Στο σημερινό μας σημείωμα, θα φιλοξενήσουμε δύο αποσπάσματα από τους Πλατωνικούς Διαλόγους “Πολιτεία” και “Πρωταγόρας”, που, όπως το σύνολο σχεδόν του έργου του διάσημου κλασικού φιλοσόφου Πλάτωνος, έχουν ως πρωταγωνιστή το μεγάλο διδάσκαλό του, το Σωκράτη.
Kαι επιλέχτηκαν τα συγκεκριμένα εδάφια, εφόσον είναι σε όλους γνωστή η σημασία και η αξία και του τρόπου τιμωρίας των αδικημάτων εάν θέλουμε ευνομία σε μιαν κοινωνία αφενός και της αθανασίας της ανθρώπινης ψυχής, που επιτυγχάνεται όταν καθαρισθεί και απαλλαχτεί από κάθε νοσηρότητα του σώματος, αφετέρου στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων σε όλα τα χρόνια και όλες τις κοινωνίες.
Κοντά στο Σωκράτη, λοιπόν, ο Πλάτων τοποθετεί ως συνομιλητές σύγχρονούς του ανθρώπους, που αντιμετωπίζουν ο καθένας με το δικό του τρόπο σκέψης και δράσης τα καθημερινά τους προβλήματα ή προσπαθούν να ερμηνέψουν πολλά απ’ όσα τούς απασχολούν. Με την προβολή τόσο των ιδεών, όσο και των αρχών των συνομιλητών του Σωκράτη, ο Πλάτων θαρρώ ότι βρίσκει την ευκαιρία να αναδείξει και τις θέσεις και το πνευματικό “οπλοστάσιο” του δασκάλου του, αλλά και τις μεθόδους που χρησιμοποιεί εκείνος, για να εκμαιεύσει τις σκέψεις των άλλων και να φανερώσει τα δικά του “πιστεύω”.
Αυτό, το με ξεχωριστό τρόπο φανέρωμα των Σωκρατικών ιδεών, όμως, δε μειώνει καθόλου την αξία όσων λένε ή πιστεύουν και τα υπόλοιπα πρόσωπα των Πλατωνικών Διαλόγων. Μέσα στα λόγια και αυτών βρίσκουμε σοφές και καλά τεκμηριωμένες απόψεις και ο διάλογός τους με το Σωκράτη μάς βοηθά να αντιληφθούμε, ως αναγνώστες, όλες τις πτυχές τού προς διερεύνηση και εξέταση κάθε φορά θέματος.
Κατόπιν τούτων, ας ιδούμε, πρώτα απ’ όλα, από τον Πλατωνικό Διάλογο “Πρωτάγορας”, σε μετάφραση του Η. Σ. Σπυρόπουλου, πώς έχει στο μυαλό του ο γνωστός μας σοφιστής Πρωταγόρας την τιμωρία των ανθρώπων για κάποιο αδίκημα σε μιαν κοινωνία (324b-c): “[…] εκείνος που έχει έγνοια να τιμωρήσει μυαλωμένα, δεν τιμωρεί για το αδίκημα που έγινε και πάει ―γιατί ό,τι έγινε δεν ξεγίνεται― αλλά προνοώντας για το μέλλον, για να μην αδικήσει άλλη φορά ούτε ο ίδιος ο αδικητής ούτε άλλος κανείς από όσους είδαν την τιμωρία του· με το να σκέφτεται λοιπόν έτσι, σκέφτεται ότι η αρετή μπορεί να διδαχτεί· όπως και να ‘χει, σκοπός της τιμωρίας είναι η φοβέρα. Άρα όλοι, όσοι τιμωρούν και στη δημόσια και στην ιδιωτική ζωή, αυτή τη γνώμη έχουν. Έτσι και οι άλλοι άνθρωποι και πρώτοι απ’ όλους οι Αθηναίοι, οι συμπολίτες σου, τιμωρούν αυτούς που νομίζουν ότι κάνουν αδικήματα, και για να βρει το δίκιο του ο αδικημένος και για να πλήρωσει ο αδικητής.[…]”.
Και το δεύτερο και τελευταίο μας για σήμερα απόσπασμα προέρχεται από την “Πολιτεία” του Πλάτωνος και σχετίζεται με το πού προτείνει ο ίδιος ο Σωκράτης να ψάξουμε για να μπορέσουμε να δούμε μιαν ανθρώπινη ψυχή καθαρή και απαλλαγμένη από καθετί νοσηρό και βλαβερό (μετάφραση Ν. Σκουτερόπουλος, 611e-612a): “[…] Στην αγάπη της για τη σοφία, και να συλλογιστούμε ποια πράγματα αγγίζει και ποιες συναναστροφές επιζητεί καθώς έχει συγγένεια με το θείο και το αθάνατο και το αιώνιο, επίσης ποιας λογής θα γινόταν, αν αφηνόταν εξολοκλήρου στο θείο και το αιώνιο και με την ώθηση αυτή έβγαινε από τη θάλασσα, όπου είναι τώρα, και τίναζε από πάνω της τις πέτρες και τα όστρακα, το πυκνό και άγριο στρώμα από χώμα και πέτρες που ‘χει κατακαθίσει ολόγυρα στο κορμί της από τα, όπως τα λένε, ευτυχισμένα φαγοπότια της: γιατί με χώμα τρέφεται. Και τότε θα μπορούσε κανείς να δει την αληθινή φύση της, αν έχει πολλές όψεις ή μία μόνο ή πώς αλλιώς είναι πλασμένη” […].
Αλήθεια, εσείς τι λέτε για όλα τούτα;
* Ο Γεώργιος Η. Ορφανός είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ.
Φιλόλογος, Msc Διαχ/σης Πολιτιστικής Κληρονομιάς & Διαχ/σης Πληροφ/κων συστημάτων
