«Oταν τα δεδομένα της πραγματικότητας αλλάζουν, αλλάζουν και οι απόψεις μου»
(Τζον Μέιναρντ Κέινς)
Οι έριδες, οι αμφισβητήσεις, οι αμφιβολίες και οι διχογνωμίες γύρω από τις ιατρικές πτυχές της πανδημίας θα μας συντροφεύουν για κάμποσα χρόνια. Όπως άλλωστε και τα οικονομικά της απότοκα. Εδώ οι λέξεις κλειδιά είναι παγκοσμιοποίηση και ψυχολογία. Το βέβαιο είναι ότι πολύ σύντομα οι νεκροί από την πανδημία θα μοιάζουν δυστυχώς έλασσον γεγονός, σε σχέση με εκείνο της εκατόμβης των θυμάτων της οικονομικής κατάρρευσης. Οι λίγες εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί της Covid-19 θα ξεχαστούν μπροστά στα εκατοντάδες εκατομμύρια των νεόπτωχων, των άνεργων και των άστεγων σε διαπλανητικό επίπεδο.
Αυτό είναι πλέον το πραγματικά κρίσιμο γεγονός και σαυτό πρέπει να σταθμεύσουμε.
Αυτό που ζήσαμε τους τελευταίους τρεις μήνες σύντομα θα φαντάζει εύκολο, σε σχέση μ΄αυτό που θα ακολουθήσει. Η οικονομική κρίση φθάνει πλησίστια ύστερα από το lockdown κι αυτό θα γίνει πολύ πιο αισθητό στα μεγάλα αστικά κέντρα. Σε μια οικονομία όπως η Ελληνική, που το ένα της βασικό χαρακτηριστικό είναι η σύνθεση της επιχειρηματικής της κοινότητας από μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις (επιχειρήσεις δηλ. με έως 50 θέσεις εργασίας), σε ποσοστό 97 έως 98 % (!) και το άλλο η «μονοκαλλιέργεια» εν πολλοίς του τουρισμού, τα προβλήματα που ήδη δημιουργούνται είναι δυσεπίλυτα. Η ισχνή κατά κανόνα οικονομική βάση των μικρών επιχειρήσεων θέτει ήδη επί τάπητος το ζήτημα της ρευστότητας. Σύμφωνα με έρευνα της ΓΣΕΒΕΕ περίπου 100.000 ελληνικές επιχειρήσεις κινδυνεύουν πλέον με λουκέτο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις θέσεις εργασίας, τις ασφαλιστικές εισφορές, τα πιθανά τραπεζικά δάνεια και φυσικά την κοινωνική συνοχή. Η ασφυκτική εξάρτηση σημαντικού τμήματος της Ελληνικής επικράτειας από τις τουριστικές υπηρεσίες και η εσωστρεφής – ως η ευκολότερη επιλογή – προσαρμογή μεγάλου τμήματος του πρωτογενούς τομέα στην εξυπηρέτηση του τουρισμού, θα μας γυρίσουν – στην καλύτερη περίπτωση – στα πρώτα μνημονιακά χρόνια.
Η σταθερά πτωτική τάση της Κτηματαγοράς είναι το πρελούδιο.
Η ανοδική πορεία των μισθωμάτων και των τιμών ακινήτων τα τελευταία δύο έτη σε πολλά σημεία της χώρας, που ξεκινούσε από 5 % και έφθανε στο 15 % ετησίως, έχει ήδη αρνητικό πρόσημο και βρισκόμαστε μόλις στο ξεκίνημα.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (FΜΙ) που μιλούσε λίγο πριν την πανδημία για παγκόσμια ανάπτυξη αυτό το έτος, της τάξης του 3 %, σήμερα υπολογίζει το ακριβώς αντίθετο (επιβράδυνση 3 %). Δυσοίωνη είναι και η εκτίμηση του Paul Gruenwald , επικεφαλής οικονομολόγος του «S&P Global Ratings» της Νέας Υόρκης , ο οποίος στο BBC μίλησε για πτωτική καμπύλη 9% το δεύτερο τρίμηνο του 2020.
΄Ηδη σύμφωνα με τους οικονομικούς αναλυτές της Morgan Stanley, το δεύτερο τρίμηνο του 2020 η πτώση της κατανάλωσης στις ΗΠΑ θα αγγίξει το 30 %, ενώ έχουν χαθεί περισσότερες από 20 εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε πανεθνικό επίπεδο. Ας σημειωθεί ότι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΟΙΤ) , κατά τη διάρκεια του 2020 θα έχουμε απώλεια 250 περίπου εκατομμυρίων θέσεων εργασίας σε παγκόσμια κλίμακα.
Ο καθηγητής Emmanuel Jurczenko του Institut de Hautes Etudes de Glion, εκτιμά ότι η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας, δεύτερης σε μέγεθος οικονομίας του πλανήτη, έχει ήδη δραματικά επιβραδυνθεί. Το 41 % των Κινέζων προγραμματίζουν για προληπτικούς λόγους τη μείωση των δαπανών τους, έναντι ενός 8 % μόνο που σκέφτεται να τις αυξήσει. Στο σημείο αυτό χρήσιμη είναι η υπενθύμιση ότι οι Κινέζοι τουρίστες αποτελούν τα τελευταία χρόνια μία από τις πλέον κρίσιμες μάζες στην παγκόσμια τουριστική αγορά, αλλά και στην κτηματαγορά. Μόνο στην Ταϋλάνδη λ.χ. οι Κινέζοι τουρίστες εισέφεραν κατά τη διάρκεια του 2019, 17,5 δισ. δολάρια.
Βάσει των στοιχείων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΟΙΤ), στον δυναμικό τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, με τη Γερμανία γνωστή ηγέτιδα δύναμη, απασχολούνται παγκοσμίως περίπου 14 εκατομμύρια εργαζόμενοι. Η καταβαράθρωση εξαιτίας της πανδημίας των πωλήσεων, καθιστά πλέον το εργασιακό μέλλον πολλών εξ αυτών άδηλο. Εννοείται ότι ακόμη πιο δυσοίωνο είναι το μέλλον πολλών εργαζομένων στον τομέα των αερομεταφορών που καταγράφει τεράστιες ζημιές. Σαυτήν την ιδιαίτερα δυσμενή οικονομική συγκυρία είναι βέβαιο επίσης ότι πολλές πολυεθνικές εταιρίες και όχι μόνο, θα κανιβαλίσουν πάνω στις εργασιακές σχέσεις. Οι παραινέσεις στελεχών του ΟΙΤ, όπως λ.χ. της aletτε Van leur, για πολλαπλασιασμό των επενδύσεων με στόχο την προστασία του εργασιακού περιβάλλοντος αποτελούν τελικά ευχολόγια, αφού προφανώς θα φιλτραριστούν με κριτήριο το κέρδος και όχι την διατήρηση του κοινωνικού ιστού.
Σ’ ένα τέτοιο ακανθώδες διεθνές περιβάλλον, οι φωνές της αλληλεγγύης πνίγονται επί του παρόντος απ΄αυτές που υπακούουν στην κοντόφθαλμη λογική «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Η πρόσφατη πολιτική πρωτοβουλία των Μακρόν – Μέρκελ κατατείνει ακριβώς στην αντιμετώπιση των φυγόκεντρων δυνάμεων εντός της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης στην «αναστήλωση» της ψυχολογίας του μέσου Ευρωπαίου πολίτη και στην αναχαίτιση – όσο είναι δυνατόν – της παρατεταμένης πτώσης της κατανάλωσης.
Τούτων δοθέντων , παραδοσιακοί μας πελάτες όπως οι Ιταλοί, δύσκολα θα επιβιβαστούν στο τουριστικό μας τρένο την επόμενη διετία, αφού μετρούν καθηλωτικές πληγές. Και στη Γερμανική αγορά όμως καταγράφεται πτώση τουριστικών δαπανών για φέτος της τάξης του 60 -70 % , όσο δε για τους Γάλλους η οικονομική κατάσταση της πατρίδας τους δεν αφήνει περιθώρια για αλόγιστες σπατάλες. Σύμφωνα με τον Γάλλο καθηγητή Tristan-Pierre Maury, κάθε μήνας καραντίνας στοίχισε περίπου 70 δισεκατομμύρια ευρώ στη χώρα του. Συνεπομένως θα βασιστούμε ουσιαστικά σε όσους Σκανδιναβούς ξεπεράσουν τις φοβίες της μετακίνησης και στους επισκέπτες από το Ισραήλ. Τα έσοδα λοιπόν με βάση την αισιόδοξη προσέγγιση, θα ανέλθουν στο 40 % της περσινής χρονιάς με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ήδη προβληματική Ελληνική οικονομία.
Ως εκ τούτου, « ΄Ηρθε η ώρα να βάλουμε τη γάτα πάνω στο τραπέζι» κατά την δημοφιλή Φιλανδική παροιμία. Να πούμε αλήθειες δηλαδή: Ο Κυριάκος Μητσοτάκης στάθηκε τυχερός, γιατί η πρωτοφανής υγειονομική κρίση πριν κτυπήσει την πόρτα μας, βρόντηξε αυτήν της γειτονικής Ιταλίας. Στάθηκε όμως ταυτόχρονα και σώφρων και ικανός – αν θέλουμε να κρίνουμε απροσωπόληπτα – γιατί έσπευσε να υλοποιήσει μια σειρά πραγμάτων σχεδόν αυτονόητων μεν, τα οποία όμως η γελοία υπεροψία εμπόδισε τον Μπόρις Τζόνσον λ.χ. ή τον Ντόναλντ Τράμπ να κάνουν. Πρώτα-πρώτα έδωσε τη σκυτάλη – άρα και την ευθύνη – στους ειδικούς επιστήμονες. Ακολούθως προέκρινε μέτρα που εξασφάλιζαν προσωρινά την αντοχή του επί χρόνια εγκαταλελειμμένου και χειμαζόμενου Εθνικού Συστήματος Υγείας. ΄Ετσι λοιπόν έξυπνα , «άκοπα» και δίκαια – για να είμαστε αντικειμενικοί – ταξίδεψε πρώτη θέση στο όχημα της προπαγάνδας. Επιμέρους αστοχίες ή το σκάνδαλο με τα άθλια vouchers του Γιάννη Βρούτση – μου θύμισε τα σκυλιά του Πετρώνιου που ακόμη και στα όνειρά τους λαγούς κυνηγάνε – δεν αλλάζουν τη γενική εικόνα. Τα δύσκολα όμως ξεκινάνε τώρα. Τώρα ξεκινά η ώρα των διλημμάτων, σε μια χώρα που είναι δεδομένο το σοβαρό πλήγμα στον τουρισμό της και σε ό,τι κινείται γύρω από αυτόν (ταξί, εταιρίες ενοικίασεις αυτοκινήτων, πούλμαν, ξεναγοί, συντηρητές ξενοδοχείων , κλάδος κατασκευών, ελαιοχρωματιστές, σερβιτόροι, καθαριστήρια ξενοδοχειακού ιματισμού, ταβέρνες, ακτοπλοΐα, προμηθευτές πάσης φύσεως προϊόντων καθαρισμού και υγιεινής, ψαράδες, αγρότες, μελισσοκόμοι, οινοποιοί, έμποροι τουριστικών ειδών, αγγειοπλάστες και ουκ έστιν αριθμός άλλων.
Σχεδόν δεδομένα είναι συνακόλουθα, η αύξηση των κόκκινων δανείων, ο κλυδωνισμός του ΕΦΚΑ, η αύξηση της ανεργίας και η πτώση των μικρομεσαίων εισοδημάτων. ΄Οσοι έχουν απόθεμα κεφαλαίων, θα απολαύσουν πάρτι ευκαιριών.
΄Ετσι αναπόφευκτα η κυβέρνηση θα κληθεί άμεσα να αποφασίσει: Θα κοινωνικοποιήσει τελικά την ζημιά; Θα παρατείνει ή όχι την προστασία της πρώτης κατοικίας ; Θα μειωθεί για το 2020 ο αριθμός ημερομισθίων για το επίδομα του ΟΑΕΔ; Θα διοχετεύσει αρκετό χρήμα για την ουσιαστική στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων; Θα κληθούν να βάλουν πλάτη όσοι συγκέντρωσαν πολύ «λίπος» τα προηγούμενα χρόνια; Θα επιβραβευτούν οι συνεπείς δανειολήπτες ; κ.λπ., κ.λπ.
Το μέλλον της κυβέρνησης -όταν το 2020 θα ολοκληρώσει τον κύκλο του- θα κριθεί από την λυσιτελή ή μη, κοινωνικά και οικονομικά, πολιτική της και όχι από την αποτελεσματική διαχείριση του Covid-19. Θα κριθεί από το κατά πόσο θα κατανείμει δίκαια τα βάρη, καθώς και από το διώνυμο Επαρκής Απασχόληση και Αξιοπρεπές Εργασιακό Περιβάλλον.
