Οι “Οικο-λογίες” του Θανάση Δεικτάκη

Ένας “αλατσάς” δε γίνεται, μαθές, να χαλάσει μηδέ και να γεράσει.
Αλάτσι βάζουμε να νοστιμίσει το φαγητό, αλάτσι βάζουμε να συντηρηθούν τα προϊόντα, αλάτσι να σάξουμε τυρί και να στεγνώσουμε τα ανθότυρα και, «Υμείς εστέ το άλας της γης…» μας λέει και το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Πώς, λοιπόν, ο αειθαλής “νεανίας” ο Θανάσης ο Δεικτάκης να μεγαλώσει, ή να ξυδιάσει και να χάσει τη νοστιμιά του; Μας το ομολογεί ο ίδιος (σ. 305) ότι πάει κόντρα στα «απαγορεύεται» των γιατρών και στην παρότρυνση της κυράς του, που όλο τον συβουλεύει μα άδικα, και συνεχίζει να είναι «αλατσάς» σαν την αιωνόβια αποδημήσασα γιαγιά του και το μπάρμπα του τον υπέργηρο Ζουλομανώλη.
Όλα να τα περιμένεις από το Θανάση που του τα ψέλνω για πολλοστή φορά. Σαν τον Κρητικό Ιχνηλάτη, μυρίζεται το θήραμα, στήνει καρτέρι, το εντοπίζει, μαζώνει κάθε πληροφορία και μας το σερβίρει με τον δικό του απλό κι ευχάριστο τρόπο, με έξυπνες προεκτάσεις, για να στείλει μηνύματα προς κάθε κατεύθυνση, διδάγματα στους νέους, πληροφορίες στους μη γνωρίζοντες και πολύτιμες γνώσεις στους φιλομαθείς.
Κάπου διάβασα, θαρρώ στα “πεταχτά” των Χανιώτικων Νέων, τον άλλο σπουδαίο άνθρωπο γραμμάτων και τεχνών, τον πρωτολάτη Βαγγέλη Κακατσάκη να λέει πως θα ήταν πολύ χρήσιμο σαν πατριδογνωσίας ανάγνωσμα για τα παιδιά της εποχής μας που αγνοούν πολλά, πάρα πολλά από τα γραφόμενα στις 318 σελίδες του καινούργιου βιβλίου του πολυδιάστατου Θανάση Δεικτάκη, με τον πολύ πετυχημένο τίτλο “Οικο-λογίες”.
Δεν είναι μυθιστόρημα, μηδέ διηγήματα. Είναι 160 άρθρα του, γραμμένα τα τελευταία 30 χρόνια, που είδαν το φως της δημοσιότητας σε εφημερίδες του τόπου μας. Γι αυτό κι έχουν αξία. Επειδή είναι αφτιασίδωτα, αγνά, πηγαία, όπως τα είχε γράψει ποιος ξέρει ποια χρονολογία.
Έκατσε, που λέτε, τώρα, τα μάζωξε, έβαλε και γουστόζικα, λαϊκής τέχνης, αντιπροσωπευτικά σκίτσα και μας τα προσέφερε τυλιγμένα σε ένα όμορφο εξώφυλλο (που σηκώνει τσικουδιά) για να τα διαβάσουμε και να τα κρατήσουμε σαν ένα είδος λεξικού, να το συμβουλευόμαστε άμα θέλουμε να θυμηθούμε ή να μάθουμε για κείνες τις λεπτομέρειες που δεν περνάνε από το μυαλό μας. Όπως, για πολλά είδη της χανιώτικιας χλωρίδας και πανίδας, για αθρώπους, πτηνά, ψάρια, τοπωνύμια, έθιμα, πανηγύρια, γιορτάρες μέρες, παροιμίες, μικροθέματα υγείας, φυσικά φαινόμενα και τον περιβάλλοντα χώρο που βλέπουμε κάθε μέρα αλλά δεν σκύβουμε απάνω του να τον αφουγκραστούμε σε βάθος.
Ο Θανάσης, βλέπεις, έχει και τούτο το καλό χαρακτηριστικό, ότι η διεισδυτική του ματιά πηγαίνει εκεί που αλλωνών περνάει ξώφαλτσα και δεν κουράζεται να ρωτάει, να μαθαίνει και η μνήμη του τον βοηθάει να τα θυμάται. Έχει αφομοιωθεί πια με τα του τόπου μας κι όπως έχω ξαναγράψει, όποια πέτρα σηκώσεις, από κάτω θα τον εύρεις.
Αμα πάει σε ένα τόπο, δεν κάθεται ήσυχος. Γυρίζει, μυρίζει, παρατηρεί, ρωτάει, μαθαίνει, θυμάται, περιγράφει, προσφέρει. Προσφέρει αυτά που πολλοί από μας τα βλέπουμε, μα δεν τα “βλέπουμε”. Περνούν απαρατήρητα. Πάμπολλες φορές επισκέφτηκα τη Μελισσιά, σήμερα έμαθα απ’ το Θανάση πως το καμπαναριό της εκκλησιάς του Αγίου Χαραλάμπους χτίστηκε το 1906 και για τη μεγάλη βροχή το 1982 που έβρεχε δυο μέρες συνέχεια και απέκλισε τη Μελισσιά απ’ τον υπόλοιπο κόσμο. (σ. 255) μεταβάλλοντας σε λίμνη πολλές περιοχές Καστέλι, Λουσακιές κι άλλα μέρη.
Σήμερα έμαθα και για το Πυρολίκι που ήταν ένα υποτυπώδες ορυχείο λεπίδας. Με τη σκαλίδα έσκαβαν λίγα μέτρα βάθος με κόπο, γιατί η λεπίδα είναι συμπαγής… μέχρι να βρουν τη φλέγα. Γέμιζαν τα σακιά και τα φορτώνανε στα ζώα και έκαναν το δώμα στη σκεπή του σπιτιού. Πρώτα έβαζαν την τράβα, ύστερα τα δοκάρια… (σ. 147).
Μα δε μπορείς να φανταστείς πόσα μαθαίνεις φυλλομετρώντας και διαβάζοντας τις “Οικολογίες” του Θανάση. Όλα έχουν μια φρεσκάδα, ένα άρωμα Κρητικιάς γης, μια πνοή ελευτερίας και λεβεντιάς. Είναι ψηφίδες αβίαστης χανιώτικης ντοπιολαλιάς, κουβεντολόι σα να λέμε στον καφενέ πίνοντας τον γλυκύ βραστό.
Α ρε Θανάση! Γερός να είσαι, καλέ μου φίλε, να μας προσφέρεις κι εμείς διψασμένοι οδοιπόροι σαν το σφουγγάρι να τα ρουφάμε. Μαθαίνεις εσύ, αλλά πιο πολλά μαθαίνουμε εμείς από σένα.