Η κρίση επηρεάζει την κατάθλιψη

Με θέμα «Η κατάθλιψη στη ζωή και την τέχνη» συζήτησαν χθες το απόγευμα, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, οι Δημήτρης Πλουμπίδης, Χριστίνα Δάλλα, Χριστίνα Ντουνιά και Νίκος Τζαβάρας, στο πλαίσιο της Εβδομάδας Ενημέρωσης για τον Εγκέφαλο και της σειράς «Η επιστήμη στη ζωή μας» του Megaron-Plus. «Το ενδιαφέρον για την κατάθλιψη έχει αυξηθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών και αυτό, βέβαια, οφείλεται στην κρίση» είπε, προλογίζοντας την εκδήλωση, ο Ηλίας Κούβελας, υπεύθυνος του θεματικού κύκλου του Megaron-Plus και ομότιμος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών.
«Αντικείμενο της ιατρικής επιστήμης δεν είναι η φυσιολογική, απλή θλίψη, αλλά η βαριά κατάθλιψη, που αναγνωρίστηκε ως νόσος σταδιακά: πρώτα από την επιστήμη και ύστερα από την κοινωνία» σημείωσε στην ομιλία του ο Δ. Πλουμπίδης, καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας: «Η επιστήμη διερευνά σήμερα την κατάθλιψη ως νόσο του κεντρικού νευρικού συστήματος ενώ η διάγνωσή της βασίζεται σε κατάλογο χαρακτηριστικών συμπτωμάτων. Στην Ελλάδα η κατάθλιψη επηρεάστηκε σαφώς από την κρίση. Ανέκαθεν στις οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις η ανεργία και το χαμηλό εισόδημα επηρέαζαν την κατάθλιψη. Σύμφωνα με τις έρευνες, η κατάθλιψη παρουσίασε στην Ελλάδα σοβαρή αύξηση ήδη από τα πρώτα χρόνια της κρίσης. Σοβαρή αύξηση παρουσίασαν αυτά τα χρόνια και οι αυτοκτονίες. Και αν η κατάθλιψη και το άγχος είναι αποδεκτά φαινόμενα, η αυτοκτονία κινητοποιεί τους πάντες γιατί ανατρέπει θεμελιώδεις κοινωνικές ισορροπίες. Όταν η κατάθλιψη αποκτά τέτοιες διαστάσεις, χρειάζεται πλέον να αντιμετωπιστεί με κοινωνικά μέτρα».
Μιλώντας για την εκδήλωση της νόσου στα δύο φύλα, δεν υπάρχει αμφιβολία πως η κατάθλιψη είναι πιο συχνή στις γυναίκες, παρατήρησε η Χρ. Δάλλα, επίκουρη καθηγήτρια Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών: «Αυτό οφείλεται στις ορμόνες (δεν είναι τυχαίο ότι η κατάθλιψη στο γυναικείο φύλο εμφανίζεται στην εγκυμοσύνη, στη λοχεία και στην εμμηνόπαυση), αλλά και στο γεγονός ότι οι γυναίκες πηγαίνουν πιο εύκολα στον γιατρό. Οι γυναίκες εξάλλου εμφανίζουν πιο έντονα καταθλιπτικά συμπτώματα, υποτροπιάζουν τακτικά και υποφέρουν από μεγάλες διαταραχές στο βάρος και στον ύπνο τους. Η κατάθλιψη μεταξύ των γυναικών μπορεί να έλκει την καταγωγή και από διαφορές που έχουν να κάνουν με τη δομή του εγκεφάλου ή με τους πολλαπλούς κοινωνικούς ρόλους τους οποίους είναι υποχρεωμένο να αναλάβει το γυναικείο φύλο. Ως προς τα φάρμακα, δεν υπάρχουν μέχρι τώρα διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, αλλά αυτό είναι πιθανόν να αλλάξει μελλοντικά».
Η κατάθλιψη είναι βασικό χαρακτηριστικό της ποίησης του Κώστα Καρυωτάκη και του κατακερματισμένου κόσμου της, σημείωσε η Χρ. Ντουνιά, καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών: «Ο Καρυωτάκης σαρκάζει και αυτοσαρκάζεται, αγωνίζεται και ταυτοχρόνως παραιτείται. Στην πρώτη περίοδο της τέχνης του, είναι σοβαρός με τα ποιήματά του και σατιρικός στις κοινωνικές του εκδηλώσεις. Εν συνεχεία μεταφέρει στην ποίησή του το μπωντλαιρικό spleen, ταυτίζοντάς το με την ενδιάθετη μελαγχολική ροπή του, αλλά και με την έντονα ανατρεπτική του διάθεση. Ο μηδενισμός του Καρυωτάκη (γνώρισμα όλου του ποιητικού μεσοπολέμου) θα δείξει ότι η ποίηση τρέφεται από τον πόνο και θα οδηγήσει στο τέλος στην άρνηση κάθε παρηγοριάς και στη σιωπή της αυτοκτονίας στην Πρέβεζα».
Για τη στάση που τηρούν ο Φρόυντ και ο Καβάφης απέναντι στην τέχνη και την ικανότητά της να μας θεραπεύει από τον πόνο μίλησε ο Ν. Τζαβάρας, ψυχίατρος-ψυχαναλυτής, τέως πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας και επίτιμος πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας: «Η τέχνη καλλιεργεί διαμέσου της φαντασίας διάφορες ψευδαισθήσεις και αυτό μας βοηθάει κατά τον Φρόυντ να αποκτήσουμε μιαν αμυντική θωράκιση και να αντέξουμε τη δυσφορία την οποία προκαλούν η κοινωνικοποίηση και η μετατροπή των ενστίκτων σε ενορμήσεις. Κάτι τέτοιο, όμως, συμβαίνει μόνο προσωρινά. Πρόκειται για μιαν εφήμερη νάρκωση και απομάκρυνση από τις αδήριτες ανάγκες της ζωής. Ανάλογη στάση θα τηρήσει και ο Καβάφης. Η ποιητική τέχνη έχει φάρμακα (“νάρκης του άλγους δοκιμές”) για να μη νιώθουμε την πληγή της προσαρμογής στην πραγματικότητα, αλλά αυτό δεν κρατάει για πάντα. Η ανακούφιση έρχεται, αλλά είναι περαστική».
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την DANA Alliance for Brain Initiatives, την Ελληνική Εταιρεία για τις Νευροεπιστήμες και την Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία.