Η ενδελεχής ενασχόληση με την ιστορία της Κρητικής Πολιτείας (1898-1913) αποκαλύπτει συνεχώς νέες πτυχές της εξαιρετικής πολιτικής, διοικητικής, οικονομικής και πολιτιστικής οργάνωσης αυτής της περιόδου. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, η δημοσίευση στην εφημερίδα «Πατρίς» («Η Στατιστική Υπηρεσία. Η οργάνωσίς της», 14/10/1900) της είδησης για την ίδρυση στατιστικής υπηρεσίας κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. «[…]Είκοσι και πέντε έτη ασχολούμενος εις την στατιστικήν υπηρεσίαν, Κορσικανός την πατρίδα, αλλ’ Ιταλός την ψυχή και το αίσθημα, μαθητής και φίλος του διακεκριμένου οικονομολόγου της Ιταλίας Bodio, διευθυντού του γραφείου της γενικής διευθύνσεως της στατιστικής υπηρεσίας εν Ιταλία ης προΐσταται, ως διευθυντής ο κ. Bodio. Ιδού με ολίγας γραμμάς ο κ. L Grimaldi-Casta ο ενταύθα από τινός μετακληθείς εξ Ιταλίας μετά του γραμματέως του κ. Βίσκη, δια την οργάνωσιν της παρ’ υμίν στατιστικής υπηρεσίας[…]».
Ο αρθρογράφος αναφέρει ότι μέσα σε ένα μήνα από τον διορισμό του ο Grimaldi με τη βοήθεια του Βίσκη περάτωσε όλους τους στατιστικούς πίνακες του εμπορίου παρότι δεν υπήρχε καμία προηγούμενη καταγραφή. Ο Grimaldi εξήγησε τη σημασία των πινάκων του εμπορίου, στους οποίους καταγράφονταν ποσοτικά το εξαγωγικό και εισαγωγικό εμπόριο, ο τόπος προέλευσης των προϊόντων, τα λιμάνια φόρτωσης, οι αξίες των εμπορευμάτων, καθώς και το ποσό των δασμών του τελωνείου. Σύμφωνα με τον Ιταλό οικονομολόγο, «[…]Η στατιστική του εμπορίου, είναι το χρησιμότερον πράγμα εις μιαν Πολιτείαν. Είναι εις φανός, ο οποίος φωτίζει και οδηγεί την οικονομικήν υπηρεσία προ πάντων εις το να σχηματίζη εκάστοτε πλήρη και ακριβήν ιδέαν της οικονομικής ευεξίας και καταστάσεως του τόπου[…]». Ο Grimaldi συνεχίζοντας τη συνέντευξή του εξηγεί ότι υπάρχουν και άλλες σημαντικές στατιστικές, αλλά η βασική για την Κρήτη ήταν η στατιστική του εμπορίου, διότι αυτή θα έδειχνε την κατάσταση του εμπορίου, της βιομηχανίας και της γεωργίας. Ταυτόχρονα, θα κατέγραφε τι εισάγει, τι καταναλώνει, καθώς και το οικονομικό εμπορικό ισοζύγιο (έξοδα-έσοδα) του νησιού.
Η νεοϊδρυσθείσα στατιστική υπηρεσία θα προχωρούσε και στη δημιουργία στατιστικών πινάκων για τη ναυτιλία, την οικονομία, την παιδεία και τη δικαιοσύνη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι πίνακες της ναυτιλίας, οι οποίοι θα έδειχναν τον αριθμό, τη χωρητικότητα, την αξία των μεταφερόμενων εμπορευμάτων και την εθνικότητα των ατμόπλοιων που θα ελλιμενίζονταν στα κρητικά λιμάνια. Κλείνοντας τη συνέντευξη ο Grimaldi αναφέρει ότι θα χρειάζονταν ελάχιστες οικονομικές δαπάνες για την οργάνωση της στατιστικής υπηρεσίας, η οποία θα ήταν ένα απλό γραφείο με υπαλλήλους που ήδη εργάζονταν στο λογιστήριο της Πολιτείας και στον ελεύθερό τους χρόνο θα βοηθούσαν στην κατάρτιση των πινάκων, καθώς δεν χρειαζόταν εξειδικευμένο προσωπικό.
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος
