…σύμφωνα με τη λίστα 2% των κορυφαίων επιστημόνων του κόσμου
Οι ερευνητικές επιδόσεις που προκύπτουν από δείκτες που σχετίζονται µε τις επιστηµονικές δηµοσιεύσεις και την αναγνώρισή τους διεθνώς, αποτελούν ένα µέτρο σύγκρισης και αξιολόγησης των επιστηµόνων και των πανεπιστηµίων γενικότερα και χρησιµοποιούνται ευρέως από την ακαδηµαϊκή κοινότητα. Η κατάταξη που προκύπτει από τις επιδόσεις αυτές συνδέεται άµεσα µε τη διεθνή αναγνώριση και το κύρος τους που αντανακλάται στα Πανεπιστήµια και Ερευνητικά κέντρα που εργάζονται οι επιστήµονες αλλά και ευρύτερα στις χώρες τους.
O κ. Ιωαννίδης, διακεκριµένος Καθηγητής του Πανεπιστηµίου του Stanford τον Οκτώβριο του 2023 δηµοσίευσε µε συνεργάτες του την επικαιροποιηµένη λίστα µε τους κορυφαίους επιστήµονες του κόσµου για το έτος 2022 σε εργασία του µε τίτλο µε τίτλο «Updated science-wide author databases of standardized citation indicators” [1]. Η λίστα αυτή ανακοινώνεται κάθε χρόνο και αξιολογεί την απήχηση του επιστηµονικού έργου σε παγκόσµιο επίπεδο επιστηµόνων σε 22 επιστηµονικά πεδία και 176 υπο-πεδία. Η επιλογή των επιστηµόνων στη λίστα βασίζεται στους 100.000 κορυφαίους επιστήµονες σύµφωνα µε την βαθµολογία τους ή βρίσκονται στο άνω του 2% στην κατάταξη στο υποπεδίο.
Στην µελέτη εµφανίζονται ξεχωριστά δύο λίστες µε επιστήµονες, βασισµένες σε δεδοµένα µε την απήχηση του επιστηµονικού τους έργου για το µεµονωµένο πρόσφατο έτος (2022) και συνολικά µέχρι και το έτος 2022.
Ο Πίνακας 1 εµφανίζει την κατάταξη των Ελληνικών Πανεπιστηµίων σύµφωνα µε τον αριθµό κορυφαίων επιστηµόνων ανά µέλος ∆ΕΠ µε δεδοµένα απήχησης για το έτος 2022 αλλά και όλα τα σχετικά δεδοµένα από την λίστα του κ. Ιωαννίδη και τον αριθµό των µελών ∆ΕΠ των Πανεπιστηµίων (στοιχεία Μαρτίου 2023). Ο αριθµός των κορυφαίων επιστηµόνων των Πανεπιστηµίων έχει προκύψει αθροίζοντας αποκλειστικά τους κορυφαίους επιστήµονες που ανήκουν στο Πανεπιστήµιο ή σε κάποια σχολή του Πανεπιστηµίου σύµφωνα µε τα στοιχεία της λίστας Ιωαννίδη, ενώ δεν προσµετρώνται επιστήµονες που εµφανίζονται σε άλλους ανεξάρτητους φορείς λ.χ. ερευνητικά κέντρα. Αξίζει να σηµειωθεί πως στις πρώτες δύο θέσεις του Πίνακα εµφανίζονται τα δύο Πολυτεχνεία στην Ελλάδα (ΕΜΠ και Πολυτεχνείο Κρήτης) γεγονός που αποδεικνύει τις υψηλές επιδόσεις στις επιστήµες του µηχανικού που έχουν οι Έλληνες επιστήµονες σε παγκόσµιο επίπεδο. Η κατάταξη αυτή έχει προκύψει µε το κριτήριο του ποσοστού των µελών ∆ΕΠ τους που είναι κορυφαίοι επιστήµονες, ώστε να µπορούν να συγκριθούν µικρά σε µέγεθος µε µεγαλύτερα Πανεπιστήµια.
Στην παρακάτω κατάταξη (Πίνακας 2) εµφανίζονται τα πρώτα 10 πανεπιστήµια στην Ελλάδα σε φθίνουσα σειρά ως προς τον απόλυτο αριθµό των κορυφαίων επιστηµόνων τους µε δεδοµένα απήχησης µόνο για το 2022, όπου όπως αναµενόταν εµφανίζονται στις πρώτες θέσεις κυρίως παλαιά Πανεπιστήµια µε υψηλό αριθµό µελών ∆ΕΠ (ΑΠΘ, ΕΚΠΑ). Η κατάταξη σύµφωνα µε τον απόλυτο αριθµό των κορυφαίων επιστηµόνων τους µε συνολικά δεδοµένα απήχησης (Πίνακας 3) δεν εµφανίζει σηµαντικές αλλαγές σε σχέση µε εκείνη για το µεµονωµένο έτος 2022 (Πίνακας 2), µε το ΑΠΘ να είναι στην πρώτη θέση και στους δύο Πίνακες.
Υστέρηση στον δείκτη µε
τους ανερχόµενους κορυφαίους επιστήµονες για τα Ελληνικά
Πανεπιστήµια
Η πρώτη λίστα του κ. Ιωαννίδη µε την απήχηση επιστηµονικού έργου µόνο για το έτος 2022 εµφανίζει 210.198 κορυφαίους επιστήµονες παγκοσµίως, ενώ αντίστοιχα η δεύτερη λίστα µε την απήχηση επιστηµονικού έργου µέχρι και το 2022 εµφανίζει 204.644. Η δεύτερη λίστα µε τα συνολικά δεδοµένα απήχησης µέχρι και το 2022 στην πράξη δείχνει συνολικά την εικόνα ενός πανεπιστηµίου, περιλαµβάνοντας όµως και µέλη ∆ΕΠ που ενδεχοµένως τα τελευταία χρόνια να έχουν αποσυρθεί από την έρευνα, ευνοόντας ενδεχοµένως παλαιά Πανεπιστήµια, ενώ εκείνη µε τα δεδοµένα απήχησης µόνο µε το 2022 αποτυπώνει καλύτερα την σηµερινή-µελλοντική του εικόνα εµφανίζοντας τους ανερχόµενους κορυφαίους επιστήµονες. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται στο µέσο έτος που δηµοσίευσαν για πρώτη φορά οι κορυφαίοι επιστήµονες στις δύο λίστες το οποίο µπορεί να µετρηθεί από τα δεδοµένα της λίστας του κ. Ιωαννίδη. Για την πρώτη λίστα µε δεδοµένα απήχησης για το 2022, το µέσο έτος πρώτης δηµοσίευσης είναι το 1994, ενώ για την δεύτερη λίστα είναι το 1985. Εποµένως, κατά µέσο όρο οι επιστήµονες της πρώτης λίστας είναι κατά 9 χρόνια νεότεροι, από εκείνους της δεύτερης λίστας.
Στα Ελληνικά Πανεπιστήµια εµφανιζονται λιγότεροι επιστήµονες στην πρώτη λίστα του 2022 (654) σε σχέση µε τη δεύτερη λίστα συνολικού αντίκτυπου (716). Η υστέρηση στην πρώτη λίστα είναι της τάξης των 80 επιστηµόνων (-11%), αφού µε δεδοµένη την τιµή 716 για την δεύτερη λίστα, αναµενόταν να είχαµε 735 κορυφαίους επιστήµονες στην πρώτη λίστα, ενώ έχουµε 654. Η παραπάνω υστέρηση µπορεί να θεωρηθεί και ως αποτέλεσµα του brain-drain που έχει πρόσφατα µετρηθεί και σε άλλες σχετικές έρευνες [2] µε υψηλό αριθµό Ελλήνων επιστηµόνων να εργάζονται στο εξωτερικό. Στην [2] µάλιστα είχε µετρηθεί το brain-drain στον κλάδο της πληροφορικής, µε τα 2/3 των κορυφαίων Ελλήνων επιστηµόνων πληροφορικής να εργάζονται στο εξωτερικό και µόλις το 1/3 στην Ελλάδα. Σύµφωνα µε την εργασία αυτή, αν αθροίσουµε τους Έλληνες κορυφαίους επιστήµονες Πληροφορικής που εργάζονται στο εξωτερικό µαζί µε εκείνους που εργάζονται στην Ελλάδα, η Ελλάδα θα ερχόταν στην τρίτη θέση παγκοσµίως σε κορυφαίους επιστήµονες πληροφορικής σε σχέση µε τον πληθυσµό της χώρας.
Μελετώντας µεµονωµένα τα Ελληνικά Πανεπιστήµια παρατηρούµε πως µόλις τα παρακάτω εννιά παρουσιάζουν θετική διαφορά ανάµεσα στους παραπάνω δύο ποσοστιαίους δείκτες ανά µέλος ∆ΕΠ σύµφωνα µε τον Πίνακα 1:
1. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (3,73%)
2. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ (3,00%)
3. ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (2,74%)
4. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (1,46%)
5. ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (1,40%)
6. ∆ΙΕΘΝΕΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΑ∆ΟΣ (1,34%)
7. ∆ΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ (0,60%)
8. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ (0,50%)
9. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ (0,17%)
Το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ως το νεότερο Πανεπιστήµιο της χώρας δείχνει να είναι πρώτο στην παραπάνω λίστα µε τα πιο ανερχόµενα Πανεπιστήµια, εποµένως αναµένουµε τα επόµενα χρόνια, κορυφαίοι ανερχόµενοι επιστήµονές του όπως και των υπολοίπων Πανεπιστηµίων να εµφανιστούν σταδιακά και στην δεύτερη λίστα µε τα συνολικά δεδοµένα απήχησης.
*Ο Κωνσταντίνος Παναγιωτάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής και Πρόεδρος του Τµήµατος ∆ιοικητικής Επιστήµης και Τεχνολογίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστηµίου. Επίσης, είναι διευθυντής του Εργαστηρίου Επιστήµης ∆εδοµένων, Πολυµέσων και Μοντελοποίησης του Τµήµατος.
** Η Ελευθερία Κυριακίδη είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του Τµήµατος ∆ιοικητικής Επιστήµης και Τεχνολογίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστηµίου και µέλος του Εργαστηρίου Επιστήµης ∆εδοµένων, Πολυµέσων και Μοντελοποίησης του Τµήµατος
