Η πρωτοβουλία
«Η κατάσταση της υγείας στην ΕΕ» έχει ως στόχο να καταστήσει τις πληροφορίες, την εμπειρογνωμοσύνη και τις βέλτιστες πρακτικές σε σχέση με τα συστήματα υγείας εύκολα προσβάσιμες στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και σε όλους όσοι συμβάλλουν στη διαμόρφωση των πολιτικών για την υγεία. Τελεί υπό τη διαχείριση της Κομισιόν, αλλά επωφελείται από τις εργασίες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τις Πολιτικές και τα Συστήματα Υγείας (Παρατηρητήριο), στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων προσπαθειών της για την υποστήριξη της ανταλλαγής γνώσεων σε ολόκληρη την ΕΕ. Η πρωτοβουλία «Η κατάσταση της υγείας στην ΕΕ» συγκεντρώνει τα πλέον πρόσφατα στοιχεία για την υγεία και τα καταγράφει σε μια σειρά συνοπτικών και εύπεπτων εκθέσεων.
Ιστορικό
Το 2016 η Κομισιόν δρομολόγησε τον κύκλο ανταλλαγής γνώσεων «Η Κατάσταση της υγείας στην ΕΕ», προκειμένου να βοηθήσει τα κράτη μέλη της ΕΕ να βελτιώσουν τόσο την υγεία των πολιτών τους όσο και τις επιδόσεις των συστημάτων υγείας τους. Οι εκθέσεις παρέχουν εξειδικευμένη και ολοκληρωμένη ανάλυση και επισκόπηση, καλύπτοντας ένα κενό γνώσεων το οποίο έχει διαπιστωθεί ότι αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για τους αρμόδιους χάραξης πολιτικής στον τομέα της υγείας. Οι εκθέσεις χρησιμοποιούνται ευρέως από τις εθνικές αρχές. Εμπειρογνώμονες του ΟΟΣΑ και του Παρατηρητηρίου κατάρτισαν ένα σύνολο 30 προφίλ υγείας ανά χώρα, που καλύπτουν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και την Ισλανδία και τη Νορβηγία. Τα προφίλ υγείας ανά χώρα που περιλαμβάνονται στην έκθεση με τίτλο «Η κατάσταση της υγείας στην ΕΕ» έχουν σχεδιαστεί για να αποτελέσουν μια ενιαία πηγή γνώσεων και πληροφόρησης σχετικά με το σύστημα υγείας μιας χώρας, υπό το πρίσμα της σύγκρισης με όλες τις χώρες της ΕΕ.
Προφίλ Υγείας στην Ελλάδα
Την τελευταία δεκαετία, το Ελληνικό σύστημα υγείας, σύμφωνα με την έκθεση της Κομισιόν, έχει υποστεί ριζικό μετασχηματισμό και κινείται με αργούς ρυθμούς προς τη διαμόρφωση ενός πιο σύγχρονου, αποτελεσματικού και βιώσιμου συστήματος. Αφού αρχικά δόθηκε έμφαση στην υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και στη μείωση του κόστους, οι πιο πρόσφατες προσπάθειες εστιάστηκαν επίσης στη θέσπιση και την ενίσχυση μηχανισμών για την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων. Υπάρχει πλέον πλήρης ασφαλιστική κάλυψη υγείας για όλους τους κατοίκους και η Ελλάδα εργάζεται προς την κατεύθυνση εγκαθίδρυσης ενός λειτουργικού συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας, ενώ αντιμετωπίζονται προηγούμενες αδυναμίες, όπως ο κατακερματισμός, οι υπερβολικές φαρμακευτικές δαπάνες, η αναποτελεσματικότητα των δημόσιων συμβάσεων και η ανεπαρκής πρωτοβάθμια φροντίδα.
Η Κατάσταση της υγείας
Το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα κυμάινεται στα 81,4 έτη και είναι λίγο υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ανισότητες όσον αφορά την υγεία ανάλογα με το φύλο καθώς και την κοινωνική θέση. Οι θάνατοι από ισχαιμική καρδιοπάθεια και εγκεφαλικό επεισόδιο έχουν μειωθεί, όμως τα ποσοστά ορισμένων μορφών καρκίνου, του διαβήτη και, πιο πρόσφατα, της βρεφικής θνησιμότητας έχουν αυξηθεί. Τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω μπορούν να αναμένουν ότι θα ζήσουν περίπου 40 % της ζωής τους χωρίς αναπηρίες, ποσοστό που αντιστοιχεί σε δύο λιγότερα έτη υγιούς ζωής από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Το κάπνισμα κύριος παράγοντας θανάτου
Ποσοστό λίγο υψηλότερο από το 40 % των θανάτων στην Ελλάδα μπορεί να αποδοθεί σε συμπεριφορικούς παράγοντες κινδύνου (πάνω από το 39 % που είναι ο μέσος όρος της ΕΕ), με το κάπνισμα να αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα. Περισσότεροι από ένας στους τέσσερις ενηλίκους καπνίζουν σε καθημερινή βάση, που είναι το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Τα υψηλά ποσοστά υπερβολικού βάρους και παχυσαρκίας αποτελούν επίσης πηγή ανησυχίας, όπως και η έλλειψη άσκησης των παιδιών. Τα σχετικά χαμηλά ποσοστά βλαβών που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ αποτυπώνουν τη χαμηλή κατανάλωση αλκοόλ από τους ενηλίκους, ωστόσο η ευκαιριακή άμετρη κατανάλωση αλκοόλ στα παιδιά σημειώνει άνοδο.
Μάστιγα ο καρκίνος – εγκεφαλικό και καρδιοπάθεια κύριες αιτίες θανάτου
Παρά τη σημαντική μείωση των ποσοστών θνησιμότητας από εγκεφαλικό επεισόδιο και ισχαιμική καρδιοπάθεια από το 2000 και μετά, οι δύο αυτές παθήσεις εξακολουθούν να αποτελούν στην Ελλάδα τις κύριες αιτίες θανάτου. Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο, με ποσοστά που παραμένουν αρκετά σταθερά με την πάροδο του χρόνου (Ήταν στην έκτη υψηλότερη θέση στην ΕΕ το 2016). Η θνησιμότητα από καρκίνο του παγκρέατος και ορθοκολικό καρκίνο έχει επίσης αυξηθεί από το 2000 και μετά. Οι θάνατοι από διαβήτη και χρόνιες παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος αποτελούν αυξανόμενο πρόβλημα τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Ενώ τα επίπεδα παραμένουν κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ, αυτή η αύξηση μπορεί να αποτελεί ένδειξη αδυναμιών στην περίθαλψη όσον αφορά τις χρόνιες παθήσεις
Πορεία δαπανών Υγείας
Οι πολιτικές που αποβλέπουν στη μείωση της σπατάλης και στην ενίσχυση της αποδοτικότητας συνέβαλαν στην ταχεία μείωση των δαπανών υγείας κατά την οικονομική κρίση, με τα επίπεδα δαπανών να σταθεροποιούνται από το 2015 και μετά. Το 2017 η Ελλάδα δαπάνησε 1 623 ευρώ κατ’ άτομο για υγειονομική περίθαλψη, ποσό πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο στην ΕΕ (2 884 ευρώ). Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 8 % του ΑΕΠ, επίσης κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (9,8 %). Πάνω από το ένα τρίτο των δαπανών υγείας προέρχεται από τα νοικοκυριά (συμπεριλαμβανομένων των άτυπων πληρωμών). Πρόκειται για ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην ΕΕ και οφείλεται στις υψηλές άμεσες ιδιωτικές δαπάνες για φάρμακα, εξωνοσοκομειακή περίθαλψη (ή ανοιχτή νοσηλεία) και νοσοκομειακές υπηρεσίες.
Αντίκτυπο στην Υγεία των Ελλήνων η οικονομική κρίση
Με εξαίρεση τους θανάτους από τροχαία ατυχήματα, οι οποίοι μειώθηκαν, η οικονομική κρίση είχε αισθητό αντίκτυπο στην υγεία του ελληνικού πληθυσμού. Ειδικότερα η ψυχική υγεία, εκπεφρασμένη σε ποσοστά αυτοκτονιών και επίπεδα σοβαρής κατάθλιψης, έχει επιδεινωθεί. Παρότι είναι τα χαμηλότερα μετά την Κύπρο και αρκετά κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (10,3 ανά 100 000 κατοίκους το 2016), τα ποσοστά αυτοκτονιών έχουν αυξηθεί κατά 30 % — μέσος όρος 4,3 ανά 100 000 κατοίκους από το 2010 (έναντι 3,3 κατά την προηγούμενη δεκαετία). Σε σειρά μελετών διαπιστώθηκε αύξηση του επιπολασμού των συμπτωμάτων σοβαρής κατάθλιψης στον γενικό πληθυσμό, από 3,3 % το 2008 σε 12,3 % το 2013 (Economou et al., 2016). Η σταθερή μείωση της βρεφικής θνησιμότητας —δείκτη ευαίσθητου τόσο στην ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης όσο και στις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες— έχει αντιστραφεί από το τριετές μέσο επίπεδο των 3,1 ανά 1 000 γεννήσεις ζώντων κατά την περίοδο 2007-2009 σε 3,9 κατά την περίοδο 2015-2017, υπερβαίνοντας τον μέσο όρο της ΕΕ (3,6) Τέλος, το 2016 η βρεφική θνησιμότητα κορυφώθηκε στους 4,2 θανάτους ανά 1 000 γεννήσεις ζώντων, προτού μειωθεί στους 3,5 (λίγο κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ) το 2017.
