Η οικονομία διαμοιρασμού: Η περίπτωση της Airbnb

Η οικονομία διαμοιρασμού εμφανίστηκε σαν ιδέα στα μέσα της δεκαετίας του 2000, μαζί με όρους όπως P2P οικονομία, συλλογική κατανάλωση και οικονομία εμπιστοσύνης (Schor, 2014).
Aυτή η κατηγοριοποίηση ακολούθησε την άνοδο εταιρειών όπως η Craiglist και το eBay στα μέσα της δεκαετίας του 1990, των οποίων τα επιχειρηματικά μοντέλα βασίζονται στην P2P ανταλλαγή διαθέσιμων πόρων. Η οικονομία διαμοιρασμού σαν ιδέα, άρχισε να αποκτά ευρεία δημοτικότητα το καλοκαίρι του 2013, όταν εταιρείες όπως η Airbnb (ιστοσελίδα ενοικίασης καταλυμάτων), η RelayRides (δίνει τη δυνατότητα στους αυτοκινητιστές να δανείζουν τα αυτοκίνητά τους όταν δεν τα χρησιμοποιούν), η TaskRabbit (ηλεκτρονική πλατφόρμα εξυπηρέτησης μικρών καθημερινών εργασιών  κ.α.) και άλλες , εμφανίστηκαν στο προσκήνιο.  Από τότε, η οικονομία διαμοιρασμού έχει γίνει ολοένα και περισσότερο δημοφιλής και συχνά γίνεται λόγος σε ειδησεογραφικά μέσα Μαζικής ενημέρωσης. Παρόλο που το φαινόμενο αυτό είναι ακόμα σε αρχικό στάδιο, οι εταιρείες που εντάσσονται σε αυτό έχουν αναπτυχθεί με μεγάλη ταχύτητα και εξελίχθηκαν γρήγορα σε σημαντικούς ανταγωνιστές στις αγορές που δραστηριοποιούνται.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΙRΒΝΒ
Η Airbnb ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 2008 στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια από τους Brian Chezsky και Joe Gebbia και αργότερα πήρε μέρος ο Nathan Blecharczyk. Τότε, οι δύο πρώτοι ήταν φοιτητές και συγκάτοικοι. Αδυνατώντας να πληρώσουν το ενοίκιο τους, σκέφτηκαν να μετατρέψουν το σπίτι τους σε ενοικιαζόμενο δωμάτιο, εν όψει ενός Συνεδρίου Βιομηχανικού Σχεδίου που διοργανώθηκε στην πόλη τους. Έτσι έβαλαν στο καθιστικό τους φουσκωτά στρώματα και πρόσφεραν πρωινό. Δημιούργησαν μια ιστοσελίδα που αρχικά ονομάστηκε airbedandbreakfast.com. Αρχικά για να μπορούν να κινηθούν οικονομικά πουλούσαν δημητριακά με τυπωμένο στα κουτιά το πρόσωπο του Barack Obama. Αυτό αποτέλεσε το έναυσμα ώστε η εταιρεία Y Combinator, που στηρίζει νέες επιχειρήσεις, να εντάξει το 2009 την Airbnb σε ένα τριμηνιαίο επενδυτικό πρόγραμμά της.

ΤΡΟΠΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΙRΒΝΒ
Οι ιδιοκτήτες που ενδιαφέρονται να ενοικιάσουν το διαμέρισμά τους, μπορούν να εγγραφούν δωρεάν στην ιστοσελίδα της εταιρείας, να φτιάξουν ένα προφίλ που θα τους αντιπροσωπεύει και να τραβήξουν φωτογραφίες από το χώρο τους (Airbnb, 2017a). Η εταιρεία εισπράττει από τον οικοδεσπότη προμήθεια υπηρεσιών κατά την ολοκλήρωση της κράτησης, το ύψος της οποίας κυμαίνεται από 3 έως 5% και εξαρτάται από το υποσύνολο της κράτησης. Χρεώνονται επίσης οι ενοικιαστές με ποσοστό 6 – 12%  Η Airbnb διαθέτει μια τεράστια ποικιλία ακινήτων, από ένα απλό δωμάτιο σε ένα διαμέρισμα μέχρι βίλες και κάστρα, σε οποιαδήποτε τιμή. Τα ακίνητα βρίσκονται σε περισσότερες από 65.000 πόλεις και 191 χώρες. Ο συνολικός αριθμός των επισκεπτών της ιστοσελίδας σήμερα ξεπερνάει τα 150 εκατομμύρια παγκοσμίως, ενώ οι καταχωρήσεις της ξεπερνούν τα 3 εκατομμύρια  Η εταιρεία δίνει τη δυνατότητα σε οποιονδήποτε να διαθέσει με εύκολο τρόπο το χώρο που του περισσεύει, σε ένα κοινό εκατομμυρίων χρηστών και να ωφεληθεί οικονομικά.

EΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Η εμφάνιση της Airbnb είχε σημαντική επίδραση στην οικονομική δραστηριότητα των πόλεων όπου αναπτύχθηκε. Ιδιαίτερα σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς εκατοντάδες χιλιάδες νέα καταλύματα έγιναν διαθέσιμα με αποτέλεσμα να θορυβηθούν τα στελέχη του ξενοδοχειακού κλάδου των πόλεων αυτών. Ταυτόχρονα, έχει επηρεαστεί σημαντικά η αγορά ακινήτων σε  Νομούς όπως των Χανίων, καθώς πολλοί είναι οι ιδιοκτήτες που κρατούν τα ακίνητά τους ελεύθερα, προσδοκώντας τα έσοδα από τη βραχυχρόνια μίσθωσή τους σε τουρίστες  Οι επιπτώσεις της οικονομίας διαμοιρασμού στην ελληνική οικονομία συνδέονται κυρίως με τον τουριστικό κλάδο και ειδικότερα με τα συμβατικά τουριστικά καταλύματα. Το φαινόμενο της Airbnb έχει απασχολήσει την τελευταία περίοδο τους ξενοδόχους και έχει προκαλέσει πληθώρα αντιδράσεων, θεωρώντας ότι πλήττει τα συμφέροντά τους. Στην Ευρώπη το μερίδιο της διαμοιραζόμενης διαμονής καλύπτει μόνο το 3% της συνολικής αγοράς, όπως ανακοινώθηκε στο 24ο World Travel Monitor Forum στην Πίζα της Ιταλίας  Περίπου τα 2/3  αυτών των κρατήσεων έγιναν σε διαμερίσματα και εξοχικές κατοικίες και οι υπόλοιπες σε ιδιωτικά δωμάτια ή διαμονή ΒΒ.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΑΜΟΙΡΑΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Για την ανάγκη ρύθμισης του θεσμικού πλαισίου μίσθωσης ακινήτων με το μοντέλο της οικονομίας διαμοιρασμού, το Δεκέμβριο του 2016 ψηφίστηκε ο νόμος 4446/2016 (ΦΕΚ Λ’ 240/22-12-2016) που περιλαμβάνει το άρθρο 111 με τίτλο «Ρυθμίσεις για τη βραχυπρόθεσμη μίσθωση ακινήτων στο πλαίσιο της οικονομίας διαμοιρασμού»>. Με το άρθρο  επιχειρείται να επιλυθούν σοβαρά   προβλήματα που υπήρχαν από την έλλειψη ειδικών φορολογικών διατάξεων για το ζήτημα, και το οποίο αποτελεί βασικό σημείο και αναφορά σε όποιον επιθυμεί να δραστηριοποιηθεί στον τομέα αυτό.

ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΑΜΟΙΡΑΣΜΟΥ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ
Παρακάτω αναφέρονται συνοπτικά παραδείγματα φορολογικής αντιμετώπισης της οικονομίας διαμοιρασμού σε διάφορες χώρες.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής η Υπηρεσία Δημοσίων Εσόδων (IRS) η φορολόγησή  προκύπτει από τη δήλωση εισοδημάτων στο τέλος του χρόνου και εξαρτάται από το σύνολο των ημερών ενοικίασης, την έκταση της επιφάνειας που ενοικιάζουν, τους λογαριασμούς θέρμανσης, ηλεκτροδότησης κλπ. Ενώ κάθε πόλη  μπορεί να επιβάλλει δικούς της κανόνες, περιοριστικούς όρους και χρεώσεις (IRS, 2017).
Η Αυστραλία διαθέτει συγκεκριμένη ιστοσελίδα με πολύ αναλυτικές πληροφορίες και με πληθώρα ενδεικτικών ερωτήσεων και απαντήσεων. η Αυστραλία έχει πολύ παραστατικά παραδείγματα για την καλύτερη κατανόηση της φορολόγησης. Χαρακτηριστικά όπως το εμβαδόν του προς ενοικίαση δωματίου, το εμβαδόν των κοινόχρηστων χώρων, το εμβαδόν του υπολοίπου σπιτιού και τη διάρκεια της μίσθωσης,  κ.α , καθορίζουν το φόρο που θα πρέπει να αποδοθεί
Το Άμστερνταμ έχει αναπτύξει μια συμφωνία με την Airbnb, η οποία επιτρέπει την ενοικίαση ακινήτων μέσω online πλατφόρμας. Σε αντάλλαγμα, η Airbnb είναι υπεύθυνη να εισπράξει και να αποδώσει στο δήμο του Άμστερνταμ τον εκάστοτε εφαρμοσμένο τουριστικό φόρο.
Στη Βαρκελώνη διατίθενται τόσο σπίτια για τουριστική χρήση όσο και δωμάτια. Απαιτείται άδεια λειτουργίας για τα σπίτια, ενώ για τα δωμάτια o βασικός κάτοικος/ιδιοκτήτης ή ενοικιαστής πρέπει να είναι παρών και να μοιράζεται την ιδιοκτησία. Η μέγιστη διάρκεια κάθε κράτησης για τα σπίτια είναι 31 ημέρες και επιτρέπονται μέχρι δύο κρατήσεις το χρόνο, ενώ για τα δωμάτια η μέγιστη διάρκεια κάθε κράτησης είναι 31 ημέρες και η συνολική ενοικίαση μέχρι 4 μήνες το χρόνο. Ο αριθμός των επισκεπτών που μπορούν να φιλοξενηθούν καθορίζεται στην άδεια λειτουργίας του εκάστοτε ακινήτου/δωματίου
Στο Παρίσι μπορεί να ενοικιασθεί ολόκληρο διαμέρισμα ή ένα δωμάτιο. Για το διαμέρισμα δεν απαιτείται άδεια λειτουργίας, αλλά για το δωμάτιο απαιτείται. Το διαμέρισμα μπορεί να διατίθεται μέχρι τέσσερις μήνες το χρόνο, ενώ για το δωμάτιο δεν προσδιορίζεται. Αναφορικά με τον αριθμό των επισκεπτών στο διαμέρισμα δε διευκρινίζεται, υπάρχει όμως περιορισμός στα δωμάτια, μέχρι 5 δωμάτια και μέχρι 15 άτομα
Στο Λονδίνο οι πωλήσεις της Airbnb εκτιμώνται στα $600 εκατομμύρια το χρόνο. Για μια κράτηση σε δωμάτιο ξενοδοχείου επιβάλλεται 20% Φ.Π.Α. Για μια μίσθωση Airbnb δεν επιβάλλεται Φ.Π.Α., με την προϋπόθεση ότι ο ιδιοκτήτης δεν κερδίζει πάνω από 83.000 αγγλικές λίρες από τις ενοικιάσεις. Η Airbnb πληρώνει Φ.Π.Α. για τη δική της δραστηριότητα, ενώ ο ιδιοκτήτης θα πληρώσει επίσης φόρο, που θα είναι όμως χαμηλότερος από αυτόν που πληρώνουν οι εταιρείες. Αυτό το προσωπικό εισόδημα φορολογείται σε διαφορετική κλίμακα και πιθανότατα με υψηλότερο συντελεστή από ότι τα κλασικά τουριστικά καταλύματα (financial times, 2016).