«Αν είχε πετύχει το Κίνημα του Ναυτικού θα είχαμε γλυτώσει την καταστροφή της Κύπρου και το τόσο αίμα που χύθηκε» δηλώνει ο Μανώλης Μπουζάκης, ο Χανιώτης “βενιαμίν” αξιωματικός που συμμετείχε ενεργά στο κίνημα του Ναυτικού τον Μάιο του 1973 προκειμένου να δοθεί τέλος στο καθεστώς των συνταγματαρχών.
«Θα τελειώναμε με τη Χούντα. Δεν είμαι βέβαιος ότι θα τελειώναμε και με τον βασιλιά. Αλλά πιστεύω ότι θα αποφεύγαμε την Κυπριακή τραγωδία, όμως η προσπάθεια μας αυτή πέτυχε στο ότι επιτάχυνε την πτώση της χούντας», δηλώνει ο συνομιλητής μας που συμμετείχε στο κίνημα όντας ο μικρότερος εκ των αξιωματικών του Π.Ν.
Γεννημένος στη Σαρακίνα Σελίνου και μετά κάτοικος των Αθηνών όπου δημιούργησε τον Εκδοτικό Οίκο Γνώση και τώρα μόνιμος κάτοικος Χανίων, τον ρωτάμε για το πως αποφάσισε να μπει στο Π.Ν. «Σε αυτό φαίνεται να είχε μερίδιο… ευθύνης ο νονός μου, Bαγγέλης Μπουλνταδάκης καθηγητής όπως και ο πατέρας μου, που από την Γ΄τάξη του δημοτικού μου είχε κάνει δώρο όλα τα βιβλία του Ιούλιου Βερν και εγώ κατά κάποιο τρόπο αισθανόμουν σαν ένας άλλος… κάπταιν Νέμο. Μικρός πάλι στην Παλαιόχωρα χανόμουν στις βάρκες των ψαράδων, το έβλεπα ως παιγνίδι. Στα 1960 λοιπόν μπαίνω στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων».
Το Ναυτικό ειδικά τη μετεμφυλιακή εποχή είχε τη φήμη του πιο “δημοκρατικού” σώματος. Ισχύει; «Στα 4 χρόνια της Σχολής δεν είχαμε δει πολιτική εφημερίδα, δεν είχαμε πολιτική, ηθική διαπαιδαγώγηση δεν είχαμε διδαχθεί τα περί εθνικοφροσύνης και βέβαια δεν είχαμε πει, δεν είχαμε ακούσει ποτέ ένα …θούριο, ένα από αυτά τα εθνικιστικά τραγούδια που έλεγαν τότε. Θυμάμαι όταν κάναμε διακοπές κοινές με του Ευέλπιδες και τους Ικάρους και ο επικεφαλής μας είπε να τραγουδήσουμε και εμείς ένα θούριο όπως έκαναν οι Ευέλπιδες κάποιος δικός μας άρχισε να τραγουδάει το “ήταν ένα γλάρος σε μια θάλασσα γαλάζια”! Όπως καταλαβαίνεται ακολούθησε ομαδική τιμωρία να τραβάμε κουπί για ένα τρίωρο και βάλε… Ναι η θάλασσα και το ναυτικό ανοίγει ορίζοντες, απελευθερώνει τη σκέψη των ανθρώπων.»
ΣΕ ΒΑΘΥ ΜΠΟΥΝΤΡΟΥΜΙ… ΧΩΡΙΣ ΡΟΥΜΙ
Ζητάμε από τον συνομιλητή μας να θυμηθεί που βρισκόταν την 21η Απριλίου του 1967, το βράδυ του πραξικοπήματος. «Είχα γίνει μόλις ανθυποπλοίαρχος και υπηρετούσα σε ένα αντιτορπιλικό που με βάση την Κω περιπολούσε από τη Λήμνο μέχρι το Καστελόριζο. Εκείνο το βράδυ εντοπίστηκε κάποιο πλοίο στις νοτιοδυτικές ακτές της Κω και ζητήθηκε ένας αξιωματικός από εμάς να πάει να το αναγνωρίσει. Μπήκα σε ένα τζιπ μαζί με ένα λοχαγό του στρατού που θα πήγαινε στο στρατόπεδό του και πιάσαμε κουβέντα γιατί ήταν προεκλογική περίοδος. Του λέω εγώ πως «αν υπάρχει κάποιος που μπορεί να βοηθήσει την Ελλάδα είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου». Ακούει αυτός το όνομα “Ανδρέας Παπανδρέου” και δεν μου ξαναβγάζει μιλιά . Εκείνη την εποχή εμένα με έλεγαν “Ερυθρό υποπλοίαρχο”, παρότι στήριζα “Ένωση Κέντρου” γιατί στο ερώτημα “πού θα θελες να ζήσεις ΗΠΑ ή ΕΣΣΔ”, εγώ απαντούσα στην ΕΣΣΔ γιατί εκεί έχουν όλοι δουλειά, δωρεάν παιδεία, ιατρική περίθαλψη και ίσες ευκαιρίες!… Αργότερα βέβαια επί Μπρέζνιεφ πηγα πολλές φορές στην ΕΣΣΔ και αναθεώρησα αρκετές από τις απόψεις μου αυτές. Διαπιστώνω λοιπόν ότι το πλοίο ήταν ένα δικό μας αρματαγωγό που έκανε ειδικούς ελέγχους στο βυθό και στον αιγιαλό. Επιστρέφω στο στρατόπεδο για να ενημερώσω τον διοικητή του στρατού εκεί στην Κω και βλέπω στην πύλη οπλισμένους τους φαντάρους, να μου ζητούν συνθήματα, μπαίνω σε ένα θάλαμο που ήταν ο διοικητής με 5-10 αξιωματικούς ανάμεσα τους και ο λοχαγός που ήταν μαζί μου στο τζίπ όταν πήγαινα για την αναγνώριση. “Αυτός είναι κ. διοικητά… Τώρα κουφάλες όλοι μαζί σε ένα βαθύ μπουντρούμι χωρίς μπουκάλι ρούμι” λέει ο λοχαγός. Δεν αντέδρασε ο διοικητής και αποχώρησα για το πλοίο μου».
ΑΦΟΡΗΤΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ
Τα επόμενα χρόνια οι συνθήκες ήταν αφόρητες στο Πολεμικό Ναυτικό αλλά και μέσα στο στράτευμα γενικότερα για τους δημοκράτες αξιωματικούς. «Ήταν πολύ πνιγηρά τα πράγματα, δεν μπορούσες να μιλήσεις, να βλέπεις συμμαθητή σου από τη σχολή να σπάει τους δίσκους του Θεοδωράκη και να σκίζει τα βιβλία του Καζαντζάκη. Κάνω αίτηση και πάω στην Κύπρο στο μικρό Κυπριακό Πολεμικό Ναυτικό για δύο χρόνια. Προκηρύσσεται έπειτα στο διάστημα αυτό διαγωνισμός για μεταπτυχιακό στην Αμερική για ανθυποβρυχιακό πόλεμο και έλεγχο αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας. Συμμετέχω βγαίνω πρώτος – και με στέλνουν στην Αμερική. Γυρίζοντας από τις ΗΠΑ με τοποθετούν στο “Θύελλα” ένα από τα σχετικά καινούργια και μεγάλα αντιτορπιλικά. Εκεί με καλεί ο αείμνηστος Κ. Κουσουρής, ο Κυβερνήτης μου, που ήξερε ποιος είμαι και μου λέει τι σχεδιάζουν να κάνουν και πως με περιμένει το απόγευμα στο σπίτι του. Εκεί ήταν μαζεμένοι όλοι οι κυβερνήτες. Εγώ ανέλαβα να έλθω σε επαφή με Κρητικούς ώστε αυτοί να βοηθήσουν όταν εκδηλωθεί το Κίνημα να ξεσηκώσουν τον κόσμο σε μεγάλες κινητοποιήσεις λαϊκής συμπαράστασης. Ήλθα στα Χανιά και βρήκα τον Αντώνη Γκαζή το συμμαθητή μου από το γυμνάσιο και ο οποίος είχε ήδη δοκιμάσει τις φυλακές της Χούντας. Όπως ήταν φυσικό ο Γκαζής αποδέχτηκε την πρόταση, η οποία λίγο αργότερα τον έστειλε βέβαια και αυτόν στα κολαστήρια του ΕΑΤ/ΕΣΑ. Να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι οι συλλήψεις και οι φυλακίσεις όλων όσοι είχαν εμπλακεί στο Κίνημα του Ναυτικού προέκυψαν από τις καταστάσεις που εντόπισαν οι χουνταίοι σε μυστικό, όπως νομίζαμε, διαμέρισμα των Αθηνών.
Το σχέδιο του Ναυτικού ήταν να χρησιμοποιηθεί η Σύρος σαν πρώτη βάση των μάχιμων μονάδων του Π.Ν. και, να αποκλειστεί η Αθήνα από τα δύο τμήματα της εθνικής οδού που βρίσκονταν στο στόχαστρο των πολεμικών πλοίων όπως επίσης και το αεροδρόμιο Αθηνών, άλλα πλοία να κινηθούν προς Κρήτη όπου περιμέναμε ότι επειδή ο κόσμος ήταν κατά παράδοση δημοκρατικός θα κινητοποιούνταν και θα άντεχε την πίεση της χούντας. Το αίτημα ήταν να παραιτηθεί η χούντα και να προκηρυχθούν εκλογές. Την παραμονη της εκδήλωσης του κινήματος πλακώνουν οι ΕΣΑτζήδες στο Ναύσταθμο και αρχίζουν τις συλλήψεις.
Μετά την πτώση της χούντας ο ο Αβέρωφ, τότε Υπουργός Εθνικής Άμυνας είχε συστήσει μια πενταμελή επιτροπή για να εξετάσει τα γεγονότα στα οποία και συμμετείχα και τις συνθήκες προδοσίας του Κινήματος του Ναυτικού. Προβλέπονταν να πάρουμε καταθέσεις στον Κορυδαλλό από τον Παπαδόπουλο, τον Μακαρέζο και τον Παττακό αλλά τελικά δεν μας επιτράπηκε.
Το πιθανότερο είναι πως κάποιος υπαξιωματικός πληροφορήθηκε τα της Κίνησης του Ναυτικού και ενημέρωσε κάποιους αξιωματικούς που ήταν της χούντας.»
ΕΝΑ ΣΕΝΑΡΙΟ ΚΑΙ Η ΣΥΛΛΗΨΗ
Οι χουντικοί συλλαμβάνουν τον κυβερνήτη και τον ύπαρχο του “Θύελλα” και λίγες μέρες μετά βγάζουν ένα μικρό τμήμα του στόλου για ασκήσεις. «Το πλοίο μου με νέο Κυβερνήτη και Ύπαρχο συμμετέχει στην άσκηση αυτή. Ήθελαν να δείξουν στους ΝΑΤΟϊκούς ότι ελέγχουν την κατάσταση και μας βγάζουν σε άσκηση στο Αιγαίο παρουσία ενός Αμερικάνου ναυάρχου.
Εγώ ήμουν αξιωματικός επιχειρήσεων. Ο Aμερικανός ναύαρχος μετά από κάθε επιτυχημένη άσκηση να μου λέει “well done Mr Bouzouki” με έλεγε Μπουζούκη και όχι Μπουζάκη. Εγώ έφτυνα από μέσα μου για τα μπράβο του. Oταν τελείωσε η άσκηση και έπεσαν όλοι για ύπνο άρχισα να κάνω σενάρια. Υπήρχε ένας Υπαξιωματικός ραδιοεντοπιστής και ένας υπεύθυνος φορητού οπλισμού Κρητικοί και οι δύο και της απόλυτης εμπιστοσύνης μου. Τους λέω πάρετε τα όπλα και θα αποκλείσετε στα δωμάτιά τους τον Κυβερνήτη, τον Ύπαρχο και τον Αμερικάνο Ναύαρχο. Θα κινηθούμε προς την Ιταλία και θα ζητήσουμε κι εμείς, όπως το Βέλος, πολιτικό άσυλο. Θέλαμε όμως και κάποιον από τη μηχανή μαζί μας. Υπήρχε ο β΄ μηχανικός δημοκρατικός άνθρωπος τον καλώ στη γέφυρα του λέω το σχέδιο, συγκινήθηκε, με αγκάλιασε, με φίλησε μου λέει να πάω κάτω στη μηχανή και να το σκεφτώ. Με παίρνει λίγο μετά τηλέφωνο και μου λέει “δεν μπορώ να το κάνω, έχω δύο παιδιά, δεν μπορώ”. Έτσι τα σχέδια έμειναν σχέδια να με βασανίζουν ακόμη μέχρι σήμερα. Γυρίζουμε στο Ναύσταθμο και την επόμενη ημέρα με καλούν στη διοίκηση για “υπόθεσιν μου” και με συλλαμβάνουν. Eμεινα 4-5 ημέρες στις υπόγειες φυλακές του ΓΕΝ και μετά στο ΕΑΤ-ΕΣΑ (Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας) όπου δυόμιση περίπου μήνες. Τραγικές συνθήκες ανακρίσεις σε άτακτες ώρες, ορθοστασία, κλοτσοπατινάδα και ξυλοδαρμοί. Δεν θέλω να μιλήσω για αυτά, μόνο να πω ότι από την ορθοστασία το δέρμα του ποδιού είχε πέσει και είχε καλύψει το παπούτσι, το φαντάζεσαι αυτό!»
«ΟΙ ΒΑΣΙΛΙΑΔΕΣ ΕΧΟΥΝ ΜΑΝΤΑΚΟΥΣ!»
Ο κ. Μπουζάκης θυμάται ένα χαρακτηριστικό περιστατικό της εποχής. «Στις ανακρίσεις με ρωτούσαν για το ποιους είχα μιλήσει στην Κρήτη, αν είχαμε σχέσεις με αξιωματικούς του στρατού ή το βασιλιά; Για το τελευταίο η απάντηση μου ήταν μια κουβέντα του παππού μου. “οι βασιλιάδες παιδί μου είναι σαν τους μαντάκους”, και “τι είναι οι μαντάκοι κ. Μπουζάκη;” με ρωτάνε. “Τα τσιμπούρια στην Κρητική διάλεκτο” απαντώ. και βγαίνει την επομένη η εφημερίδα “Ελεύθερος Κόσμος” χουντικό έντυπο με θέμα στο φύλλο της “αξιωματικός του Βασιλικού Ναυτικού αποκαλεί τους βασιλείς τσιμπούρια”».
Διαβάζοντας μαρτυρίες αξιωματικών που είχαν συμμετάσχει στο κίνημα συγκλονίζεσαι από τα σκληρά βασανιστήρια που υπέστησαν στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. «Ηθελαν να περάσουν ότι οι Ενοπλες δυνάμεις είναι μαζί τους, για αυτό και τους συντάραξε το κίνημα του ναυτικού” σχολιάζει ο κ. Μπουζάκης. Ο ίδιος και οι περισσότεροι αξιωματικοί απελευθερώθηκαν λίγους μήνες μετά από την αμνηστία του Παπαδόπουλου όταν αυτοανακηρύχθηκε… πρόεδρος της δημοκρατίας. «Όταν έγιναν τα γεγονότα στην Κύπρο πήγαμε στο Πεντάγωνο και δηλώσαμε διαθεσιμότητα και μας έδιωξαν “δεν είστε ούτε ναύτες” μας είπαν. Είχαν διαλύσει τα πάντα οι χουντικοί για αυτό ούτε επιστράτευση δεν μπορούσαν να κάνουν» .
Σήμερα υπάρχει αρκετός κόσμος που λέει για τη χούντα ότι “έφτιαξε δρόμους” ή ότι “παρέδωσε μια οικονομία κούκλα”. Πως αντιδρά σε αυτές τις κουβέντες ένας παλιός αξιωματικός. «Ανατριχιάζω πραγματικά. Λένε ότι έφτιαξε δρόμους και λένε και για το ΒΟΑΚ εδώ στην Κρήτη. Αναρωτήθηκαν ποτέ πόσο θα κόστιζαν αυτά τα έργα; Ξέρουν για τα ατέλειωτα οικονομικά σκάνδαλα της Χούντας; Τους συντοπίτες μας και τους Κύπριους νεκρούς τους σκέφτονται καθόλου; Οταν έλεγαν στον παππού μου πως επί Μεταξά είχαν όλοι δουλειά και φαΐ και γιατρό τους απαντούσε πως και το μουλάρι μας τα είχε όλα αυτά ήταν όμως πάντα μουλάρι και ο νοών νοείτω».
Οι αξιωματικοί και οι… ΗΠΑ
Δημοκρατικοί, φιλοβασιλικοί, ή απλά αξιωματικοί που δεν ανέχονταν τη χούντα; Ποιοι ήταν οι κινηματίες ρωτάμε τον κ. Μπουζάκη. «Ηταν όλα αυτά, υπήρχαν δημοκρατικοί αξιωματικοί κεντρώας και κεντροαριστερής ιδεολογίας, υπήρχαν δεξιοί συντηρητικοί και φιλοβασιλικοί, ήταν άλλοι πάλι που έβλεπαν αυτά που έκανε η χούντα και είχαν φρίξει» απαντάει.
Όσο για το ρόλο των ΗΠΑ και αν είχαν στηρίξει τη χούντα η άποψη του συνομιλητή μας είναι ότι «δεν θεωρώ πχ. ότι τους είπαν κάντε τώρα πραξικόπημα. Καλλιεργούσαν όμως συστηματικά ένα κλίμα κατάλληλο να εκτρέφει Παπαδόπουλους και Παττακούς. Αυτή η ανοχή των ΗΠΑ έδωσε στην ουσία το σήμα αρχικά στους Στρατηγούς τους οποίους όμως πρόλαβαν οι Συνταγματάρχες. Η τότε πολιτική μας Ηγεσία αναλωμένη στις μικροκομματικές της έριδες έστρωνε αργά αλλά σταθερά το χαλί στα πόδια των πραξικοπηματιών. Να μην ξεχνούμε εξάλλου τις πολύχρονες σχέσεις της ηγεσίας των Απριλιανών με τις Αμερικανικές Μυστικές Υπηρεσίες και τη CIA».
