«Τὴν ἐν πρεσβείαις ἀκοίµητον Θεοτόκον, καὶ προστασίαις ἀµετάθετον ἐλπίδα, τάφος καὶ νέκρωσις οὐκ ἐκράτησεν· ὡς γὰρ ζωῆς Μητέρα, πρὸς τὴν ζωὴν µετέστησεν, ὁ µήτραν οἰκήσας ἀειπάρθενον»
Κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου εορτάζεται µία πολύ σηµαντική Ορθόδοξη Χριστιανική θεοµητορική εορτή, που είναι αφιερωµένη στην Υπεραγία Θεοτόκο. Πρόκειται για την Κοίµηση της Παναγίας, η οποία σε µία κοινωνία που φοβάται τον θάνατο, έρχεται να υπενθυµίσει σε όλους το τεράστιο µεγαλείο που αποτελεί για τον ίδιο τον άνθρωπο η επίγεια κοίµησή του.
Οι πρώτες µαρτυρίες για τον εορτασµό της Κοιµήσεως της Θεοτόκου εµφανίζονται τον 5ο αιώνα µ.Χ., την εποχή συγκλήσεως της Γ΄ Οικουµενικής Συνόδου της Εφέσου (451), που καθόρισε το θεοµητορικό δόγµα και έγινε αιτία να αναπτυχθεί η τιµή στο πρόσωπο της Θεοτόκου.
Για πρώτη φορά, εορτάστηκε στα Ιεροσόλυµα στις 13 Αυγούστου και λίγο αργότερα µετατέθηκε στις 15 του ιδίου µήνα. Είχε δε γενικότερα θεοµητορικό χαρακτήρα, χωρίς ειδική αναφορά στο γεγονός της Κοιµήσεως και ονοµαζόταν «ηµέρα της Θεοτόκου Μαρίας». Κέντρο του πανηγυρισµού αναφερόταν, στην αρχή, ένα «Κάθισµα» (ναός), που βρισκόταν έξω από τα Ιεροσόλυµα στον δρόµο προς την Βηθλεέµ. Η σύνδεση αυτής της εορτής µε την Κοίµηση της Θεοτόκου έγινε στον ναό της Παναγίας, στη Γεσθηµανή, το «ευκτήριο του Μαυρικίου», που βρίσκεται ο τάφος της.
Αρχικά πρόκειται για µία περίοδο νηστείας, η οποία ξεκινάει την 1η Αυγούστου και συνεχίζεται για 14 ηµέρες. Προηγείται, φυσικά, η εορτή της Μεταµορφώσεως του Σωτήρος και έπειτα ακολουθεί η εορτή της Κοιµήσεώς της Θεοτόκου.
Στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία ο εορτασµός της Κοιµήσεώς Της περιλαµβάνει κατά πρώτο λόγο το θάνατο και τη ταφή της Παναγίας και κατά δεύτερο την ανάσταση και τη µετάστασή της στους ουρανούς.
Είναι γεγονός, λοιπόν, ότι ο ∆εκαπενταύγουστος αποτελεί το «Πάσχα του Καλοκαιριού», γι’αυτό σε αρκετά µέρη της χώρας, τιµάτε µε ιδιαίτερη ευλάβεια το πρόσωπο της µητέρας Παναγίας µας.
Καθώς η ίδια η Θεοτόκος επέστη θάνατο και µετέπειτα µετέστη στους ουρανούς, ανέδειξε πως µέσω της κοιµήσεώς µας γινόµαστε αθάνατοι και «κατά χάρη όχι µόνο κατά φύση». Ακολούθησε τον Υιό του Θεού, το Κυρίαρχος αυτής της ζωής και του θανάτου, ο οποίος διένυσε ακριβώς τον ίδιο δρόµο για τη σωτηρία του ανθρώπου ήρθε στη ζωή, πέθανε, ενταφιάστηκε και τελικώς ανελήφθη στους ουρανούς.
Πιο συγκεκριµένα, όσον αφορά την κοίµηση της Θεοτόκου, σύµφωνα µε την εκκλησιαστική παράδοση, είναι γνωστό ότι ο Χριστός όταν βρισκόταν επάνω στο Σταυρό, έδωσε εντολή στη µητέρα του την Παναγία, να πάει στο σπίτι του Ιωάννη του Ευαγγελιστή και να µείνει µαζί µε τον αδελφό του Ιάκωβο και τη µητέρα του Σαλώµη, οι οποίοι υπήρξαν συγγενείς της.
Όταν, λοιπόν, ήρθε η στιγµή για να φύγει από την επίγεια ζωή, εµφανίστηκε και πάλι µπροστά της ένας Άγγελος Κυρίου -σύµφωνα µε την παράδοση ήταν ξανά ο Αρχάγγελος Γαβριήλ- ο οποίος της γνωστοποίησε το γεγονός ότι η επίγεια ζωή της θα τελείωνε σε τρεις µέρες. Η Θεοτόκος χάρηκε ιδιαίτερα µε αυτό το µήνυµα, καθώς θα συναντούσε και πάλι τον Μονογενή της Υιό και το Θεό όλων των ανθρώπων.
Έτσι, ξεκίνησε να προετοιµάζεται. Αρχικά, πήγε και προσευχήθηκε στο όρος των Ελαιών όπου συνήθιζε να προσεύχεται και ο Ιησούς. Στη συνέχεια γύρισε στο σπίτι του Ιωάννη και έκανε σε όλους γνωστή την κοίµηση της. Ακριβώς σε τρεις ηµέρες από την εµφάνιση του Αγγέλου ήρθε εκείνη η ώρα, Έπειτα Την τοποθέτησαν στο µνήµα της Γεθσηµανή.
Όµως, κατά Θείαν Οικονοµίαν ένας από τους Αποστόλους έλειπε από τη ταφή της -σύµφωνα µε την παράδοση ήταν ο Θωµάς- ο οποίος όταν επέστρεψε ζήτησε να ανοιχτεί ο τάφος, ώστε να προσκυνήσει το σώµα Της. Έτσι, όταν άνοιξαν τον τάφο, έµειναν έκπληκτοι, αφού το σώµα δεν βρισκόταν εκεί, αλλά είχε αναληφθεί στους ουρανούς.
Χαίρονται, λοιπόν, οι θνητοί άνθρωποι, γιατί τώρα έχουν πρέσβειρα και µεσίτρια προς τον φιλάνθρωπο Θεό, την αειπάρθενο Μητέρα Του. Μαζί, όµως, µε τον ουρανό ευφραίνεται και η γη «επί τή ενδόξω Κοιµήσει» της Θεοτόκου. Μαζί µε τους αγγέλους αγάλλονται και πανηγυρίζουν και οι γηγενείς, γιατί αισθάνονται ένα δικό τους άνθρωπο να παρίσταται ως Βασίλισσα στον ουρανό «εν ιµατισµώ διαχρύσω περιβεβληµένη, πεποικιλµένη».
Πέρα και πάνω από τις διαφορές των Χριστιανών ανάµεσα σε Ανατολή και ∆ύση, η Παναγία στέκει για τους πιστούς ουράνιο τόξο που «ενώνει τα διεστώτα». Όλο αυτό το άρρητο µυστήριο που εκτείνεται όχι µονάχα στη ζωή, αλλά και στην Κοίµηση της Θεοτόκου, η Εκκλησία το συµπύκνωσε υµνολογικά στο απολυτίκιο της Κοιµήσεως Της: «Ἐν τῇ Γεννήσει τὴν παρθενίαν ἐφύλαξας· ἐν τῇ Κοιµήσει τὸν κόσµον οὐ κατέλιπες Θεοτόκε· µετέστης πρὸς τὴν ζωήν, µήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς, καὶ ταῖς πρεσβείαις ταῖς Σαῖς λυτρουµένη, ἐκ θανάτου τὰς ψυχὰς ἡµῶν».
Η Αγία µας Εκκλησία αποκαλεί τη Μάνα Παναγιά ως το γλυκασµό των αγγέλων, τη χαρά των θλιµµένων και την προστάτιδα των Χριστιανών. Ως χρυσοπλοκώτατον πύργον και δωδεκάτειχον πόλιν, ως ηλιοστάλακτον θρόνον και καθέδραν του Βασιλέως. Ωστόσο, όπως και να την αποκαλέσει, για τον ανθρώπινο νου παραµένει ένα ακατανόητο θαύµα που γαλουχεί το ∆εσπότη Χριστό, που αποτελεί τη γέφυρα µεταξύ γης κι ουρανού την ατελείωτη ελπίδα και το αιώνιο στήριγµα κάθε χριστιανού.
Μεταξύ της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας υπάρχει δογµατική διαφορά σχετικά µε την Κοίµηση της Θεοτόκου. Η Καθολική Εκκλησία πιστεύει στο δόγµα της ενσώµατης ανάληψης της Θεοτόκου (Assumptio Beatae Mariae Virginis), που οριστικοποιήθηκε µε την εγκύκλιο του Πάπα Πίου IB΄ «Munificentissimus Deus» (1 Νοεµβρίου 1950). Αντίθετα, η Ορθόδοξη Εκκλησία κάνει λόγο πρώτα για Κοίµηση της Θεοτόκου, δηλαδή πραγµατικό θάνατο (χωρισµό ψυχής και σώµατος) και στη συνέχεια για µετάσταση της Θεοτόκου, δηλαδή ανάσταση (ένωση ψυχής και σώµατος) και ανάληψη, ακολουθώντας τον Υιό του Θεού, το Κυρίαρχος αυτής της ζωής και του θανάτου, ο οποίος ήρθε στη ζωή, πέθανε, ενταφιάστηκε και τελικώς ανελήφθη στους ουρανούς. Συνεπώς, η Κοίµηση και η Μετάσταση της Θεοτόκου, και µάλλον η Ανάσταση του Κυρίου µας, δεικνύει ότι και εµείς µέσω της κοιµήσεώς µας γινόµαστε αθάνατοι και «κατά χάρη όχι µόνο κατά φύση».
Αναρίθµητοι ναοί και µονές έχουν χτιστεί προς τιµήν της Κοιµήσεώς της, θαυµάσιες τοιχογραφίες παριστάνουν σε κάθε ναό, πίσω από την κεντρική είσοδο, σε εκπληκτικές συνθέσεις, ύµνοι εκλεκτοί έχουν διακοσµήσει την ακολουθία της και λόγοι λαµπροί και εγκώµια εκφωνήθηκαν από τους Πατέρες και νεότερους κληρικούς και µοναχούς κατά την ηµέρα της µνήµης της.
«Πάσχα του Καλοκαιριού»
Στην Ελλάδα, η Κοίµηση της Θεοτόκου εορτάζεται µε ιδιαίτερη λαµπρότητα, ονοµάζεται δε και «Πάσχα του Καλοκαιριού». Σε πολλά νησιά του Αιγαίου (Τήνος, Πάρος, Πάτµος) στολίζουν και περιφέρουν επιτάφιο προς τιµήν της Παναγίας. Σε πόλεις και χωριά ανά την επικράτεια διοργανώνονται παραδοσιακά πανηγύρια, που καταλήγουν σε γενικευµένο γλέντι.
Στο όρος Μελά, η Παναγία Σουµελά, η Θεία Λειτουργία, προεξάρχοντος του Παναγιωτάτου Οικουµενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολοµαίου την ηµέρα της εορτής.
Στην Τήνο η εορτή της συνδέθηκε µε τον τορπιλισµό της «Έλλης» και µαζί µε την Κοίµησή της οι Έλληνες τιµούν την µνήµη αυτών που χάθηκαν.
Η Κοίµηση της Θεοτόκου δεν είναι ένα πένθιµο γεγονός για το ελληνικό λαό, καθώς η Παναγία «µετέστη προς την ζωήν». Είναι, συνεπώς, αναπόφευκτος ο χαρακτηρισµός της εορτής αυτής ως «Πάσχα του Καλοκαιριού».
Η Αγία µας Εκκλησία αποκαλεί τη Μάνα Παναγιά ως το γλυκασµό των αγγέλων, τη χαρά των θλιµµένων και την προστάτιδα των χριστιανών. Ως χρυσοπλοκώτατον πύργον και δωδεκάτειχον πόλιν, ως ηλιοστάλακτον θρόνον και καθέδραν του Βασιλέως. Ωστόσο, όπως και να την αποκαλέσει, για τον ανθρώπινο νου παραµένει ένα ακατανόητο θαύµα που γαλουχεί το ∆εσπότη Χριστό, που αποτελεί τη γέφυρα µεταξύ γης κι ουρανού την ατελείωτη ελπίδα και το αιώνιο στήριγµα κάθε χριστιανού.
Η Θεοτόκος Μαρία έγινε Μητέρα του Ιησού Χριστού είναι, όµως, και δική µας Μητέρα, γιατί όταν κοινωνούµε το σώµα και το αίµα του Κυρίου γινόµαστε αδέλφια του Χριστού, άρα και παιδιά της Υπεραγίας Θεοτόκου. Έτσι ως και δική µας Μητέρα, πρεσβεύει όλους εµάς που σεβόµεθα και επικαλούµεθα το άγιο όνοµά Της.
«Καὶ σὲ µεσίτριαν ἔχω, πρὸς τὸν φιλάνθρωπον Θεόν, µή µου ἐλέγξῃ τὰς πράξεις, ἐνώπιον τῶν Ἀγγέλων, παρακαλῶ σε, Παρθένε, βοήθησόν µοι ἐν τάχει.»
