Από την Πορτογαλία έως την Καλιφόρνια, τεράστιες πυρκαγιές καταστρέφουν εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δάσους. Το φαινόμενο αναμένεται να επιδεινωθεί με την υπερθέρμανση του πλανήτη, προειδοποιούν οι επιστήμονες.
Άλλοι παράγοντες, όπως η κακοδιαχείριση των δασών ή η κατασκευή κατοικιών κοντά σε δάση ενισχύουν το φαινόμενο. “Ο ασθενής ήταν ήδη άρρωστος”, διαπιστώνει ο Ντέιβιντ Μπόουμαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Τασμανίας στην Αυστραλία και ειδικός στις δασικές πυρκαγιές. “Αλλά η κλιματική αλλαγή είναι ο επιταχυντής”.
Ιδανικές συνθήκες για πυρκαγιά
Οι συνθήκες που ευνοούν μια δασική πυρκαγιά είναι ο ζεστός και ξηρός καιρός με δυνατούς ανέμους.
Συνεπώς, δεν προκαλεί έκπληξη ότι οι περιοχές που πλήττονται από τις πυρκαγιές είναι αυτές στις οποίες η θερμοκρασία και η ξηρασία αυξάνονται εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
“Η κλιματική αλλαγή, πέρα από την πιο ξηρή και πιο ζεστή ατμόσφαιρα που προξενεί, δημιουργεί πιο εύφλεκτα οικοσυστήματα, αυξάνοντας το ποσοστό εξάτμισης και τη συχνότητα των φαινομένων ξηρασίας”, εξηγεί ο Κρίστοφερ Ουίλιαμς του Πανεπιστημίου Clark στη Μασαχουσέτη.
Ο νότος της Γαλλίας και της Πορτογαλίας γνώρισαν κατά την τελευταία 20ετία αρκετά περιστατικά ξηρασίας, που στο παρελθόν συνέβαιναν μια φορά τον αιώνα.
Περισσότερα καύσιμα
“Αυτά τα χρόνια της ακραίας ή επαναλαμβανόμενης ξηρασίας, που είναι πολύ περισσότερα σε σχέση με το παρελθόν, δημιουργούν υπερβολικά ξηρή βιομάζα”, με νεκρά δέντρα και θάμνους, αναφέρει ο Μισέλ Βενετιέ, μηχανικός-ερευνητής στο εθνικό Ινστιτούτο Έρευνας στις Επιστήμες και στην Τεχνολογία για το Περιβάλλον και τη Γεωργία (Irstea). “Πρόκειται για ένα ιδεώδες καύσιμο”.
Αλλαγή βλάστησης
Και σαν να μην έφθανε αυτό, αναπτύσσονται είδη καλύτερα προσαρμοσμένα σε ημίξηρες συνθήκες. Στις περιοχές της Μεσογείου, η φύση της χαμηλής βλάστησης αλλάζει. “Φυτά που αγαπούν την υγρασία εξαφανίζονται προς όφελος άλλων φυτών που είναι περισσότερο ανθεκτικά στην ξηρασία, όπως το δενδρολίβανο, το θυμάρι, η άγρια λεβάντα, γενικά πιο εύφλεκτα”, διαπιστώνει ο Μισέλ Βενετιέ.
Φυτά διψασμένα
Με την άνοδο του υδράργυρου και τις λιγότερες βροχοπτώσεις, οι ρίζες των θάμνων και των δέντρων θα αντλήσουν το νερό πιο βαθιά στο έδαφος. Αποτέλεσμα: το υγρό χώμα που θα μπορούσε να επιβραδύνει μια δασική πυρκαγιά δεν υπάρχει πλέον.
Μεγαλύτερη περίοδος ξηρασίας
Στις εύκρατες περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου, η περίοδος των πυρκαγιών περιοριζόταν κατά παράδοση στον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Σήμερα μπορεί να εκτείνεται από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο στη λεκάνη της Μεσογείου. Στην Καλιφόρνια, ειδικοί εκτιμούν ότι οι δασικές πυρκαγιές μπορούν πλέον να ξεσπούν καθ’όλη τη διάρκεια του έτους.
Θερμά ρεύματα αέρα
Οι μετεωρολογικές συνθήκες στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρασία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από ρεύματα αέρα (jet stream), που δημιουργούνται από τη διαφορά της θερμοκρασίας μεταξύ των πολικών περιοχών και των περιοχών του Ισημερινού. Αλλά η υπερθέρμανση του πλανήτη, με την αύξηση της θερμοκρασίας στην Αρκτική, εξασθενεί αυτά τα ρεύματα.
Η συνέπεια είναι “περισσότερα ακραία κλιματικά επεισόδια” που προκαλούνται από καθοδικά ρεύματα αέρα ο οποίος καθίσταται θερμός και ξηρός”, εξηγεί ο Μάικλ Φλάνιγκαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα στον Καναδά.
Πυρκαγιές με μεγαλύτερη σφοδρότητα
Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την πιθανότητα της δασικής πυρκαγιάς αλλά και της σφοδρότητάς της. Αν οι φωτιές γίνουν υπέρ το δέον σφοδρές, όπως συμβαίνει σήμερα στην Καλιφόρνια και όπως είδαμε στην Ελλάδα πριν από λίγες εβδομάδες, δεν υπάρχουν μέτρα που να μπορούν να τις σταματήσουμε άμεσα”, δηλώνει ο Φλάνιγκαν. “Είναι σαν να φτύνεις μια φωτιά για να τη σβήσεις”, αναφέρει.
Περισσότερες αστραπές
Ένα πιο ξηρό κλίμα προκαλεί αύξηση των αστραπών και συνεπώς αύξηση των πυρκαγιών. Ωστόσο το 95% των πυρκαγιών οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα.
Ορδές σκαραβαίων
Με την αύξηση της θερμοκρασίας, οι σκαραβαίοι κερδίζουν έδαφος στον βόρειο Καναδά καταστρέφοντας τα δέντρα στο πέρασμά τους.
“Οι επιδημίες των σκολυτών αυξάνουν την ευφλεκτότητα των δασών που περιέχουν περισσότερα νεκρά υλικά, όπως οι πευκοβελόνες”, εξηγεί ο Κρίστοφερ Ουίλιαμς.
Ένας φαύλος κύκλος
Τα δάση είναι γιγάντιες δεξαμενές άνθρακα, τον οποίο αποθηκεύουν σχεδόν κατά 45% σε παγκόσμια κλίμακα. Όταν καίγονται, ένα μέρος του άνθρακα απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα, συντείνοντας έτσι στην κλιματική αλλαγή.
