(β’ συνέχεια)
Μπιούνγκ Τσουλ Χαν, διάσημος καθηγητής Φιλοσοφίας
Εκδόσεις Opera Cogito
Μετάφραση: Ανδρέας Κράουζε
Για την κοινωνία της ΕΜΦΑΝΕΙΑΣ με τους επικίνδυνους ΑΠΟΠΛΑΝΗΤΕΣ της, που παίζουν το αποπλανητικό παιχνίδι τους με μάσκες, τεχνάσματα και φαινομενικότητες…
Mε την αποπλάνηση να στηρίζεται συχνά σε αμφίσημους κώδικες, κάτι που καθιστά τους αρχετυπικούς αποπλανητές του δυτικού πολιτισμού παραδειγματικούς εκπροσώπους μιας συγκεκριμένης μορφής αήθειας, όπως εμείς σαν λαός τη ζούμε σήμερα μέσα από τις τραγικές και αδιέξοδες καταστάσεις της παραδοσιακής δυτικής ρητορικής της ευρωπαϊκής ψευδοενότητας, της τουρκικής εχθρικής δολιότητας, της βαλκανικής δολιότητας και της ατλαντικής “εκμεταλλευτικότητας”, αλλά και της ελληνικής μας αυτοκαταστροφικότητας.
Με απολυτότητες υπηρέτησης της φθοροποιού κοινωνίας της ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ, της ΕΚΘΕΣΗΣ, της εμφάνειας, του πορνό και της κοινωνίας της ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗΣ για να καταλήξουμε σήμερα στην εφιαλτική κατάσταση που έχουν περιαχθεί με ύψιστη εθνική διακινδύνευση του ελληνικού – ευρωπαϊκού, δυτικού κόσμου μέσα από την πραγματικότητα της “δυσερμήνευτης αναμορφωτικής παραμορφωτικής εικόνας της ΑΔΙΑΦΑΝΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ”.
ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
“Η κοινωνία της έκθεσης” είναι ο τίτλος του δεύτερου μέρους του διάσημου καθηγητή Μπιούνγκ Τσουλ Χαν που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του “Η κοινωνία της διαφάνειας” που έχει κατακυριεύσει τις σύγχρονες κοινωνίες μας ως μονοδιάστατη πολιτισμικότητα της απόλυτης ΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ…
Ετσι, αυτή η πραγματικότητα συμπεριέχει και την ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ “ΕΚΘΕΣΗΣ” στην οποία τα πάντα έχοντας “πλέον εμπορευματοποιηθεί πρέπει να εκτίθενται ώστε να υπάρχουν”… με τη λατρευτική αξία των πραγμάτων να μειώνεται υπέρ της εκθεσιακής τους αξίας, για την οποία η απλή ΥΠΑΡΞΗ είναι εντελώς ασήμαντη. Ομως η εξαναγκαστική έκθεση που όλα τα ανάγει στη θεατότητα, εξαφανίζει εντελώς την ΑΥΡΑ ως “παρουσία μιας απόστασης”.
ΧΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΠΙΟ ΔΥΝΑΤΗ ΑΠΟ ΤΟ ΟΡΑΤΟ
Αλλά αυτή η εκθεσιακή αξία συνιστά τον απόλυτο καπιταλισμό και δεν εμπίπτει στη μαρξιστική αντίθεση χρηστικής και ανταλλακτικής αξίας. Δηλαδή δεν είναι χρηστική αξία γιατί έχει αποσυρθεί από τη σφαίρα της χρήσης και δεν είναι ανταλλακτική αξία γιατί δεν εκφράζει καμιά εργασία, αφού οφείλεται αποκλειστικά στην παραγωγή ΠΡΟΣΟΧΗΣ…
Μέσα όμως στην εποχή του Facebook και του photoshop “η ανθρώπινη όψη” μετατρέπεται σ’ ένα face που εξαντλείται στην εκθεσιακή του αξία. Με την καπιταλιστική οικονομία να υποβάλει τα πάντα στον εξαναγκασμό της έκθεσης με την εκθεσιακή σκηνογραφία να παράγει την αξία καταργώντας κάθε ιδιοτυπία των πραγμάτων. Οπου πια τα πράγματα δεν τελειώνουν μέσα στο σκοτάδι ή στη σιωπή, αλλά σε κάτι που είναι πιο δυνατό από το ορατό στη χυδαιότητα.
Η ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Σήμερα μάλιστα η οπτική επικοινωνία πραγματώνεται ως μόλυνση, ως ξέσπασμα ή ως αντανακλαστικό. Δεν έχει κανέναν αισθητικό αναστοχασμό… Οι εικόνες φορτισμένες με μεγάλη εκθεσιακή αξία είναι μονοσήμαντες. Δεν κρύβουν κανένα υπαινιγμό που θα μπορούσε να προκαλέσει έναν στοχασμό, μιαν αναθεώρηση, ένα μετα-στοχασμό. Με την αναισθητική, υπερ-επικοινωνία να μειώνει τη συνθετότητα προκειμένου να επιταχυνθεί. Γιατί είναι ουσιώδης ταχύτερη από την επικοινωνία του νοήματος. Με την έκθεση της διαφάνειας να συμβαδίζει με ένα “κενό νοήματος” που δημιουργεί έναν τρόμο εξοβελισμού της απόστασης. Με τη διαφάνεια να είναι ο απόλυτος συγχρωτισμός του βλέμματος με αυτό που βλέπει, δηλαδή η πορνεία.
Οπου η έλλειψη της απόστασης εκμηδενίζει τον χώρο.
ΟΙ ΜΙΝΤΙΑΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΠΑΡΑΛΥΟΥΝ ΤΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ
Το επόμενο κεφάλαιο έχει τον τίτλο “η κοινωνία της εμφάνειας”. Σ’ αυτό το κείμενο ο Μπιούνγκ Τσουλ Χαν αναφέρεται στους αποπλανητές του δυτικού πολιτισμού, οι οποίοι σήμερα με υπερπραγματική υπερδιαύγεια και υπερσαφήνεια των μιντιακών εικόνων παραλύουν τη φαντασία. Η οποία όμως κατά τον μεγάλο φιλόσοφο Καντ αναπτύσσεται με το παιχνίδι που λειτουργεί με απροσδιοριστία. Οπου τίποτα δεν είναι προκαθορισμένο.
Ομως στην κοινότητα που έρχεται όπως υποστήριξε ο σπουδαίος Ιταλός φιλόσοφος Giorgio Agamben (στο έργο του οποίου έχουμε αναφερθεί πολλές φορές στα “Χανιώτικα νέα”) για να καταστήσει κανείς το βασίλειο της ειρήνης δεν είναι απαραίτητο ούτε να δημιουργήσει έναν απόλυτα καινούργιο κόσμο όμως είναι αρκετό να μετακινήσει κανείς αυτό το φλιτζάνι ή αυτό το χαμοκλάδι, αυτή την πέτρα, δηλαδή τα πάντα…
Η ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ
Αλλά αυτή η μετακίνηση ως ελάχιστη είναι τόσο δύσκολο να επιτευχθεί και το μέτρο της είναι τόσο δυσεύρετο που όσον αφορά τον κόσμο οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να το πράξουν και γι’ αυτόν τον λόγο είναι απαραίτητος ο ερχομός του Μεσσία (Σημ.: αυτή την παραβολή της βασιλείας του Μεσσία τη διηγήθηκε ένα βράδυ ο Benjamin στον Ernest Bloch).
Ομως τα πράγματα μετακινούνται “κατά το ελάχιστο” για να ιδρυθεί το Βασίλειο της Ειρήνης. Με αυτή την απειροελάχιστη μετακίνηση κατά τον Agamben να μην εμπραγματώνεται εντός των πραγμάτων, αλλά στην περιφέρειά τους, χαρίζοντάς τους μια μυστηριώδη λάμψη larior [αυτό=] το φωτοστέφανο. “Το συμπλήρωμα που προστίθεται στο τέλειο, το φως στις άκρες του”.
Ο Χαν συνεχίζοντας τη σκέψη του Agamben τονίζει ότι: Μπορούμε να πούμε ότι το σιγανό τρέμουλο προκαλεί μιαν ασάφεια με τα πράγματα να καλύπτονται με μια μυστηριώδη λάμψη που ξεκινάει απ’ τις παρυφές τους. Με το βασίλειο της ειρήνης που έρχεται, να μην αποκαλείται η κοινωνία της διαφάνειας. Γιατί η διαφάνεια δεν είναι κατάσταση της ειρήνης.
ΠΕΡΑΝ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΡΝΟ
Στο τέταρτο κεφάλαιο με τίτλο “η κοινωνία του πορνό” ο συγγραφέας τονίζει ότι η διαφάνεια δεν είναι το μέσο του ωραίου, κατά την άποψη του αυτοκτονήσαντος Γερμανο-Εβραίου φιλοσόφου και κριτικού Βάλτερ Μπέντζαμιν. Οπου κατά την άποψή του το θεμελιώδες συστατικό της ομορφιάς είναι μια αρραγής σύζευξη κάλυψης και καλυπτομένου…
Γιατί το ωραίο δεν είναι ούτε το κάλυμμα ούτε το καλυπτόμενο άλλα το αντικείμενο μέσα στο κάλυμμά του… που αν το αποκαλύψεις, θα φανεί απείρως ασήμαντο.
Με το θεϊκό θεμέλιο της ομορφιάς να βρίσκεται στο μυστήριο… Με την αποκάλυψη να εξαφανίζει το καλυμμένο αντικείμενο της ομορφιάς.
ΕΠΙΤΑΧΥΝΕΙ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΤΗΣ
Για να πει ο Αgamben (ο επίσης διάσημος Ιταλός φιλόσοφος ότι η προεκφραστική γυμνότητα, η απελευθερωμένη από κάθε θεολογική υπογραφή, κρύβει μέσα της ένα “βεβηλωτικό δυναμικό” που όμως ακυρώνεται από τον “μηχανισμό της πορνογραφίας… με τον καπιταλισμό να προκαλεί την πορνογραφική εξέλιξη της κοινωνίας”.
Το πέμπτο κεφάλαιο έχει τίτλο: “η κοινωνία της επιτάχυνσης”. Για να αναφέρει ο συγγραφέας ότι στην “κοινωνία της επιτάχυνσης” οι κινήσεις και διεργασίες της κοινωνίας της θετικότητας, γενικά, μέσα από την κοινωνική επιτάχυνση γίνονται αισχρές όταν αποτινάζουν κάθε αφηγηματικότητα, κάθε κατεύθυνση, κάθε νόημα.
Για ν’ αυξάνουν και να πληθύνονται χωρίς σκοπό, χωρίς μορφή και σ’ αυτό να συνίσταται η αισχρότητά τους. Για να χαρακτηρίσει ως αισχρές: την υπερδραστηριότητα, την υπερπαραγωγή, την υπερ-επικοινωνία που επιταχύνονται πέρα του σκοπού.
ΚΑΤΑΡΓΟΥΝΤΑΙ ΟΛΕΣ ΟΙ ΤΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΕΣ
Αλλά “η κίνηση δεν χάνεται στην ακινησία ούτε και στην ταχύτητα, αλλά και στην επιτάχυνση, ακόμη και σ’ αυτό που είναι πιο κινητικό απ’ την κίνηση που την εξωθεί στα άκρα, ενώ ταυτόχρονα της κλέβει και την κατεύθυνση”. Ωστόσο, η πρόσθεση είναι διαφανέστερη από την αφήγηση. Μόνο μια αθροιστική διεργασία μπορεί να επιταχύνεται όχι μια αφηγηματική. Τελείως διαφανής είναι μόνο η λειτουργία ενός επεξεργαστή, γιατί επεξεργάζεται τα δεδομένα με τρόπο καθαρά αθροιστικό.
Αντίθετα οι τελετές και οι ιεροτελεστίες έχουν τον δικό τους χρόνο, τον δικό τους ρυθμό, το δικό τους μέτρο. Ομως στόχος της κοινωνίας της διαφάνειας θετικό της έκθεσης, της εμφάνειας του πορνό, της επιτάχυνσης κ.λπ. καταργούνται όλες οι τελετές και ιεροτελεστίες γιατί δεν μπορούν να γίνουν λειτουργικές.
ΚΥΡΙΑΡΧΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΑΝΤΙΘΕΤΟΣ ΣΤΗ ΣΚΕΨΗ
Επειδή εμποδίζουν την επιτάχυνση της πληροφόρησης, της επικοινωνίας και της παραγωγής. Αυτή όμως, η κατάργηση αποτελεί και επιβάλλει τον καταλυτικό υπολογισμό που είναι αντίθετος στη σκέψη. Η οποία δεν είναι διαφανής για τον εαυτό της, γιατί δεν ακολουθεί προδιαγεγραμμένες τροχιές, αλλά βγαίνει στ’ ανοιχτά. Ο Hegel έχει πει ότι “στη σκέψη ενυπάρχει μια αρνητικότητα, η οποία της επιτρέπει να βιώνει εμπειρίες που τη μεταβάλλουν”. Με αυτή την αρνητικότητα του να γίνεσαι αλλιώς για τον εαυτό σου να είναι συστατική της σκέψης, γράφει περαιτέρω ο Τσουλ Χαν. Για να προσθέσει ότι:
“Σ’ αυτό έγκειται η διαφορά από τον υπολογισμό, ο οποίος μένει πάντα ΙΔΙΟΣ για τον εαυτό του, για να αποτελεί την αναγκαία συνθήκη για την επιτάχυνση”…
ΕΝΑ ΣΥΝΕΧΕΣ ΠΡΟΧΩΡΗΜΑ
Πάντως η αρνητικότητα δεν χαρακτηρίζει μόνο την εμπειρία, αλλά και τη ΓΝΩΣΗ.
Αυτή τη γνώση που μπορεί να αμφισβητήσει εν τω συνόλω του το ήδη υπάρχον και να το μεταβάλλει. Ομως η πληροφορία δεν έχει αυτή την αρνητικότητα, ενώ η εμπειρία έχει και επακόλουθα απ’ τα οποία εκπηγάζει η δύναμη της μεταβολής.
Ως προς αυτό διαφέρει από το βίωμα που αφήνει άθικτο το ήδη υπάρχον στο οποίο προστίθενται τα αριθμητικά δεδομένα του ηλεκτρονικού υπολογιστή (prozessor) από τα οποία απουσιάζει η αφηγηματικότητα. Αντίθετα από την πομπή που αποτελεί ένα αφηγηματικό ίδιο συμβάν με μια πολύ συγκεκριμένη κατεύθυνση “prozession” με ένα συνεχώς προχώρημα… σε δικό της χρόνο.
Με την αφήγηση να μην είναι άθροιση όπως εκείνη του υπολογιστή που στερείται παντελώς από κάθε αφηγηματικότητα για να μην μπορεί να φθάσει στην ολοκλήρωση όπως σε ένα αφηγηματικό ΙΔΙΟ ΣΥΜΒΑΝ…
ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΕΝΟ
Η αφήγηση επιτελεί μία επιλογή, μέσα από συγκεκριμένα ίδια συμβάντα. Με αποτροπή της υπερ-αύξησης και της μαζικοποίησης. Μέσα στο πλεόνασμα μαζικότητας που κυριαρχεί στη σημερινή κοινωνία που έχει χάσει την αφηγηματικότητά της, ακόμα και τη μνήμη της, καταστάσεις.
Ομως τα “ζωντανά” μνημονικά ίχνη λόγω της ιστορικότητάς τους, διαρκώς αναδιατάσσονται και ξαναγράφονται…
Αλλά σε αντίθεση με αυτή την επανεπεξεργασία τα ΑΠΟΘΗΚΕΥΜΕΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ παραμένουν ίδια με τον εαυτό τους… σαν σωρός αποθηκευμένων αποβλήτων και δεδομένων που ΘΕΤΙΚΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ, χωρίς να μπορούν να θυμούνται ούτε και να ξεχνούν.
Για να φθάσουμε σήμερα στη σημερινή κρίση πολιτισμού με επιταχύνσεις, αριθμοποιήσεις και κατακρήμνιση στο ΚΕΝΟ…
Αλλά για τις 4 ακόμα “κοινωνίες – αγωνίες διαφάνειας” θα γράψουμε ένα ακόμα άρθρο.
