Το τελευταίο διάστημα συνεχίζεται η πτώση των τιμών του πετρελαίου, οι οποίες βρίσκονται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα χωρίς να υπάρχει κάποια ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας και παρά την αναταραχή, την αστάθεια και τις συγκρούσεις στις αραβικές πετρελαιοπαραγωγικές χώρες. Πριν λίγα χρόνια ήταν μάλλον αδύνατον να προβλεφθεί η πτώση αυτή, αν και γενικότερα η πρόγνωση των μελλοντικών τιμών του πετρελαίου είναι σχεδόν αδύνατη.
Η πτώση αυτή των τιμών του πετρελαίου έχει ως άμεση συνέπεια τη μείωση των χρηματικών μεταβιβάσεων από τις χώρες κατανάλωσης του μαύρου χρυσού που περιλαμβάνουν σχεδόν όλες τις Ευρωπαικές χώρες μεταξύ των οποίων και την Ελλάδα στις χώρες παραγωγής του. Οπως είναι φυσικό η χαμηλή τιμή του πετρελαίου επηρεάζει με θετικό, αλλά και με αρνητικό τρόπο τις Ευρωπαϊκές οικονομίες μεταξύ των οποίων και την Ελληνική έχοντας θετικό αλλά και αρνητικό αντίκτυπο σε επιμέρους τομείς τους όπως φαίνεται και στη συνέχεια. Η χαμηλή τιμή του πετρελαίου θα τονώσει την ανάπτυξη της Ελλάδος και θα αυξήσει το Α.Ε.Π. της, προάγοντας ταυτόχρονα και την απασχόληση κάτι ιδιαίτερα σημαντικό σήμερα καθώς η ανεργία βρίσκεται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα. Μετά από πολλά συνεχή χρόνια που καταγράφεται μείωση του Α.Ε.Π. της χώρας, η δημιουργία συνθηκών που ευνοούν την ανάπτυξή του είναι ελπιδοφόρα. Καθώς οι τιμές των περισσότερων προϊόντων επηρεάζονται από την τιμή του πετρελαίου, η χαμηλή τιμή του θα έχει ως αποτέλεσμα τη διατήρηση του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα και την αποφυγή της μείωσης της αγοραστικής δύναμης των πολιτών. Ετσι οι πολίτες θα διαθέτουν περισσότερα χρήματα για κατανάλωση, αλλά και για να αποταμιεύσουν ή να επενδύσουν (κάτι που έχει ανάγκη σήμερα η Ελληνική οικονομία στην κατάσταση που βρίσκεται). Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσει να αυξηθεί και η απασχόληση δίδοντας κάποιο διέξοδο στους πάνω από 1 εκατομμύριο ανέργους της χώρας. Καθώς η χώρα βασίζεται στις εισαγωγές του πετρελαίου για την κάλυψη σημαντικού μέρους των ενεργειακών της αναγκών, η μειωμένη τιμή του θα βελτιώσει το ισοζύγιο πληρωμών της χώρας καθώς θα απαιτούνται λιγότερα χρήματα για την αγορά των απαραίτητων ποσοτήτων του. Ταυτόχρονα θα ευνοηθούν οι τομείς της οικονομίας που επηρεάζονται σημαντικά από τις τιμές του πετρελαίου όπως η τουριστική βιομηχανία, καθώς οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου κάνουν φθηνότερες τις μετακινήσεις των τουριστών. Ορισμένοι κλάδοι της βιομηχανίας που επηρεάζονται σημαντικά από τις τιμές του πετρελαίου όπως τα διυλιστήρια, οι τσιμεντοβιομηχανίες, ορισμένες μονάδες επεξεργασίας ορυκτών, οι μεταφορές και η ακτοπλοΐα θα επηρεαστούν θετικά. Εκτός όμως από τα θετικά στην οικονομία της χώρας που έχει η χαμηλή τιμή του πετρελαίου υπάρχουν και οι επιπτώσεις. Ετσι η εξόρυξη των υποθαλάσσιων πετρελαϊκών κοιτασμάτων στην περιοχή της Κρήτης (και σε άλλες περιοχές της χώρας) η οποία λόγω του μεγάλου βάθους τους έχει υψηλό κόστος θα αναβληθεί για το μέλλον, όταν πλέον οι υψηλότερες τιμές του μαύρου χρυσού θα το επιτρέψουν. Οι μεγάλες διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες δεν πρόκειται να επενδύσουν στην εξόρυξη αυτών των δύσκολων υποθαλάσσιων κοιτασμάτων με τις τιμές του πετρελαίου σε τόσο χαμηλά επίπεδα, γιατί απλούστατα θα έχουν ζημιές. Η χαμηλή τιμή του μαύρου χρυσού δυσκολεύει την εξόρυξή του από δύσκολα κοιτάσματα που το κόστος της εξόρυξης είναι υψηλό και αντίθετα ευνοεί την εξόρυξη από εύκολα κοιτάσματα. Συνεπώς η εξόρυξή του και από άλλα κοιτάσματα της νοτιοανατολικής Μεσογείου όπως αυτά που βρίσκονται στις Α.Ο.Ζ. της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου πιθανότατα θα καθυστερήσει. Ιδιαίτερα επιβαρρυντική και αρνητική για τα κοιτάσματα του σχιστολιθικού πετρελαίου των Η.Π.Α. είναι η χαμηλή τιμή του μαύρου χρυσού, η αξιοποίηση των οποίων οδήγησε στην ενεργειακή αυτοδυναμία τα τελευταία χρόνια τη χώρα αυτή. Η αξιοποίηση πολλών τέτοιων κοιτασμάτων καθίσταται αντιοικονομική και αναμένεται να σταματήσει η εξόρυξη τους. Ταυτόχρονα θα μειωθεί η ελκυστικότητα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καθώς θα είναι λιγότερο ανταγωνιστικές με το φθηνό πετρέλαιο. Επομένως η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας οι οποίες αποτελούν ένα ανανεώσιμο φυσικό πόρο της χώρας εναλλακτικό των ορυκτών καυσίμων μάλλον θα επιβραδυνθεί. Ετσι η ελπιδοφόρα αυτή νέα δραστηριότητα που γνωρίζει άνθηση τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα όπως και παγκόσμια θα χάσει τον δυναμισμό της. Ταυτόχρονα η χαμηλή τιμή του πετρελαίου θα τονώσει τη χρήση του με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ή να μειωθεί ο ρυθμός μείωσης τους. Καθώς η χώρα μας υποχρεούται να μειώσει τις εκπομπές του στο άμεσο μέλλον θα καταστεί δυσκολότερο να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της. Οι φθηνές τιμές του πετρελαίου όμως έχουν επιπτώσεις και στο πολύ μεγάλο δημόσιο χρέος της χώρας. Οπως έχει τεκμηριώσει και ο Τόμας Πικετί στο μνημειώδες έργο του “Το κεφάλαιο τον 21ο αιώνα” τα μεγάλα εξωτερικά χρέη διαφόρων χωρών αποπληρώνονται ευκολότερα σε συνθήκες υψηλού πληθωρισμού. Καθώς όμως η χαμηλή τιμή του πετρελαίου είναι συνυφασμένη με χαμηλό πληθωρισμό καθίσταται δυσκολότερη στο μέλλον η αποπληρωμή του τεράστιου εξωτερικού χρέους μας, το οποίο αποτελεί ένα κεντρικό πρόβλημα σήμερα στις σχέσεις με τους δανειστές μας. Εκτός όμως του μεγάλου δημοσίου χρέους υπάρχουν και σημαντικά ιδιωτικά χρέη που αφορούν δάνεια επιχειρήσεων, στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια και είναι γνωστό ότι μεγάλος αριθμός ιδιωτών και επιχειρήσεων στην Ελλάδα βρίσκεται σε αδιέξοδο αδυνατώντας να τα εξυπηρετήσει. Η αποπληρωμή αυτών των ιδιωτικών δανείων γίνεται δυσκολότερη σε συνθήκες χαμηλού πληθωρισμού παρά σε υψηλού. Οι θετικές επιπτώσεις των χαμηλών τιμών του πετρελαίου στην Ελληνική οικονομία είναι περισσότερες από τις αρνητικές ιδιαίτερα στη σημερινή δύσκολη συγκυρία που βρίσκεται. Συνεπώς είμεθα μάλλον ευνοημένοι όσο η τιμή του μαύρου χρυσού διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΧΑΜΗΛΩΝ ΤΙΜΩΝ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΘΕΤΙΚEΣ:
• Τόνωση της ανάπτυξης και αύξηση του ΑΕΠ και της απασχόλησης.
• Μείωση του πληθωρισμού.
• Βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου.
• Τόνωση του τουρισμού και θετικές επιπτώσεις στις ενεργοβόρες βιομηχανίες και σε άλλους τομείς της οικονομίας οι οποίοι επηρεάζονται σημαντικά από την τιμή του πετρελαίου.
ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ:
• Αποθάρρυνση της αξιοποίησης των υποθαλάσσιων πετρελαϊκών κοιτασμάτων της Κρήτης.
• Μείωση της ελκυστικότητας των Ανανεώσιμων Πηγών ε Ενέργειας.
• Αύξηση των εκπομπών CO2.
• Δυσκολία αποπληρωμής/ εξυπηρέτησης του εξωτερικού χρέους λόγω του χαμηλού πληθωρισμού.
• Δυσκολία αποπληρωμής των ιδιωτικών χρεών τα οποία αποπληρώνονται ευκολότερα σε συνθήκες υψηλού πληθωρισμού.
Η τιμή του πετρελαίου βρισκόταν σε χαμηλά επίπεδα από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι την πρώτη πετρελαϊκή κρίση το 1973 με τον πόλεμο Αράβων – Ισραήλ οπότε ανέβηκε αρκετά. Νέα κορύφωση της τιμής του συνέβη το 1979 με τη θρησκευτική επανάσταση στο Ιράν και τον πόλεμο Ιράν – Ιράκ. Το 1990 η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ ανέβασε πάλι την τιμή του πετρελαίου, η οποία στη συνέχεια μειώθηκε και διατηρήθηκε σε χαμηλά επίπεδα για περίπου 15 χρόνια. Η παγκόσμια οικονομική εφορία στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα και χωρίς κάποια σημαντική αιτία κορύφωσε ξανά την τιμή του πετρελαίου το 2007 – 2008, ενώ στη συνέχεια η παγκόσμια οικονομική κρίση και η μείωση της ζήτησής του μείωσε αισθητά τις τιμές του. Η ήπια οικονομική ανάπτυξη που ακολούθησε την κρίση αύξησε στη συνέχεια την τιμή του πάλι ενώ σήμερα χωρίς κάποιον προφανή λόγο οι τιμές του πετρελαίου έχουν μειωθεί αρκετά.
* ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει ενεργειακή τεχνολογία στο Τ.Ε.Ι. Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του Μ.Α.Ι.Χ.
