Ο ύμνος
Εμπρός της Γης οι κολασμένοι
της πείνας σκλάβοι εμπρός – εμπρός.
Το δίκιο από τον κρατήρα βγαίνει
σα βροντή σαν κεραυνός.
Φτάνουν πια της σκλαβιάς τα χρόνια
Όλοι εμείς οι ταπεινοί της Γης
που ζούσαμε στην καταφρόνια
θα γίνουμε το παν εμείς.
***
Στον αγώνα ενωμένοι
κι ας μη λείψει κανείς.
Ω! Νάτη, μας προσμένει
στον κόσμο η Διεθνής.
***
Θεοί, αρχόντοι, βασιλιάδες
με πλάνα λόγια μας γελούν
της Γης οι δούλοι κι οι ραγιάδες
μονάχοι τους, θα σωθούν…
Για να λείψουν τα δεσμά μας
για να πάψει πια η σκλαβιά
να νιώσουν πρέπει τη γροθιά μας
και της ψυχής μας τη φωτιά.
Τα λόγια αυτά του ύμνου έχουν τραγουδηθεί απ’ όλους τους εργάτες του κόσμου. Ο ύμνος της Διεθνούς έγινε σύμβολο για τους «κολασμένους της Γης». Ξεσήκωσε καρδιές. Ύψωσε τις γροθιές των προλετάριων.
Όμως, όσο γνωστό είναι αυτό το ποίημα, άλλο τόσο άγνωστη είναι η ιστορία του, πώς γεννήθηκε, ποιος το έγραψε και ποιος το μελοποίησε. Και, αν αυτό αποκτά μιαν ιδιαίτερη αξία, είναι διότι γράφτηκε ο μελοποιήθηκε από εργάτες. Ο Ευγένιος Ποτιέ είναι ο ποιητής, που συμπύκνωσε το όραμα για ένα νέο κόσμο – το σοσιαλιστικό κόσμο – σε αυτούς τους στίχους. Και ο Πιερ Ντεζετέ, ο συνθέτης που έκανε αυτές τις λέξεις να «χορέψουν». Ένα επαναστατικό ποίημα, σε μια επαναστατική μουσική.
Ποιοι ήταν, όμως, αυτοί οι δύο εργάτες – καλλιτέχνες; Κάτω από ποιες συνθήκες και με ποιες επιρροές γράφτηκαν αυτοί οι στίχοι; Πότε και πως έζησαν; Η ιστορία, άλλωστε, του Ύμνου της Διεθνούς των εργατών έχει ένα ξεχωριστό δικό της ενδιαφέρον που δείχνει τα επίπεδα που μπορεί να φτάσει η προλεταριακή Τέχνη, όταν στοχεύει στην αφύπνιση των λαών, στην εξέγερση των εργαζομένων, με στόχο την εγκαθίδρυση της δικής τους εξουσίας.
Ο ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΠΟΤΙΕ
Ο Ευγένιος Ποτιέ γεννήθηκε τον Οκτώβρη του 1816 στο Παρίσι. Ήταν εργάτης από πολύ μικρή ηλικία, ζώντας έτσι και ο ίδιος τα βάσανα μιας ζωής που καθορίζεται από τις συνθήκες της εκμετάλλευσης του προλεταριάτου από το κεφάλαιο. Παίρνει μέρος στην επανάσταση του Ιούλη του 1830 στο Παρίσι. Τότε γράφει και τα πρώτα του ποιήματα. Το 1830 εκδόθηκε η συλλογή τραγουδιών του με τίτλο «Η νέα μούσα» και γίνεται γνωστός ως ποιητής της εργατιάς.
Συμμετέχει στους εργατικούς αγώνες στη Γαλλία, βρίσκεται στα οδοφράγματα της επανάστασης του Φλεβάρη του 1848 και πολεμάει μαζί με το παριζιάνικο προλεταριάτο για τη δημοκρατία μέχρι την ανατροπή της αυτοκρατορίας του Λουδοβίκου του Φίλιππου. Μαχητής από τους πρωτοπόρους της εργατικής τάξης συνδυάζει τη δουλειά, τον αγώνα, με την ποίηση.
Η πιο σημαντική περίοδος στη ζωή και στο έργο του Ποτιέ άρχισε την εποχή της Παρισινής Κομμούνας το 1871. Υπερασπίστηκε το Παρίσι, όταν το πολιορκούσαν τα γερμανικά στρατεύματα και ήταν μέλος της Κεντρικής επιτροπής της εθνοφρουράς. Έχει ήδη προσχωρήσει στην Α΄ Διεθνή, έχοντας περάσει από τις ιδέες του ουτοπικού σοσιαλισμού στην επαναστατική υλιστική κοσμοαντίληψη. Από ποιητής των καταπιεζόμενων και των φτωχών έγινε ποιητής του επαναστατημένου προλεταριάτου. Ήταν από του οργανωτές της Κομμούνας, εκλεγμένο μέλος της και πολέμησε στα οδοφράγματα.
Σ’ αυτήν την τελευταία βδομάδα, κατ’ άλλους τον Ιούνη του 1871, ο Ευγένιος Ποτιέ, όντας παράνομος στο Παρίσι, μετουσιώνει σε ποίημα την εργατική εξέγερση και την Κομμούνα που καθοδήγησε η Α΄ Διεθνής με τον Μαρξ, γράφει του στίχους της Διεθνούς που έμελλε να γίνει ο Ύμνος της παγκόσμιας εργατικής τάξης.
Μετά την ήττα της Κομμούνας, ο Ευγένιος Ποτιέ έφυγε από τη Γαλλία, αρχικά για την Μεγάλη Βρετανία και στην συνέχεια στις ΗΠΑ. Έζησε εξόριστος έως το 1880 οπότε επέστρεψε στη Γαλλία, σε ηλικία 64 ετών, μισοπαράλυτος και φτωχός, μα πλούσιος από επαναστατικό – καλλιτεχνικό ταλέντο, που το αφιερώνει στους αγώνες, στο ηθικό και στη δικαίωση των οραμάτων της τάξης του.
Πολλά άλλα τραγούδια του ποιητή – εργάτη εκδόθηκαν πιο μετά το θάνατο του. Στις 8 του Νοέμβρη 1887 οι Παρισινοί εργάτες συνόδευσαν στο νεκροταφείο Pare Lachaise, όπου είναι θαμμένοι οι εκτελεσθέντες κομμουνάροι, τη σορό του Ευγένιου Ποτιέ. Η Αστυνομία ματοκύλισε τους εργάτες, για να αποσπάσει από τα χέρια τους την κόκκινη σημαία. Τεράστιες μάζες πήραν μέρος στην κηδεία. Από παντού αντηχούσαν οι ιαχές: «Ζήτω ο Ποτιέ!».
Ο Ποτιέ πέθανε μέσα στη φτώχεια. Άφησε όμως πίσω του ένα αληθινά αθάνατο πνευματικό μνημείο. Ήταν ένας από τους πιο μεγάλους προπαγανδιστές με το τραγούδι. Όταν έγραψε το πρώτο τραγούδι του, οι σοσιαλιστές εργάτες μετριούνταν το πολύ πολύ σε δεκάδες. Τώρα το ιστορικό τραγούδι του Ευγένιου Ποτιέ το ξέρουν δεκάδες εκατομμύρια προλετάριοι…».
Ο ΝΤΕΖΕΤΕ ΚΑΙ Η ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ “ΔΙΕΘΝΟΥΣ”
Το ποίημά του, ο Ποτιέ, ποτέ δεν το άκουσε να τραγουδιέται. Κι αυτό γιατί μελοποιήθηκε στη γαλλική πόλη Λίλλη (Lille), ένα χρόνο μετά το θάνατό του. Συνθέτης ήταν ο Πιερ Ντεζετέ.
Πρώτη φορά τραγουδήθηκε σε ένα καφενείο στην οδό Βινιέτ 21, από τη χορωδία των εργατών της Λίλλης με την ονομασία «Λύρα των εργαζομένων» στις 23 Ιούνη 1888, στην γιορτή των εφημεριδοπωλών. Η Λίλλη εκείνον τον καιρό ήταν το κέντρο των βιομηχανιών κλωστοϋφαντουργίας και ορυχείων και ακόμη η έδρα του Κόμματος των Γάλλων Εργατών, που ίδρυσε ο Ζιλ Γκεστ. Έτσι, ήταν ο πλέον κατάλληλος τόπος, για να ακουστεί για πρώτη φορά ο Ύμνος της «Διεθνούς».
Ο Ντεζετέ γεννήθηκε στη βέλγικη Γάνδη το 1848 και πέθανε το 1932 στο Σεν Ντενί στο Παρίσι.
Η εργασία μελοποίησης της «Διεθνούς» ανατέθηκε στο Ντεζετέ από ένα στέλεχος του Κόμματος των Γάλλων Εργαζομένων, τον Γουσταύο Ντελορί, που αργότερα έγινε και δήμαρχος της πόλης. Στον Ντελορί άρεσε το άγνωστο αυτό ποίημα του Ποτιέ και ήθελε να τον κάνει ύμνο του κόμματος με την ευκαιρία των εργασιών της ίδρυσης της Δεύτερης Διεθνούς, η οποία τελικά έγινε στις 21 Ιουλίου του 1889.
Από το 1902, ο Ντεζετέ ζούσε στο Σεν Ντενί. Το 1920, έγινε μέλος του ΚΚ Γαλλίας και το 1928 επισκέφτηκε της ΕΣΣΔ.
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟΝ ΥΜΝΟ
Το κείμενο της μουσικής της «Διεθνούς» δημοσιεύτηκε στη ρωσική γλώσσα στο 1ο φύλλο της λενινιστικής «Ισκρά», το Δεκέμβρη του 1900.
Με βάση τους ρωσικούς στίχους, η «Διεθνής» μεταφράστηκε σε όλες τις γλώσσες των λαών της ΕΣΣΔ και σε πολλές γλώσσες άλλων χωρών. Αρχίζοντας από το 4ο συνέδριο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Ρωσίας (1906), η «Διεθνής» έγινε κομματικός ύμνος της ρωσικής επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας. Στην έναρξη του 3ου Πανρωσικού Συνεδρίου των Σοβιέτ, στις 10 Ιανουαρίου 1918, η «Διεθνής» εκτελέσθηκε σαν κρατικός ύμνος του νεαρού Σοβιετικού Κράτους.
Παρέμεινε εθνικός ύμνος της ΕΣΣΔ, μέχρι το 1944, όταν και καθιερώθηκε ο νέος κρατικός ύμνος της Σοβιετικής Ένωσης. Τότε η «Διεθνής» – σύμφωνα με απόφαση της Ολομέλειας του Πανενωσιακού Κουμμουνιστικού Κόμματος (μπολσεβίκων) – καθιερώθηκε ως ύμνος του Κόμματος. Παράλληλα, ήταν ύμνος και της Γ΄ Διεθνούς.
ΠΗΓΕΣ:
«Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια». «Διεθνής», «Πιέρ Ντεζετέ», «Ευγένιος Ποτιέ».
Χανιά 8/12/2021
