Για επιδείνωση του φαινομένου των εξαρτήσεων τα χρόνια της κρίσης κάνει λόγο ο δρ Παναγιώτης Γεωργάκας, τ. επιστημονικά υπεύθυνος του προγράμματος απεξάρτησης “Αργώ” και τονίζει ότι ο κοινωνικός στιγματισμός παραμένει εμπόδιο για την κοινωνική ένταξη των απεξαρτημένων ατόμων. Παράλληλα, επισημαίνει ότι οι εξαρτήσεις δεν κάνουν κοινωνικοοικονομικές διακρίσεις, υπογραμμίζει ότι υπάρχει διέξοδος για τα εξαρτημένα άτομα μέσα από τα “στεγνά” προγράμματα, ενώ δηλώνει κατηγορηματικά αντίθετος με την ιατροκεντρική προσέγγιση των εξαρτήσεων μέσα από τα προγράμματα υποκαταστάτων.
Τα “Χ.Ν.” μίλησαν με τον κ. Γεωργάκα για το θέμα των εξαρτήσεων εν όψει της εκδήλωσης, στην οποία θα είναι κεντρικός ομιλητής, με θέμα η “Αναγκαιότητα και αποτελεσματικότητα των στεγνών προγραμμάτων απεξάρτησης”, που διοργανώνει με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών το παράρτημα Χανίων του Εθνικού Συμβουλίου κατά των Ναρκωτικών αύριο, στις 7 μ.μ., στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου Χανίων.
• Πώς έχει επηρεάσει η κρίση το φαινόμενο των εξαρτήσεων;
Δεν μπορεί να πει κανείς ότι απόλυτος λόγος για την ανάπτυξη μιας εξαρτητικής συμπεριφοράς είναι οι κοινωνικές αιτίες. Παρόλα αυτά είναι εμφανέστατο ότι υπάρχει πλήρης συνάρτηση και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη η επιδείνωση και μεγέθυνση του προβλήματος μέσα σε δυσάρεστες συνθήκες. Κι αν δεν ανεβαίνει ο αριθμός των νέων εξαρτημένων από την ηρωίνη γίνεται χρήση του περίφημου “σίσα”, ενός προϊόντος που προέρχεται από τα υγρά της μπαταρίας και είναι φοβερά καταστροφικό κ.λπ. Αρα τη δεδομένη στιγμή κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι κάτω από την πίεση των δυσάρεστων οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών που δημιουργεί μια παγκόσμια κρίση το πρόβλημα των εξαρτήσεων επιδεινώνεται.
• Οι εξαρτήσεις πλήττουν περισσότερο τα φτωχά στρώματα;
Οχι. Πλήττουν όλα τα στρώματα το ίδιο. Απλώς τα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα έχουν περισσότερες ευκαιρίες να υποστηριχτούν με καλύτερο τρόπο, η κοινωνική επανένταξη και επαγγελματική αποκατάστασή τους -που είναι η πεμπτουσία της απεξάρτησης- είναι πιο εύκολη γι’ αυτά και πιθανόν στέκονται πλάι τους ισχυρότεροι φορείς, πρόσωπα κ.λπ.
• Οι μορφές εξαρτήσεων διαφέρουν. Το πρόβλημα παραμένει ίδιο;
Ενας από τους πιο αποδεκτούς ορισμούς της εξάρτησης είναι ότι αυτή αποτελεί τη δουλική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε έναν άνθρωπο και έναν άλλον άνθρωπο, μια ουσία ή μια δραστηριότητα και παρότι ο πρώτος αναγνωρίζει ότι αυτή του κάνει κακό είναι πολύ δύσκολο να διακόψει. Αν δεχτούμε αυτό τον ορισμό, τότε, σε επίπεδο ψυχικής οικονομίας και συναισθηματικής ισορροπίας, είναι το ίδιο καταστροφικό να κάνει κάποιος χρήση ηρωίνης ή να καταστρέφεται οικονομικά σε ένα καζίνο, να είναι αλκοολικός ή να παίρνει κοκαΐνη ή στην περίπτωση μιας γυναίκας να κάνει χρήση ηρωίνης ή να επιτρέπει σε έναν άντρα να την προσβάλει, να την ταπεινώνει, να τη διαφθείρει κ.λπ. Δεν πρέπει, λοιπόν, να μας ενδιαφέρει ο εξαρτησιογόνος παράγοντας, αλλά η εξάρτηση ως κοινωνικό φαινόμενο και πρόβλημα.
• Δουλέψατε επί χρόνια στο πρόγραμμα “Αργώ”. Γιατί “στεγνό” πρόγραμμα και όχι υποκατάστατα;
Οι μορφές των εξαρτήσεων διαφοροποιούνται μεταξύ τους βάσει 3 στοιχείων: Από τον βαθμό κοινωνικής αποδοχής (π.χ. άλλη είναι για το αλκοόλ κι άλλη για την ηρωίνη), από το κόστος ικανοποίησής τους (π.χ. άλλο για την κοκαΐνη, άλλο για το χασίς), από το ποσοστό παρανομίας που εμπεριέχει κάθε μορφή εξάρτησης (άλλο παράνομες ουσίες κι άλλο νόμιμες). Αρα με βάση αυτή τη λογική πρέπει η ειδοποιός διαφορά μεταξύ των προγραμμάτων ελευθέρων ουσιών (στεγνών) και των υποκαταστάτων είναι ότι ασχολούνται αποκλειστικά και μόνο με την εξάρτηση και δεν τα ενδιαφέρει ο εξαρτησιογόνος παράγοντας. Επίσης, τα προγράμματα υποκατάστασης σε αντίθεση με τα άλλα, ορίζουν την εξάρτηση ως αρρώστια και της δίνουν και όνομα “χρόνια υποτροπιάζουσα εγκεφαλική νόσος”. Προσωπικά διαφωνώ κάθετα με αυτό διότι, όταν μιλάμε για αρρώστια με την κλασική έννοια του όρου, σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχουν κάποια διακριτικά γνωρίσματα: αίτιο, σύμπτωμα, πρόγνωση, θεραπεία. Ποια είναι, λοιπόν, αυτά για την εξάρτηση; Κι αν δεχθούμε ότι η εξάρτηση από την ηρωίνη ή το αλκοόλ είναι αρρώστια, τότε η εξάρτηση από το διαδίκτυο ή από ένα άλλο πρόσωπο τι είναι; Τα στεγνά, λοιπόν, προγράμματα υποστηρίζουν ότι η εξάρτηση δεν είναι αρρώστια και αντικαθιστούν τον άξονα που κινούνται τα προγράμματα υποκατάστασης που είναι ασθένεια – άρρωστος – θεραπεία με τον άξονα εξάρτηση – εξαρτημένος – απεξάρτηση.
• Ποια είναι η φιλοσοφία που βρίσκεται στον πυρήνα των στεγνών προγραμμάτων;
Τα προγράμματα απεξάρτησης παλεύουν να αναδιαμορφώσουν τη σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του και τους άλλους. Θεωρούν ότι η εξάρτηση είναι μια ατομική επιλογή και η απεξάρτηση μια συλλογική προσπάθεια, ότι η εξάρτηση είναι μια πλήρης ανελευθερία της συναισθηματικής έκφρασης βούλησης και η απεξάρτηση είναι πλήρης απελευθέρωση αυτών των στοιχείων. Τα προγράμματα ελευθέρων ουσιών στοχεύουν λοιπόν σε αυτά τα στοιχεία: αναδύουν το πρόβλημα ως ατομική επιλογή, αλλά προωθούν τη λογική της συλλογικής αντιμετώπισης και προσπαθούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο από την ανελευθερία στην ελευθερία. Επίσης, τα προγράμματα ελευθέρων ουσιών (στεγνά) θεωρούν την οικογένεια και τα σημαντικά πρόσωπα των εξαρτημένων μέρος της απεξάρτησης και κινούνται παράλληλα: στηρίζουν την οικογένεια για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις εσωτερικές της συγκρούσεις και ταυτόχρονα στηρίζουν τον εξαρτημένο για την απεξάρτηση.
• Ως προς το θέμα του κοινωνικού στίγματος έχουν γίνει βήματα;
Δυστυχώς όχι. Η κοινωνία αντιμετωπίζει το πρόβλημα των εξαρτήσεων με αφορισμούς, κατάρες ή ευχολόγια. Ακόμα και οι άνθρωποι που βρίσκονται σε προγράμματα υποκατάστασης -τα οποία οι άνθρωποι που υποστηρίζουν την υποκατάσταση τη χαρακτηρίζουν ως έναν αξιοπρεπή τρόπο χρήσης- περιθωριοποιούνται.
