Το σκάκι δεν είναι ένα απλό παιχνίδι. Όταν παίζεται από τον πολύ κόσμο, σε χαμηλό ή μέτριο επίπεδο είναι διασκέδαση. Όταν όμως παίζεται στο επίπεδο αγώνων από καλούς σκακιστές είναι μια δοκιμασία δύναμης και μια μαρτυρία του ανθρώπινου πνεύματος.
Το σκάκι καθρεφτίζει την ιστορία του πολιτισμού, με την ίδια ακρίβεια που το κάνουν οι κλασικοί της ιστορίας. Η ανθρώπινη φύση αντανακλάται και στα δύο. Βαθιές σκέψεις, πανούργα τεχνάσματα, υπομονετική άμυνα, τολμηρά σχέδια, κοφτερές επιθέσεις, τακτικά χτυπήματα, όλα αυτά με στόχο τη νίκη. Και από την άλλη, η τραγική πτώση, η μοναδικότητα της στιγμής που πρέπει να παραδεχθείς την αδυναμία σου και την ήττα.
Το σκάκι αρχικά ήταν ένα παιχνίδι πολέμου. Σκοπός του ήταν να παραστήσει με ακρίβεια, πάνω στη σκακιέρα τα γεγονότα μιας μάχης. Οι Ινδοί ,οι Πέρσες και οι Άραβες το αναβάθμισαν σε ένα σοβαρό διανοητικό παιχνίδι. Σήμερα το σκάκι είναι ένας πρέσβης της Ειρήνης που καταγγέλλει τον πόλεμο και τις καταστροφές στους ανθρώπους.
Η έννοια του χώρου γίνεται αντιληπτή στη σκακιέρα με τα τετράγωνα. Η έννοια του χρόνου γίνεται αντιληπτή από τις διαδοχικές κινήσεις στη σκακιέρα. Κάθε κίνηση αλλάζει ολότελα τη θέση, όπως αλλάζει η ζωή και το πεπρωμένο του ανθρώπου με τον χρόνο.
Πότε και από ποιους δημιουργήθηκε το σκάκι είναι ένα ερώτημα αιώνων που δεν έχει ακόμη βρει την απάντησή του.
Υπάρχουν πολλοί μύθοι που αναφέρονται στην καταγωγή του σκακιού. Κάθε ένας από αυτούς καταθέτει φόρο τιμής στα πρόσωπα που αναφέρεται. Οι μύθοι αυτοί βεβαιώνουν ότι το βασικό χαρακτηριστικό του σκακιού ήταν ότι το θεωρούσαν ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα, υψηλής αξίας για τους πολιτισμούς της Ασίας και της κλασικής Αρχαιότητας. Αναφέρουμε ορισμένους από αυτούς, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μπορούμε να εξαντλήσουμε το θέμα στα πλαίσια αυτής της καταγραφής.
ΑΙΓΥΠΤΟΣ
Στην Αίγυπτο ανακαλύφθηκαν σε διάφορους τάφους παραστάσεις των Φαραώ και των μελών της άρχουσας τάξης, τοποθετημένους μπροστά σε σκακιέρα που τα κομμάτια του παιχνιδιού μοιάζουν με αυτά του σκακιού. Στον τάφο της Βασίλισσας Νεφερτίτης, που έζησε το 1250 π.Χ. υπάρχει μια τέτοια αναπαράσταση, όπως επίσης και μια καρικατούρα στον τάφο του Ραμσή του 3ου που έζησε τον 13ο αιώνα π.Χ. Στο Αιγυπτιακό Μουσείο στο Βερολίνο υπάρχει μια φιγούρα που μοιάζει με σκακιστικό πύργο και χρονολογείται το 3.000 π.Χ. Αυτά τα ευρήματα έχουν οδηγήσει κάποιους στο συμπέρασμα ότι το σκάκι κατάγεται από την Αίγυπτο. Η επικρατούσα όμως άποψη είναι πως, αν και τα επιτραπέζια παιχνίδια των Αιγυπτίων μοιάζουν με το σκάκι, δεν υπάρχουν σοβαρές αποδείξεις ότι τα παιχνίδια αυτά συνέβαλαν στην ιστορική εξέλιξη του σκακιού. Οι Αιγύπτιοι έπαιζαν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι με 30 τετράγωνα και 12 κομμάτια και άλλο ένα με 144 τετράγωνα και 48 κομμάτια. Οι σκακιέρες ήταν ορθογώνιες και τα τετράγωνα είχαν το ίδιο χρώμα.
ΕΛΛΑΔΑ
Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα μια προσφιλής θεωρία των ιστορικών του σκακιού ήταν πως οι Έλληνες και συγκεκριμένα ο Παλαμήδης ήταν αυτός που δημιούργησε το παιχνίδι. Ο Παλαμήδης, όπως αναφέρει η ιστορία έφτιαξε το σκάκι, για να διασκεδάσει την ανία του ελληνικού στρατοπέδου κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Τροίας. Ήταν γιος του Βασιλιά της Εύβοιας και εγγονός του Ποσειδώνα και θεωρείτο δημιουργός πολλών ανακαλύψεων. Μερικές από αυτές είναι το αλφάβητο, οι αριθμοί, το δεκαδικό σύστημα, καθώς και ένα σύστημα μέτρησης βάρους και μήκους. Ο μύθος αναφέρει επίσης πως εκτός του σκακιού παρουσίασε στους στρατιώτες και τους κύβους (ζάρια), έτσι ώστε να τους κρατάει απασχολημένους και να διασκεδάζει την πλήξη τους. Ο μύθος αυτός στηρίζεται σε μια αναπαράσταση που υπάρχει σε αμφορέα του 5ου αιώνα π.Χ. και απεικονίζει τους φημισμένους πολεμιστές Αχιλλέα και Αίαντα να παίζουν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι. Ο αμφορέας αυτός σήμερα βρίσκεται στη βίλα Τζούλια στη Ρώμη. Εξ αιτίας αυτού του μύθου το πρώτο γαλλικό σκακιστικό περιοδικό που εκδόθηκε το 1836 πήρε το όνομα “La Palamede” προς τιμήν του υποτιθέμενου εφευρέτη. Το 1513 ο Μάρκο Ιερώνυμο Βίντα, επίσκοπος της Άλμπα (1485-1566) έγραψε ένα ποίημα το «Scasshia Ludus» στο οποίο αναφέρει πως το σκάκι παρουσιάστηκε στους Θεούς του Ολύμπου κατά τη διάρκεια των γάμων του Ωκεανού (έτσι αναφερόταν ο Ποσειδώνας, ο Θεός της θάλασσας στα λατινικά) με την μητέρα Γη. Αυτές οι αναφορές ενέπνευσαν το 1763 τον Σερ Ουϊλιαμ Τζόουνς (1746-1794), έναν Βρετανό που ασχολιόταν με τους πολιτισμούς της Ανατολής να προτείνει την νύμφη Κάισσα σαν μούσα του σκακιού. Οι Ιταλοί της περιόδου της Αναγέννησης ήταν οπαδοί της θεωρίας ότι η καταγωγή του σκακιού βρίσκεται στην Ελλάδα.
ΠΕΡΣΙΑ
Οι Ισπανοί που ήταν οι ισχυρότεροι αντίπαλοι των Ιταλών παικτών τον 16ο αιώνα ισχυρίζονταν ότι οι Πέρσες, εχθροί των Ελλήνων, ήταν οι δημιουργοί. Είναι γνωστές βέβαια οι εκστρατείες των Περσών στην Ελλάδα και δεν υπάρχει αμφιβολία πως τον 5ο αιώνα π.Χ. ήταν έθνος με υψηλό πολιτισμό, αλλά οι ιστορικοί απορρίπτουν αυτήν τη θεωρία.
ΒΑΒΥΛΩΝΑ και ΚΙΝΑ
Τόσο η Βαβυλώνα όσο και η Κίνα (πιο πιστευτό) έχουν αναφερθεί από τους ιστορικούς σαν χώρες προέλευσης του σκακιού. Σύμφωνα με τα όσα σήμερα γνωρίζουμε οι κινέζοι πήραν το σκάκι και το προσάρμοσαν φτιάχνοντας το «Elephant Chess» που ήταν γνωστό στην Κίνα ως «Xiang Qi». Αυτό παιζόταν σε μια τετράγωνη σκακιέρα με 8Χ9 τετράγωνα και είχε μια ουδέτερη ζώνη που την ονόμαζαν «ο ποταμός των συνόρων». Τα κομμάτια ήταν κυκλικά και επίπεδα και είχαν παραστάσεις πάνω στην πέτρα, όπως κανόνια, στρατιώτες και άλογα. Το κινέζικο σκάκι διαδόθηκε στην Κορέα και μετά στην Ιαπωνία, όπου ονομάστηκε «Shogi» που σήμαινε «το παιχνίδι των στρατηγών». Η σκακιέρα είχε 9 τετράγωνα σε κάθε πλευρά. Κάθε παίχτης είχε 20 κομμάτια οκτώ διαφορετικών ειδών τα οποία τοποθετούνταν σε τρεις σειρές.
ΙΝΔΙΑ
Παλιά περσικά και αραβικά ντοκουμέντα του 9ου αιώνα αναφέρουν ότι χώρα καταγωγής του σκακιού είναι η Ινδία. Οι σύγχρονοι αναλυτές συμφωνούν ότι το αρχαιότερο γραπτό εύρημα προέρχεται από την Ινδία. Γλωσσολογική μελέτη προσδιορίζει περιοχή γύρω από τον Γάγγη, ενώ αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως αρχαία σκακιστικά κομμάτια που δείχνουν τεχνοτροπία με πολιτιστικά στοιχεία Άπω Ανατολής. Τον 7ο αιώνα μ.Χ. ο Ινδός ποιητής Μπάνα έγραψε ένα ποίημα στα σανσκριτικά που ήταν αφιερωμένο στον Βασιλιά Σριχάρσα (606-647). Οι στίχοι εγκωμιάζουν τον Βασιλιά σαν «Πρίγκιπα της Ειρήνης», γιατί – οι μόνοι στρατοί ήταν αυτοί που παρατάσσονταν στα 64 τετράγωνα της σκακιέρας. Το γεγονός ότι ο ποιητής τόλμησε να χρησιμοποιήσει αυτή την παρομοίωση σημαίνει πως το σκάκι ήταν γνωστό στον λαό και οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το παιχνίδι είχε ήδη μακρά παράδοση και ήταν γνωστό και κατανοητό από τον πληθυσμό. Κάτι τέτοιο βέβαια για να γίνει εκείνη την εποχή με τις γνωστές μεθόδους επικοινωνίας, θα χρειάστηκε ίσως εκατοντάδες χρόνια μιας και θα είχε πολύ αργή διάδοση στο αχανές αυτό κράτος.
Τελικά, όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η πρώτη εμφάνιση του σκακιού έγινε στα π.Χ. έτη.
Ινδική παροιμία.
«Το σκάκι είναι μια λίμνη στην οποία,
ένα κουνούπι μπορεί να κολυμπήσει
και ένας ελέφαντας να πνιγεί»
*** 1.Π:ζ6+ Π:Π 2.Βδ7+#
