Η παλιά φωτογραφία με τους “Καμόντι” από το βιβλίο του Φθενάκη “Σινέ Σαντάν” φέρνει πολλές μνήμες από το παρελθοντικό κοινωνικό παλίμψηστο της πόλης των Χανίων. Οι τέσσερεις καλοντυμένοι μουσικοί με τα κουστούμια τους και τα μουστάκια τους έπαιζαν τα όργανά τους φορώντας τα καπέλα τους. Οι «Καμόντι» ήταν μια τετραμελής μουσική ομάδα που συμμετείχε επαγγελματικά σε ποικίλες εκδηλώσεις. Το μουσικό σχήμα αποτελούνταν από τρείς Εβραίους: ο Λεόν με την κιθάρα, ο βιολιστής Ρόκο, ο μαντολινάρης Μικαέλο – όλοι Χανιώτες Εβραίοι – και ο χριστιανός Αλέκος με τη φυσαρμόνικα. Αυτή η ορχήστρα, της οποίας τα μέλη είχαν ευρωπαϊκές μουσικές σπουδές (πιθανόν στην Αθήνα και στους μουσικούς συλλόγους της πόλης), εμφανίστηκε κατά την περίοδο του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου και τις δεκαετίες 1920, 1930 στον κινηματογράφο IDEAL (ο καθολικός ναός του Αγίου Φραγκίσκου) του Σπανδάγου, ως μουσική υπόκρουση στις βουβές ταινίες.
Επίσης, έπαιζε τις νύχτες στους δρόμους των Χανίων είτε μόνη της είτε με τη χορωδία την οποία είχε συστήσει και διεύθυνε ο σατιρικός ποιητής Λυκούργος Κυδωνάκης. Η χορωδία ανάμεσα στα μέλη της είχε και τον διάσημο Χανιώτη θεατρικό ηθοποιό που μεσουράνησε στο ελληνικό θέατρο κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, Αλέξη Μινωτή. Αγαπημένο μουσικό μοτίβο της χορωδίας ήταν η σατιρική σύνθεση του Εθνικού ύμνου των Εβραίων από τον Λυκούργο Κυδωνάκη με μουσική υπόκρουση το Γερμανικό εμβατήριο της Γερμανίας του Κάϊζερ «Ντόϋτσλαντ-Ντόϋτσλαντ, ούμπερ άλλες, ούμπερ άλλες» (Η Γερμανία υπεράνω όλων).
Μια άλλη επαγγελματική ενασχόληση για τους «Καμόντι» ήταν οι εβραϊκοί γάμοι, στους οποίους έπαιζαν ευρωπαϊκούς και κρητικούς χορούς (κυρίως συρτό), καθώς οι Ρωμανιώτες Εβραίοι των Χανιών είχαν υιοθετήσει την ελληνική γλώσσα, τα κρητικά ήθη και έθιμα, την ψυχαγωγία, ενώ δανείζονταν και έθιμα από την ορθόδοξη λατρεία στην τελετή του γάμου. Η πολιτισμική αφομοίωση των Ρωμανιωτών Εβραίων της Κρήτης ερχόταν σε αντίθεση με την κουλτούρα των Σεφραδιτών Ισπανοεβραίων της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι μιλούσαν Ladino και διατηρούσαν τα δικά τους ήθη και έθιμα.
Τη δεκαετία του 1930, και συγκεκριμένα το 1933, οι «Καμόντι» συχνά έκαναν και καντάδες επί πληρωμή (ειδικά στη Νέα Χώρα), σύμφωνα με τους ερευνητές-συγγραφείς της «Αλίβρεκτης Νέας Χώρας» Γ. Βαβουλέ και Γ. Πιτσατάκη. Δυστυχώς, η Εβραϊκή κοινότητα της Κρήτης έπαψε να υπάρχει το 1944 με τη βύθιση του πλοίου Τάναϊς στο οποίο επέβαινε ανοικτά της Μήλου από αγγλικό υποβρύχιο.
Βιβλιογραφία
Α. Αλιγιζάκης, Όπερες, Μαντολινάτες & Καντάδες, Βαλς & Συρτός στα παλιά Χανιά. Πολιτισμός και κοινωνία κατά την περίοδο 1878-1967, Ηράκλειο 2016.
