Η Εργατική Πρωτομαγιά ή Παγκόσμια μέρα των εργατών, γιορτάζεται σ’ όλον τον κόσμο με πορείες και διαδηλώσεις, με σκοπό την προβολή των κοινωνικών και οικονομικών επιτευγμάτων της διεθνούς εργατικής τάξης.
Καθιερώθηκε σαν παγκόσμια μέρα των εργατών στις 20 Ιουλίου 1889 κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δευτέρας Διεθνούς στο Παρίσι, σε ανάμνηση του μακελειού στο Σικάγο το 1886, όπου η αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον των εργατών που διαμαρτύρονταν υπέρ της διεκδίκησης της οκτάωρης εργασίας και καλύτερων εργατικών συνθηκών. Ωθούμενοι από τις πετυχημένες διεκδικήσεις Καναδών συντρόφων τους, τα εργατικά συνδικάτα των Η.Π.Α. αποφάσισαν την έναρξη απεργιακών κινητοποιήσεων την 1η Μαΐου 1886.
Βασικό τους αίτημα αποτελούσε το οκτάωρο καθώς την περίοδο εκείνη δεν υπήρχε στις Η.Π.Α. κανονιστικό εργατικό πλαίσιο και οι εργαζόμενοι αναγκάζονταν να εργάζονται αμέτρητες ώρες, ακόμη και τις Κυριακές.
Στη δυναμική πορεία του Σικάγου έλαβαν μέρος περισσότεροι από 90.000 εργαζόμενοι, ενώ περίπου 350.000 εργάτες από 1.200 εργοστάσια συμμετείχαν στην απεργία. Οι βίαιες συμπλοκές έλαβαν χώρα τρεις μέρες αργότερα στις 4 Μαΐου, στην πλατεία Χεϊμάρκετ του Σικάγου κατά τη διάρκεια συγκέντρωσης προς συμπαράσταση των απεργών.
Παρά τον ειρηνικό χαρακτήρα της πορείας, η αστυνομία έλαβε την εντολή να διαλύσει με τη βία την κινητοποίηση.
Στις συμπλοκές που ακολούθησαν, άγνωστος από το πλήθος, πέταξε προς τις αστυνομικές δυνάμεις μια χειροβομβίδα σκοτώνοντας έναν αστυνομικό και τραυματίζοντας δεκάδες. Σε απάντηση, οι αστυνομικοί άρχισαν να πυροβολούν τους συγκεντρωμένους, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τέσσερις διαδηλωτές και να τραυματιστούν πολλοί. Στη συμπλοκή έχασαν τη ζωή τους και άλλοι έξι αστυνομικοί από πυρά, χωρίς να εξακριβωθεί η προέλευσή τους.
Οκτώ συνδικαλιστές καταδικάστηκαν σε απαγχονισμό για τη βομβιστική επίθεση που προκάλεσε τον θάνατο του αστυνομικού. Μοναδικό επιχείρημα του εισαγγελέα εναντίον τους ήταν η ενθάρρυνση του άγνωστου βομβιστή από τους λόγους που εκφώνησαν. Γι’ αυτό κρίθηκαν ένοχοι για συνωμοσία και θανατώθηκαν.
Την επίσημη καθιέρωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς από το ιδρυτικό συνέδριο της Δευτέρας Διεθνούς, ακολούθησε η πρόταση του Ρέιμοντ Λαβίν, η οποία καλούσε σε διεθνή κινητοποίηση την ημέρα της επετείου των γεγονότων του Σικάγου το 1890. Η ανταπόκριση του κόσμου ήταν τόσο μεγάλη, με αποτέλεσμα οι διαδηλώσεις της 1ης Μαΐου να λάβουν έκτοτε παγκόσμιο ετήσιο χαρακτήρα.
Στη χώρα μας, ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς έγινε το 1893 στην Αθήνα με πρωτοβουλία του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου του Σταύρου Καλλέργη. Εδώ πρέπει να πούμε με περηφάνια εμείς οι Κρητικοί πως ο Καλλέργης (1865-1926) καταγόταν από το χωριό Χουμέρι Μυλοποτάμου Ρεθύμνου, όπου στην αυλή του σπιτιού του υπάρχει η προτομή του. Ο Καλλέργης υπήρξε οραματιστής ενός καλύτερου κόσμου και αφιέρωσε όλη του τη ζωή σε αγώνες για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης.
Η 1η Μαΐου 1893 ήταν Σάββατο και εργάσιμη μέρα.
Έτσι επελέγη η 2η Μαΐου για να έχει η γιορτή μαζικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με την εφημερίδα “Σοσιαλιστής” που εξέδιδε ο Καλλέργης, στις 5 το απόγευμα της Κυριακής συγκεντρώθηκαν στο Στάδιο πάνω από 2.000 σοσιαλιστές και εργαζόμενοι.
Η “Εφημερίς” τους υπολόγισε μόνο σε 200 και σημείωσε σε άρθρο της: «Οι πλείστοι εξ αυτών ήσαν εργάται ευπρεπώς ενδεδυμένοι, με ερυθράς κονκάρδας επί της κομβιοδόχης και πολύ ήσυχοι άνθρωποι. Αυτοί είναι οι πρώτοι σοσιαλισταί εν Ελλάδι και συνήλθαν χθες εις το πρώτον αυτών εν Αθήναις συλλαλητήριον».
Οι συγκεντρωμένοι ενέκριναν ψήφισμα το οποίο έχει ως εξής:
«Συνελθόντες σήμερον την 2 Μαΐου ημέραν Κυριακήν και ώραν 5 μ.μ. εν τω αρχαίω Στάδιω, οι κάτωθι υπογεγραμμένοι μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου και υπό μισθόν πάσχοντες, εψηφίσαμεν:
1) Την Κυριακή να κλείωσει τα καταστήματα, καθ’ όλην την ημέραν και οι πολίται να αναπαύωνται.
2) Οι εργάται να εργάζωνται 8 ώρες την ημέραν.
3) Να απονέμηται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντες και καταστάντας ανικάνους προς διατήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.
4) Το συμβούλιο του “Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου” να επιδώση το ψήφισμα εις την Βουλήν».
Το ψήφισμα επεδόθη τελικά, στον πρόεδρο της Βουλής την 1η Δεκεμβρίου 1893 από τον Σταύρο Καλλέργη.
Ο πρωτοπόρος αυτός σοσιαλιστής ανήλθε στη συνέχεια στο δημοσιογραφικό θεωρείο και περίμενε με ανυπομονησία από τον πρόεδρο της Βουλής να το εκφωνήσει. Αυτός κωλυσιεργούσε και «ησχολείτο εις την ανάγνωσιν ετέρων αναφορών προερχομένων εκ διαφόρων προσώπων και πραγματευομένων κατά το μάλλον και ήττον περί ανέμων και υδάτων», όπως έγραψε στον “Σοσιαλιστή”.
Ο Καλλέργης διαμαρτυρήθηκε μεγαλοφώνως και με εντολή του προέδρου συνελήφθη για διατάραξη της συνεδρίασης.
Οι στρατιώτες της φρουράς, αφού τον κτύπησαν με τα κοντάκια των όπλων τους, τον μετέφεραν στο αστυνομικό τμήμα, όπου παρέμεινε επί διήμερο. Στις 9 Δεκεμβρίου 1893 δικάστηκε και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 ημερών τις οποίες εξέτισε στις φυλακές του παλαιού στρατώνα.
Με τον περιπετειώδη αυτό τρόπο έληξε και τυπικά ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα.
*συνταξιούχος δάσκαλος
