Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και επίκαιρο βιβλίο μυθοπλασίας για ένα από τα σημαντικότερα σήμερα προβλήματα του πλανήτη , τη κλιματική αλλαγή , εξεδόθη πρόσφατα από τις εκδόσεις ΟΚΤΩ.
Συγγραφείς του οι διακεκριμένοι ακαδημαικοί των ΗΠΑ , η Naomi Oreskes που διδάσκει ιστορία της επιστήμης στο πανεπιστήμιο του Harvard και ο Erik Conway που διδάσκει ιστορία της επιστήμης και της τεχνολογίας στο Ινστιτούτο τεχνολογίας της Καλιφόρνιας. Στο βιβλίο αυτό ένας ιστορικός του μέλλοντος , το έτος 2393 , εξιστορεί το πώς το 2093 συνέβη η μεγάλη κατάρρευση του πολιτισμού στο πλανήτη λόγω της κλιματικής αλλαγής και των σημαντικών επιπτώσεων της , δηλαδή των υψηλών θερμοκρασιών , της ξηρασίας , της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και των ακραίων κλιματικών φαινομένων. Ο ιστορικός του μέλλοντος αναφέρεται στην αδυναμία των πολιτικών και οικονομικών ελίτ των προηγμένων βιομηχανικά κρατών του πλανήτη να πάρουν τα απαραίτητα εκείνα μέτρα για να αποτρέψουν έγκαιρα τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στο πλανήτη με αποτέλεσμα τη καταστροφή του πολιτισμού. Οι συγγραφείς του βιβλίου τονίζουν τη σημασία της επιστήμης στην αναγνώριση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής , το ρόλο των συμφερόντων του αποκαλούμενου συμπλέγματος της καύσης του άνθρακα ( που σχετίζεται με όλες τις δραστηριότητες εξόρυξης , επεξεργασίας , μεταφοράς και τελικής χρήσης των ορυκτών καυσίμων ) καθώς και την αποτυχία της αγοράς στην επινόηση και προώθηση των κατάλληλων πολιτικών για την έγκαιρη αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Το μυθοπλαστικό αυτό αφήγημα με το μάτι του ιστορικού του μέλλοντος πλέον παρουσιάζει μία δυστοπική μελλοντική κατάρρευση του πολιτισμού του πλανήτη οφειλόμενη στη κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της , σατιρίζοντας τη μυωπία των πολιτικο-οικονομικών ελίτ να αναγνωρίσουν τα εμφανή και επιστημονικά τεκμηριωμένα σημάδια των επερχόμενων μεγάλων αλλαγών στο κλίμα του πλανήτη και την απρονοησία τους να δράσουν έγκαιρα για την αντιμετώπιση τους. Το βιβλίο αυτό πέρα από τις δυσοίωνες προβλέψεις του και τη σατιρική και προκλητική γραφή του συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση των πολιτών στα θέματα της κλιματικής αλλαγής τα οποία , σύμφωνα με πολλούς , μαζί με το θέμα των τεράστιων οικονομικών ανισοτήτων που υπάρχουν σήμερα αποτελούν τα σημαντικότερα ίσως προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης.
Τα θέματα που θίγονται στο βιβλίο αυτό είναι πολλά όπως :
Η σημασία της επιστήμης στις σύγχρονες κοινωνίες
Η αναγνώριση των κρίσιμων προβλημάτων από τις πολιτικές ηγεσίες
Ο ρόλος των ιδιοτελών μεγάλων συμφερόντων και η επιρροή τους στη λήψη αποφάσεων και συγκεκριμένα εκείνων που εμπλέκονται με τα ορυκτά καύσιμα
Οι ευθύνες των προηγμένων βιομηχανικά κρατών που συνέδεσαν την ανάπτυξη τους με την έκλυση θερμοκηπιακών αερίων και την αλλαγή της σύστασης της ατμόσφαιρας.
Σήμερα οι επιστήμονες αποδέχονται ότι η εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων έχει σημάνει την έλευση μίας νέας γεωλογικής εποχής , την οποία έχουν ονομάσει ανθρωπόκαινο , όπου ο άνθρωπος μπορεί πλέον και διαταράσσει την οικολογική ισορροπία του πλανήτη. Η εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων άρχισε με τη πρώτη βιομηχανική επανάσταση πριν περίπου 250 χρόνια και επέτρεψε στις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες να θεμελιώσουν τη παγκόσμια υπεροχή τους. Αυτή συνεχίζεται από τις αναπτυσσόμενες χώρες , όπως π.χ. η Κίνα , οι οποίες προσπαθούν , ακολουθώντας το μοντέλο που ακολούθησαν παλαιότερα και τα βιομηχανικά προηγμένα κράτη, να αυξήσουν την ευημερία τους με αποτέλεσμα τη περαιτέρω έκλυση θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα. Καθώς η μείωση των αερίων αυτών προυποθέτει θεμελιώδεις αλλαγές που επηρεάζουν βαθιά το σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας με σημαντικές οικονομικές συνέπειες , ορισμένες χώρες αποδέχονται τις αλλαγές αυτές ενώ άλλες όχι. Ορισμένοι δε πολιτικοί τους εκπρόσωποι δηλώνουν ότι η κλιματική αλλαγή δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά επαρκώς και δεν αποτελεί μείζον πρόβλημα. Δυστυχώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα πλήξουν αρχικά τους πιο ευάλωτους κατοίκους του πλανήτη που τυχαίνει να είναι και οι πιο φτωχοί ενώ αυτοί δεν συνέβαλαν στη δημιουργία του προβλήματος. Παράλληλα θα πλήξουν και τις επόμενες γενιές που δεν ευθύνονται βέβαια για την απληστία και την απρονοησία μας.
Η συνέχιση της χρήσης ορυκτών καυσίμων για τη παραγωγή ενέργειας με την ελπίδα ότι έστω και εάν διαταραχθεί η ισορροπία του κλίματος θα υπάρξει στο μέλλον η προοπτική επαναρύθμισης του με τη χρήση των τεχνικών της μεγα-μηχανικής μπορεί να αποδειχθεί πολύ επικίνδυνη. Η δυνατότητα μείωσης της προσπίπτουσας ηλιακής ενέργειας στο πλανήτη με τη τοποθέτηση τεράστιων ανακλαστήρων σε μεγάλο ύψος ή με τη διασπορά σωματιδίων στην ατμόσφαιρα μπορεί να αποτελούν φαραωνικούς σχεδιασμούς που όμως δεν μπορούν να διασφαλίσουν τη μείωση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της γης. Αντίθετα μπορεί να έχουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Δεδομένου ότι υπάρχουν σήμερα ώριμες και οικονομικά ελκυστικές εναλλακτικές ενεργειακές τεχνολογίες αποτελεί δυσεξήγητη η επιμονή στη χρήση ορυκτών καυσίμων για παραγωγή ενέργειας , ή μάλλον οφείλεται στην επιρροή των ιδιοτελών συμφερόντων του συμπλέγματος του άνθρακα και στην αποτυχία των μηχανισμών της αγοράς να λειτουργήσουν σε όφελος του κοινωνικού συνόλου. Ίσως το δυστοπικό μέλλον που παρουσιάζεται στο πόνημα αυτό είναι το αποτέλεσμα των επιπτώσεων στον ανθρώπινο πολιτισμό της επαναρύθμισης της γαίας-γης λόγω της διατάραξης των ισορροπιών του παγκόσμιου οικοσυστήματος την εποχή του ανθρωπόκαινου. Και στο βαθμό που η γαία συμπεριφέρεται σαν ένας ζωντανός υπερ-οργανισμός , όπως υποστηρίζει ο James Lovelock που διατύπωσε τη θεωρία της γαίας , ξαναβρίσκει τη χαμένη ισορροπία της προκαλώντας όμως ανείπωτη οδύνη στον ανθρώπινο πολιτισμό.
* Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
