Στις 8 και 9 Μαϊου του 1944
Ο δήμος Αποκορώνου την Κυριακή 14 Μαΐου 2023 και ώρα 11.00 κάνει εκδήλωση στο Σαμωνά για τα 79 έτη από την καταστροφή του χωριού από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής.
Στην περιοχή Κάμπων – Σαμωνά δρουν αντάρτικες ομάδες του ΕΛΑΣ όπου στις 25/3/1944 αφοπλίζουν στην Τσακίστρα των Κάμπων μέρος του Τάγματος Παπαγιαννάκη που συνεργαζόταν με τους Γερμανούς.
Λίγες μέρες αργότερα, το Πάσχα του 1944 μαζεύεται στους Κάμπους όλος ο ΕΛΑΣ του νομού Χανίων όπου συμμετέχουν και σημαντικά στελέχη του ΚΚΕ όπως ο Β. Κτιστάκης.
Ο δε Σαμωνάς φιλοξενούσε συστηματικά αντάρτες κυρίως στο σπίτι του Τοράκη του Κωστή, του Καρβουνάκη του Μιχάλη και σε άλλα.
Επίσης η μεγάλη ομάδα των ανταρτών του ΕΛΑΣ που δρούσε στην περιοχή έδρευε πάνω από τα χωριά στην τοποθεσία Γούρνες Αποκορώνου.
Οι Γερμανοί σαφώς και τα μάθαιναν όλα αυτά από τους πληροφοριοδότες και συνεργάτες τους.
Μάλιστα προς επαλήθευση στον Σαμωνά έστειλαν και τρεις Ιταλούς, δήθεν αυτόμολους αλλά πράκτορες, όπου διέμειναν αρκετές ημέρες, μέχρι που κατέγραψαν και φωτογράφησαν τους πάντες.
Τρεις μέρες μετά την «εξαφάνιση» των Ιταλών από το Σαμωνά εκδηλώνεται η εξόρμηση.
Πρώτα στους Κάμπους.
Την 7η Μαϊου το βράδυ, παραμονή του πανηγυριού, εισβάλουν στο χωριό οι Γερμανοί και συλλαμβάνουν 60 άνδρες. Απ’ αυτούς 24 (που όπως λέει σχετικό δημοτικό άσμα «ηθέλαν οι προδότες») τους βάζουν στο πλοίο «Ταναϊς» μαζί με τους Εβραίους των Χανίων και λοιπούς, όπου στις 9/6/1944 το βυθίζει Αγγλικό υποβρύχιο.
Πρωί – πρωί της 8ης Μαϊου χτυπούν τους αντάρτες του ΕΛΑΣ στις Γούρνες, οι οποίοι καταφεύγουν σε Αγ. Ιωάννη και Ανώπολη Σφακίων.
Οι Γερμανοί ανεβαίνουν μέχρι και τη Βόλικα – Αμπέλια Λευκών Ορέων όπου ανταλλάσουν πυρά στα μιτάτα με Καμπιανούς και πιάνουν αιχμαλώτους.
Την ίδια μέρα το πρωί 8/5/44 ήλθε η σειρά του Σαμωνά με βομβαρδισμό και πολυβολισμό του χωριού από την Γερμανική αεροπορία.
Στην συνέχεια εισβάλει ο Γερμανικός στρατός και συγκεντρώνει τους κατοίκους στην πλατεία όπου «Γερμανοί» αξιωματική με βαριά Κρητική προφορά, όπως σήμερα θυμάται ο Γαβριλάκης ο Κώστας, προφανώς μέλη του Τάγματος Παπαγιαννάκη , τους ανακοινώνουν ότι εάν δεν τους παραδώσουν μέχρι την επομένη τους Κωνσταντίνο Τοράκη και άλλους δύο, θα επιστρέψουν και θα καταστρέψουν όσα σπίτια έχουν μείνει από το βομβαρδισμό.
Σαφώς και την επομένη επέστρεψαν και κατέστρεψαν με φωτιά και δυναμίτες και τα υπόλοιπα, καθ’ όσον «εμείς δεν είμαστε προδότες» όπως τους είπε ο Κωσταντίνος Γαβρ. Γαβριλάκης.
Στο πλοίο «ΤαναΪς» από το Σαμωνά έβαλαν την Σταυρούλα, την Αγγελικη και τον Μανώλη Τοράκη, και εφονεύθει και ο μικρός εγγονός του Τοράκη Κων/νου, Τζομπανάκης Κωνσταντίνος.
Για την καταστροφή του Σαμωνά ο Γαβριλάκης Κωστής σε σχετικό δημοτικό άσμα γράφει :
…. Καίνε, χτυπούν το Σαμωνά, με λύσσα και μανία,
κι έχουν και υπερασπιστές τα φτερωτά θηρία.
Εκάψανε το Σαμωνά, τους Κάμπους ερημάξαν,
κι όσους επιάσαν ζωντανούς στις θάλασσες πετάξαν….
Για την καταστροφή του Σαμωνά ο αείμνηστος Γαβρίλης Παπαδάκης γράφει:
Στ’ 9 του Μάη βρέθηκα στου Φαραγγιού το μπάτο,
καπνούς και φλόγες έβλεπα θεόρατες να βγαίνουν,
απ΄ το χωριό του Σαμωνά κι άκουα πολυβόλα
και μπόμπες και πολλές ριπές από τα αεροπλάνα
καθώς εκαίγαν το χωριό οι Ούννοι σατανάδες.
Βέβαιος για τη λευτεριά με τις γροθιές σφιγμένες
έψαλα εκείνη τη στιγμή στο Σαμωνά τραγούδι:
«Ατρόμητος να μείνεις Σαμωνά
μα έχεις παλληκάρια που το λένε
γρήγορα θάρθει η μέρα που ξανά
συ θα γελάς κι άλλοι πικρά θα κλαίνε».
Σύμφωνα με την εφημερίδα «Παρατηρητής» των Χανίων της 18ης Ιουλίου 1944 και κατά τον Διοικητή του Τάγματος Δημήτρη Παπαγιαννάκη, οι πλέον καταζητούμενοι κατά την Γερμανική Κατοχή στα Χανιά ήσαν:
Κυανίδης, Χάλαρης, Ποντικός (Γιώργης Ε.), Τσαμαντής, Γαβρ. Παπαδάκης, Πετράκης Γ. ….
Φωτογραφία 1.
ΕΦΕΔΡΙΚΟΣ Ε.Λ.Α.Σ. Ψηφακές Λευκών Ορέων 9/12/1944
1. Γαβρίλης Παπαδάκης ή Καμπιανός, 2. Γιώργης Ι. Καλογερής 3. Γιώργης Πατσουράκης Τζιτζιφές 4. Μανώλης Ν. Παπαδάκης Κάμποι 5. Στρατής Δ. Φανουργιάκης Κάμποι 6. Λευτέρης Φρακολάκης Σαμωνάς 7. Μιχάλης Ψεγιανάκης Ραμνή 8. Σταμάτης Τοράκης Σαμωνάς 9. Κωστής Α. Παπαδάκης Κάμποι 10. Μιχάλης Γ. Παπαδάκης Κάμποι 11. Μιχάλης Πιταριδάκης Χαλέπα 12. Αντώνης Γαβριλάκης Σαμωνάς 13. Νίκος Χατζηδάκης Σαμωνάς 14. Μιχάλης Τοράκης (Σαμωνάς)
2. Ε.Λ.Α.Σ.
Καθήμενος μπροστά χωρίς καπέλο Κρ. Κυανίδης, καθήμενος άκρα δεξιά μας Μιχ. Καρβουνάκης, όρθιος δεύτερος απ’ αριστ. Χαρλ. Σαλεβουράκης
Φωτογραφία 3ης :
Στο μέσο ο ξακουστός Τοροκωστής που πλήρωσε ακριβά την συμμετοχή του στην εθνική αντίσταση. Αριστερά μας Πατεράκης Μανώλης (Κατωχώρι) και Σαλεβουράκης Χαράλαμπος (Γαβαλοχώρι)
Φωτογραφία 4.
Πάνω από αριστερά μας:
Τοράκης Γιώργης (Σαμωνάς) Γαβριλάκης Μανώλης (Σαμωνάς, τιμημένος με χρυσό σταυρό ανδρείας στη Μ. Ασία)
Κάτω απ’ αρ. Γαβριλάκης Γαβρίλης (Σαμωνάς), Καλογερής Δημήτρης (Κάμποι)
*Ο Μιχ. Κατσανεβάκης αρχιτέκτων μηχανικός
συγγραφέας- ιστ. ερευνητής
