Ο ύµνος
Εµπρός της Γης οι κολασµένοι
της πείνας σκλάβοι εµπρός – εµπρός.
Το δίκιο από τον κρατήρα βγαίνει
σα βροντή σαν κεραυνός.
Φτάνουν πια της σκλαβιάς
τα χρόνια
Όλοι εµείς οι ταπεινοί της Γης
που ζούσαµε στην καταφρόνια
θα γίνουµε το παν εµείς.
***
Στον αγώνα ενωµένοι
κι ας µη λείψει κανείς.
Ω! Νάτη, µας προσµένει
στον κόσµο η ∆ιεθνής.
***
Θεοί, αρχόντοι, βασιλιάδες
µε πλάνα λόγια µας γελούν
της Γης οι δούλοι κι οι ραγιάδες
µονάχοι τους, θα σωθούν…
Για να λείψουν τα δεσµά µας
για να πάψει πια η σκλαβιά
να νιώσουν πρέπει τη γροθιά µας
και της ψυχής µας τη φωτιά.
Τα λόγια αυτά του ύµνου έχουν τραγουδηθεί απ’ όλους τους εργάτες του κόσµου. Ο ύµνος της ∆ιεθνούς έγινε σύµβολο για τους «κολασµένους της Γης». Ξεσήκωσε καρδιές. Ύψωσε τις γροθιές των προλετάριων.
Όµως, όσο γνωστό είναι αυτό το ποίηµα, άλλο τόσο άγνωστη είναι η ιστορία του, πώς γεννήθηκε, ποιος το έγραψε και ποιος το µελοποίησε. Και, αν αυτό αποκτά µιαν ιδιαίτερη αξία, είναι διότι γράφτηκε ο µελοποιήθηκε από εργάτες. Ο Ευγένιος Ποτιέ είναι ο ποιητής, που συµπύκνωσε το όραµα για ένα νέο κόσµο – το σοσιαλιστικό κόσµο – σε αυτούς τους στίχους. Και ο Πιερ Ντεζετέ, ο συνθέτης που έκανε αυτές τις λέξεις να «χορέψουν». Ένα επαναστατικό ποίηµα, σε µια επαναστατική µουσική.
Ποιοι ήταν, όµως, αυτοί οι δύο εργάτες – καλλιτέχνες; Κάτω από ποιες συνθήκες και µε ποιες επιρροές γράφτηκαν αυτοί οι στίχοι; Πότε και πως έζησαν; Η ιστορία, άλλωστε, του Ύµνου της ∆ιεθνούς των εργατών έχει ένα ξεχωριστό δικό της ενδιαφέρον που δείχνει τα επίπεδα που µπορεί να φτάσει η προλεταριακή Τέχνη, όταν στοχεύει στην αφύπνιση των λαών, στην εξέγερση των εργαζοµένων, µε στόχο την εγκαθίδρυση της δικής τους εξουσίας.
Ο ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΠΟΤΙΕ
Ο Ευγένιος Ποτιέ γεννήθηκε τον Οκτώβρη του 1816 στο Παρίσι. Ήταν εργάτης από πολύ µικρή ηλικία, ζώντας έτσι και ο ίδιος τα βάσανα µιας ζωής που καθορίζεται από τις συνθήκες της εκµετάλλευσης του προλεταριάτου από το κεφάλαιο. Παίρνει µέρος στην επανάσταση του Ιούλη του 1830 στο Παρίσι. Τότε γράφει και τα πρώτα του ποιήµατα. Το 1830 εκδόθηκε η συλλογή τραγουδιών του µε τίτλο «Η νέα µούσα» και γίνεται γνωστός ως ποιητής της εργατιάς.
Συµµετέχει στους εργατικούς αγώνες στη Γαλλία, βρίσκεται στα οδοφράγµατα της επανάστασης του Φλεβάρη του 1848 και πολεµάει µαζί µε το παριζιάνικο προλεταριάτο για τη δηµοκρατία µέχρι την ανατροπή της αυτοκρατορίας του Λουδοβίκου του Φίλιππου. Μαχητής από τους πρωτοπόρους της εργατικής τάξης συνδυάζει τη δουλειά, τον αγώνα, µε την ποίηση.
Η πιο σηµαντική περίοδος στη ζωή και στο έργο του Ποτιέ άρχισε την εποχή της Παρισινής Κοµµούνας το 1871. Υπερασπίστηκε το Παρίσι, όταν το πολιορκούσαν τα γερµανικά στρατεύµατα και ήταν µέλος της Κεντρικής επιτροπής της εθνοφρουράς. Έχει ήδη προσχωρήσει στην Α΄ ∆ιεθνή, έχοντας περάσει από τις ιδέες του ουτοπικού σοσιαλισµού στην επαναστατική υλιστική κοσµοαντίληψη. Από ποιητής των καταπιεζόµενων και των φτωχών έγινε ποιητής του επαναστατηµένου προλεταριάτου. Ήταν από του οργανωτές της Κοµµούνας, εκλεγµένο µέλος της και πολέµησε στα οδοφράγµατα.
Σ’ αυτήν την τελευταία βδοµάδα, κατ’ άλλους τον Ιούνη του 1871, ο Ευγένιος Ποτιέ, όντας παράνοµος στο Παρίσι, µετουσιώνει σε ποίηµα την εργατική εξέγερση και την Κοµµούνα που καθοδήγησε η Α΄ ∆ιεθνής µε τον Μαρξ, γράφει του στίχους της ∆ιεθνούς που έµελλε να γίνει ο Ύµνος της παγκόσµιας εργατικής τάξης.
Μετά την ήττα της Κοµµούνας, ο Ευγένιος Ποτιέ έφυγε από τη Γαλλία, αρχικά για την Μεγάλη Βρετανία και στην συνέχεια στις ΗΠΑ. Έζησε εξόριστος έως το 1880 οπότε επέστρεψε στη Γαλλία, σε ηλικία 64 ετών, µισοπαράλυτος και φτωχός, µα πλούσιος από επαναστατικό – καλλιτεχνικό ταλέντο, που το αφιερώνει στους αγώνες, στο ηθικό και στη δικαίωση των οραµάτων της τάξης του.
Πολλά άλλα τραγούδια του ποιητή – εργάτη εκδόθηκαν πιο µετά το θάνατο του. Στις 8 του Νοέµβρη 1887 οι Παρισινοί εργάτες συνόδευσαν στο νεκροταφείο Pare Lachaise, όπου είναι θαµµένοι οι εκτελεσθέντες κοµµουνάροι, τη σορό του Ευγένιου Ποτιέ. Η Αστυνοµία µατοκύλισε τους εργάτες, για να αποσπάσει από τα χέρια τους την κόκκινη σηµαία. Τεράστιες µάζες πήραν µέρος στην κηδεία. Από παντού αντηχούσαν οι ιαχές: «Ζήτω ο Ποτιέ!».
Ο Ποτιέ πέθανε µέσα στη φτώχεια. Άφησε όµως πίσω του ένα αληθινά αθάνατο πνευµατικό µνηµείο. Ήταν ένας από τους πιο µεγάλους προπαγανδιστές µε το τραγούδι. Όταν έγραψε το πρώτο τραγούδι του, οι σοσιαλιστές εργάτες µετριούνταν το πολύ πολύ σε δεκάδες. Τώρα το ιστορικό τραγούδι του Ευγένιου Ποτιέ το ξέρουν δεκάδες εκατοµµύρια προλετάριοι…».
Ο ΝΤΕΖΕΤΕ ΚΑΙ Η ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ “∆ΙΕΘΝΟΥΣ”
Το ποίηµά του, ο Ποτιέ, ποτέ δεν το άκουσε να τραγουδιέται. Κι αυτό γιατί µελοποιήθηκε στη γαλλική πόλη Λίλλη (Lille), ένα χρόνο µετά το θάνατό του. Συνθέτης ήταν ο Πιερ Ντεζετέ.
Πρώτη φορά τραγουδήθηκε σε ένα καφενείο στην οδό Βινιέτ 21, από τη χορωδία των εργατών της Λίλλης µε την ονοµασία «Λύρα των εργαζοµένων» στις 23 Ιούνη 1888, στην γιορτή των εφηµεριδοπωλών. Η Λίλλη εκείνον τον καιρό ήταν το κέντρο των βιοµηχανιών κλωστοϋφαντουργίας και ορυχείων και ακόµη η έδρα του Κόµµατος των Γάλλων Εργατών, που ίδρυσε ο Ζιλ Γκεστ. Έτσι, ήταν ο πλέον κατάλληλος τόπος, για να ακουστεί για πρώτη φορά ο Ύµνος της «∆ιεθνούς».
Ο Ντεζετέ γεννήθηκε στη βέλγικη Γάνδη το 1848 και πέθανε το 1932 στο Σεν Ντενί στο Παρίσι.
Η εργασία µελοποίησης της «∆ιεθνούς» ανατέθηκε στο Ντεζετέ από ένα στέλεχος του Κόµµατος των Γάλλων Εργαζοµένων, τον Γουσταύο Ντελορί, που αργότερα έγινε και δήµαρχος της πόλης. Στον Ντελορί άρεσε το άγνωστο αυτό ποίηµα του Ποτιέ και ήθελε να τον κάνει ύµνο του κόµµατος µε την ευκαιρία των εργασιών της ίδρυσης της ∆εύτερης ∆ιεθνούς, η οποία τελικά έγινε στις 21 Ιουλίου του 1889.
Από το 1902, ο Ντεζετέ ζούσε στο Σεν Ντενί. Το 1920, έγινε µέλος του ΚΚ Γαλλίας και το 1928 επισκέφτηκε της ΕΣΣ∆.
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΧΤΩΒΡΙΑΝΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟΝ ΥΜΝΟ
Το κείµενο της µουσικής της «∆ιεθνούς» δηµοσιεύτηκε στη ρωσική γλώσσα στο 1ο φύλλο της λενινιστικής «Ισκρά», το ∆εκέµβρη του 1900.
Με βάση τους ρωσικούς στίχους, η «∆ιεθνής» µεταφράστηκε σε όλες τις γλώσσες των λαών της ΕΣΣ∆ και σε πολλές γλώσσες άλλων χωρών. Αρχίζοντας από το 4ο συνέδριο του Σοσιαλδηµοκρατικού Κόµµατος Ρωσίας (1906), η «∆ιεθνής» έγινε κοµµατικός ύµνος της ρωσικής επαναστατικής σοσιαλδηµοκρατίας. Στην έναρξη του 3ου Πανρωσικού Συνεδρίου των Σοβιέτ, στις 10 Ιανουαρίου 1918, η «∆ιεθνής» εκτελέσθηκε σαν κρατικός ύµνος του νεαρού Σοβιετικού Κράτους.
Παρέµεινε εθνικός ύµνος της ΕΣΣ∆, µέχρι το 1944, όταν και καθιερώθηκε ο νέος κρατικός ύµνος της Σοβιετικής Ένωσης. Τότε η «∆ιεθνής» – σύµφωνα µε απόφαση της Ολοµέλειας του Πανενωσιακού Κουµµουνιστικού Κόµµατος (µπολσεβίκων) – καθιερώθηκε ως ύµνος του Κόµµατος. Παράλληλα, ήταν ύµνος και της Γ΄ ∆ιεθνούς.
* Ο Σπύρος ∆αράκης είναι π. πρόεδρος της Μαρτυρικής Κοινότητας Μαλαθύρου πρώην ∆ήµαρχος Μηθύµνης
Μέλος του ∆.Σ του ∆ικτύου Μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδος
(περιοδ.1940-1945 Ελληνικά Ολοκαυτώµατα)
