια συλλογική προσπάθεια των άμεσα ενδιαφερομένων να λύσουν ένα πρόβλημα παράνομης υλοτομίας. Ίσως αυτή η στάση των προπαππούδων μας να μας δείχνει τον δρόμο (σε περίπτωση βέβαια που δεν εισακουστούμε από την πολιτεία).
«Με το να έχουμε εμείς οι κάτωθι εγγεγραμμένοι ένα τόπο κραζόμενο το Σφακιανό Λαγγό, εσυμφωνίσαμε όλοι μας τινά μερέν και κάνουμε σενέτι, ο γης του άλλου να ορίζει ο καθένας το δικό του ως καθώς το έχουμε μοιρασμένο. Να μην μπορεί ο γης από τον άλλων μας να πηγαίνει να κόβει από του άλλου τη παρτέ κυπαρίσια γη πρίνους γη αργουλίδους να ξεπατώνουν ανίβουλης των νοικοκύρων απού το έχουν. Δίδομεν υπόσχεση όποιος υπάγει του άλλου τη παρτέ να πειράξει… να παιδέβεται ως καθώς είναι παταξής. Ακόμη όποιος παρακούσει σε αυτό και είμαστε ευχαριστημένοι όλοι μας να ζητιέται εις την εξουσίαν να του δίδουν 100 ραβδές και να δίδει εις των νοικοκύρων απού έχουν το πράμα ότι κάνει διπλόν. Και διαγράφομεν και το μοιράσι Σταυριανός Κατζαδάκης και Γιάννης Ξηραδάκης και Σταυριανός Πραουδάκης αυτονών ή πάρτετωνε στο Σφακιανό λαγγό είναι από τα τέσσερα ένα του λαγκού, το σύνορο απού της Μουλωτώς την πόντα στη μέσα μερέ είναι το σύνορο, ώστε να υπάγει στου λιόπρινου το κοντάκι σύνορο, και δου εμείς δίνουμε την υπόσχεσην μας ως καθώς γράφει το παρόν, εμείς απού είμαστε στα άλλα τρία αδερφικά μοιραζόριδες, υπογραφόμεθα όλοι μας, με την γνώμη μας μιλούμεν και κάνουμεν το παρόν εν πρώτας το συμβούλιον των Σφακίων
Τη 28 Σετεμβρίου 1832 εν Σφακιά
(υπογραφές και σφραγίδες)
Ακόμας με ολονών μας την γνώμην μιλούμεν και γράφουμεν ότι όποιος Κομιθιανός γη από άλλο χωριό άνθρωπος ημπεί στον λαγγό ανιβουλή μας να κόψει ξήλο, γη κατωφύλλια, γη ανόφυλιο γη φιαλώματα, γη τράβα γη αργουλίδους ξεπατώσει να παιδεύεται ως του πρέπει εις του Θεού την κρίση»
Παρατηρήσεις για το έγγραφο
Ο γραφέας του κειμένου πρέπει να ήταν ένας από τους βοσκούς (ιδιοκτήτες), γιατί πέρα από ανορθόγραφος βγάζει πολλή οργή και θυμό. Η γλώσσα τους όμως καθαρά αρχαία ελληνική (αν ζούσε ο φίλος μου ο Νικόλας και το διάβαζε θα λεγε πως οι αρχαίοι Έλληνες κατάγονται από τους Σφακιανούς και όχι οι Σφακιανοί από τους αρχαίους).
Οι τρεις οικογένειες που δεν συμμετείχαν στην κοινή προσπάθεια, μάλλον οφείλεται ότι τον τόπο που είχαν τότε (σήμερα ο περισσότερος από τον αναφερόμενο τόπο έχει πάει σε χέρια άλλων οικογενειών λόγω μετέπειτα αγοροπωλησιών) ήταν πρινότοπος, οπότε δεν τους αφορούσε η υλοτομία των κυπαρισσιών.
Η εξουσία που επικαλούνται και που συμπαραστέκεται στην προσπάθεια τους με τις σφραγίδες και τις υπογραφές, είναι η γερουσία Σφακίων και ένα από αυτούς ο Ρούσιος Μπουρδουμπάς (για τον οποίο υπάρχει και το ριζίτικο: Αρχόντους έχουν στη φυλακή σαν χίλιους πεντακόσιους και έχουν τον Ρούσιο των Σφακιών και τον Πολογιωργάκη κ.λπ).
Ένα άλλο σημαντικό είναι ότι ενώ επικαλούνται τη βοήθεια της εξουσίας, από την άλλη υπόσχονται ότι θα κάνουν και από μόνοι τους το πρέπον εάν και όποτε χρειαστεί.
Τέλος, να ευλογήσω και τα γένια μου: το επίθετο μας πριν από το 1870 ήταν Παντζελιουδάκης – Παντζέλιος, μετά έγινε Μπαντζελιουδάκης- Μπαντζέλης και πρόσφατα Μπατζέλης. Βγαίνει από το Παντελής που σημαίνει στα αρχαία φαλακρός. Πολύ παλιότερα μαζί και με άλλες οικογένειες του Καλολάκκου μας λέγανε Βαλεριάνους.
Με εκτίμηση,
Σήφης Μπατζέλης
Υπέροχο!!! Μπράβο Σήφη!!!
πολυ ενδιαφερον αρθρο μακαρι να το λαβουν υπ οψιν τους .τα βουνα τα θελουν να τα δωσουν στις εταιρειες για να τα γεμισουν ανεμογεννητριες το ιδιο γινετε σε ολη τη χωρα,
Έτσι, απλά και κατανοητά, μπράβο στον συντακτη. Ελπίζω να το διαβάσουν και οι ανεύθυνο υπεύθυνοι γιατί το πράγμα δεν πάει άλλο.
Πολύ θετικό το γεγονός ότι κατατίθενται δημοσίως απόψεις που εκφράζουν την επιθυμία και τις προτάσεις πολιτών αλλά και γενικότερα του τοπικού πληθυσμού. Τα θέματα αυτά πρέπει να τίθεται στη δημόσια διαβούλευση για να μπορεί η όποια διαδικασία τελικά να λαμβάνει υπόψη και το περί δικαίου αίσθημα. Δυστυχώς η έλλειψη σωστής ενημέρωσης έχει δημιουργήσει πολλές παρερμηνείες για το θέμα. Για το λόγο αυτό η όποια πρόταση προς το Δήμο πρέπει να ξεκινά με το αίτημα της απεύθυνσης προς έναν ειδικό. Έναν δικηγόρο που να γνωρίζει και να έχει ασχοληθεί με αυτά τα ζητήματα. Αυτός με τη σειρά του θα θέσει το θέμα στη ρεαλιστική του βάση ώστε να δημιουργηθούν προτάσεις που έχουν πιθανότητα να αποφέρουν κάποιο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα το να αναφέρουμε ότι οι εκτάσεις στην Κρήτη είναι τουλάχιστον τα τελευταία 700 χρόνια ιδιωτικές μόνο αληθές δεν είναι. Καθόλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι γαίες ήταν δημόσιες. Μπορούσε να αποκτηθεί στα δάση δικαίωμα τεσσαρούφ με την έκδοση ταπίου, άρα είχαμε κατ’ αναλογία κάτι σαν τίτλο χρήσης αλλά όχι ψιλής κυριότητας. Η έννοια βοσκότοπος έχει να κάνει με τη χρήση και είναι εντελώς ανεξάρτητη από τα κριτήρια υπαγωγής μιας έκτασης στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας. Η ίδια ακόμα η ιδιοκτησία δεν παίζει κάποιο ρόλο στον καθορισμό μια έκτασης ως δάσος ή δασική έκταση (υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις για τους δασωθέντες αγρούς). Οι καλοκαιρινοί βοσκότοποι (όπως πολύ ωραία περιγράφονται στο άρθρο) ακόμα και ιδιωτικοί να είναι, παραμένουν εκτάσεις που υπάγονται στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας (με ότι περιορισμούς συνεπάγεται αυτό για τον ιδιοκτήτη). Ακόμα και οι εκτάσεις που έγιναν νταμάρια με έγκριση επέμβασης δεν απώλεσαν το δασικό τους χαρακτήρα (με τη νομική έννοια). Με λίγα λόγια το θέμα είναι ιδιαίτερα σύνθετο και θα πρέπει να γίνει μια πραγματική ενημέρωση του κόσμου για το τι σημαίνει χρήση, νομή, κυριότητα, δάσος, δασική έκταση, χορτολίβαδο, βραχώδεις εκτάσεις, πότε η ιδιοκτησία επηρεάζεται, πότε επηρεάζεται η χρήση και πως μπορεί κάποιος να χειριστεί κάθε περίπτωση. Ασφαλώς θα είχε νόημα να φροντίσει η πολιτεία να παρέχει όλα αυτά στον πολίτη, αλλά έστω και ο δήμος θα μπορούσε να αναλάβει αυτή την πρωτοβουλία. Δεν μπορεί ο κάθε κτηνοτρόφος ή αγρότης να έχει τις απαραίτητες γνώσεις που πολλοί δασολόγοι ή δικηγόροι δεν έχουν, για να διαχειριστούν αυτό το πραγματικά πολύπλοκο ζήτημα.