«Η πραγματική απελπισία δεν γεννιέται εξαιτίας μιας κακοτυχίας που επιμένει, ούτε από την εξάντλησή μας από έναν άνισο αγώνα. Προέρχεται όταν αρχίζουμε να αγνοούμε τους λόγους του αγώνα μας, αλλά κι αν πρέπει να αγωνιζόμαστε»
(Αλμπέρ Καμύ)
ΠΩΣ επεξεργάζεται, άραγε, το μυαλό των μαθητών μας -και μελλοντικών συμπολιτών- την κρίση που διανύουμε; Πώς βιώνονται οι εικόνες φθοράς και παρακμής γύρω τους; Πώς αντιμετωπίζεται η ανέχεια και το αίσθημα κατωτερότητας που η έλλειψη βασικών αναγκών δημιουργεί σε συμμαθητές ή και συγγενείς τους;
ΕΝΑ σχολείο (δημόσιο ή ιδιωτικό) αποτελεί μια σμίκρυνση της κοινωνίας στην οποία αργότερα θα κληθούν οι μαθητές να ζήσουν. Με τη συνεχή υποβάθμιση, κυρίως του δημόσιου σχολείου, τα προβλήματα οξύνονται ποιοτικά και ποσοτικά. Άσχετα, αν η διατήρηση ενός στοιχειώδους status καθώς και η βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας των σχολείων, θα έπρεπε να είναι από τους υπέρτατους και θεμελιώδεις αγώνες της κοινωνίας αλλά και στόχος κάθε κυβέρνησης.
ΣΕ ΜΙΑ μικρή σχολική κοινότητα ενυπάρχουν όλα τα μεγάλα «εξωτερικά» κοινωνικά προβλήματα. Είναι δε εντυπωσιακό το πόσο επηρεάζουν αυτά τα παιδιά, αλλά και πως διαμορφώνουν το χαρακτήρα τους, αφού, δυστυχώς, κι αυτά είναι θύματα της κρίσης. Προβληματίζονται, όπως όλοι μας, συνειδητοποιούν τις καταστάσεις κι αποκτούν μια εμπειρία, έστω και έμμεση, που όμως είναι από τα σοφότερα διδάγματα για τη μετέπειτα ζωή τους.
«ΤΙ ΕΜΑΘΑ και τι κατάλαβα μέσα στο σχολείο για την Ελλάδα της κρίσης» ήταν το θέμα Έκθεσης που έθεσε η εφημερίδα «Τα Νέα» για τον μήνα Φεβρουάριο (2015), στα πλαίσια του Προγράμματος Μαθητικών Βραβείων της (1). Μεταξύ των βραβευθέντων, ήταν οι Εκθέσεις της μαθήτριας της Γ’ τάξης του 3ου Γυμνασίου Σπάρτης, Ελένης Τσεμπελή, και του μαθητή της Α’ τάξης του 1ου Λυκείου Καισαριανής, Απόστολου Βαμβούνη. Εκπλήσσει η παρατηρητικότητα, η ειλικρίνεια, η περιγραφικότητα, η «ωρίμανση» σε ανθρωπιστικά θέματα (αλληλεγγύη), η αγωνία για το μέλλον, η ευθυκρισία μπροστά στην πρωτόγνωρη για όλους κατάσταση. Όμως, στο τέλος, ανθίζει η αισιόδοξη ματιά για το μέλλον τους, κι αυτό είναι ένα μήνυμα.
ΑΝΑΦΕΡΟΜΑΣΤΕ αποσπασματικά σε μερικές παραγράφους που επικεντρώνονται σε χαρακτηριστικά της κρίσης. Γράφει η μικρή Ελένη για την πρώτη επαφή της με την κρίση:
«…Αρχικά αυτό έγινε αντιληπτό από τη στιγμή που άλλαξαν οι συζητήσεις και τα ενδιαφέροντά μας, όχι γιατί κάτι τέτοιο μας άρεσε, αλλά γιατί η καθημερινότητά μας είχε τώρα άλλο περιεχόμενο. Παρακολουθούσαμε πλέον πρωτόγνωρες καταστάσεις από το Διαδίκτυο ή την τηλεόραση, ή μαθαίναμε για κάποια οικογένεια συγγενή μας ή συμμαθητή μας ότι αντιμετώπιζε προβλήματα οικονομικά, ανεργίας, γενικότερα δυσκολίες στην επιβίωση. Αρχίσαμε, λοιπόν, να συζητάμε για πρωτόγνωρα θέματα: για τα συσσίτια που είχαμε ακούσει από τους παππούδες μας σε άλλα δύσκολα χρόνια –ο παππούς μου είναι 89 χρονών, όσο και ο Μίκης Θεοδωράκης, όπως λέει ο ίδιος- για τις οικογένειες που δεν μπορούν να πληρώσουν τα δάνεια, το ενοίκιο ή το φροντιστήριο, για τους γονείς μας που, όταν τους ζητάμε κάτι, λένε “θα δούμε” και αποφεύγουν να συνεχίσουν την κουβέντα».
ΑΝΤΙΘΕΤΑ, για τον Απόστολο, η επαφή με την κρίση είναι «ζώσα» μέσα στην τάξη, με τον «αγαπημένο του» καθηγητή τον κ. «Π», θεολόγο, που έρχεται καθημερινά στο σχολείο «με το ποδήλατό του» και το «χαμόγελό του»:
«…Μπαίνουμε στην τάξη. Ο κύριος “Π” ακολουθεί. Τον κοιτάζω και δεν ξέρω γιατί, αλλά σκέφτομαι τις ελληνικές οικογένειες της οικονομικής κρίσης. Θυμάμαι μια μέρα που μας είχε αναφέρει ότι είναι πατέρας εφτά παιδιών. Αλήθεια, οι γονείς μου -ο ένας δουλεύει γιατί ο άλλος είναι άνεργος- δεν τα καταφέρνουν με ένα μόνο παιδί. Ο άνθρωπος αυτός πώς αντιμετωπίζει τα έξοδα των εφτά; Τα φροντιστήρια μόνο, γιατί ως γνωστόν η δωρεάν παιδεία δεν καλύπτει τη μόρφωσή μου, αναλογούν στο ένα τέταρτο του ενός μισθού που μπαίνει στην οικογένειά μας. (…) Πραγματικά δεν θέλω να σκεφτώ πώς αυτός ο άνθρωπος μπορεί και μεγαλώνει, όχι ένα, ούτε δύο, αλλά εφτά παιδιά».
Η ΜΙΚΡΗ Ελένη αντιλήφθηκε από νωρίς πως η αλληλεγγύη –στο σχολείο- είναι ιδιαίτερα «σημαντική σε τέτοιες δύσκολες περιστάσεις»: «…Οι μαθητικές κοινότητες, στις οποίες συμμετέχω ενεργά, συγκεντρώνουν, συχνά, χρήματα, τρόφιμα ή ρούχα και άλλα είδη, για να βοηθήσουν οικογένειες συμμαθητών που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα ή οικογένειες που βρίσκονται σε άλλα μέρη της Ελλάδας. (…) Όμως εξίσου σημαντικό θέμα συζήτησης στο σχολείο είναι η ανεργία των πτυχιούχων. Σε τρία-τέσσερα χρόνια θα τελειώσουμε το Λύκειο και θα σπουδάσουμε. Θα βρούμε δουλειά στην πατρίδα μας ή θα αναγκαστούμε να ξενιτευτούμε σε άλλη χώρα; Γιατί η Ελλάδα να διώχνει τα παιδιά της, όπως συνέβαινε τις δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο;».
ΓΙΑ τον Απόστολο που έχει τους ίδιους συμμαθητές που είχε και στο Δημοτικό, αυτό που παρατηρεί είναι η αλλαγή στον τρόπο ζωής τους: «…Και τώρα γελάμε αλλά πολλές φορές εκτός από την αγωνία των διαγωνισμάτων βλέπω συμμαθητές μου να κρυφοκοιτούν εκείνους που αγόρασαν ένα κουλούρι από το κυλικείο για δεκατιανό. Το πιο φθηνό κολατσιό και όμως κάποιοι φίλοι μου δεν μπορούν ούτε αυτό να αγοράσουν».
ΤΕΛΙΚΑ, τα νιάτα είναι νιάτα: η αγάπη για τη ζωή, αλλά και η ασίγαστη αισιοδοξία τους επενεργούν θετικά στη ψυχοσύνθεσή τους. Έτσι, η μικρή Ελένη συμπεραίνει: «…Προσωπικά θεωρώ ότι μπορεί ένας άνθρωπος ή ένας αδύναμος οικονομικά λαός να αναγκάζεται να υποκύψει σε αφόρητες πιέσεις και σε μια τέτοια κρίση, όμως η αγανάκτηση και η οργή του θα φέρουν θετικά αποτελέσματα. (…) Εμείς, οι μαθητές, από την πλευρά μας, δεν πρέπει να απογοητευόμαστε, αλλά να είμαστε αισιόδοξοι, γιατί κάθε λαός έχει περιόδους ακμής και παρακμής. Και να είμαστε βέβαιοι ότι τη σημερινή δύσκολη κατάσταση θα διαδεχτεί μια άλλη, καλύτερη και πιο ανθρώπινη». Όσο για τον Απόστολο, όλα είναι δυνατόν να ξεπεραστούν, όταν υπάρχει θέληση, αγάπη και αλληλοβοήθεια: «…Τι κι αν λοιπόν όλοι τα φέρνουμε δύσκολα; Όταν έχουμε θέληση και αγαπάμε ο ένας τον άλλο, όταν είμαστε κοντά και βοηθάμε τους συνανθρώπους μας, η ελπίδα μάς δίνει το χέρι της».
ΝΑΙ! «Η ελπίδα μάς δίνει το χέρι της», όταν βέβαια κι εμείς πιστεύουμε σ’ αυτήν ακράδαντα. Η «καθαρή ματιά» των κειμένων των μαθητών μας απέναντι στην κρίση και τις συνέπειές της, αλλά και η αισιοδοξία που αποπνέει ο λόγος τους, νομίζουμε πως είναι η καλύτερη εγγύηση για το μέλλον.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) «Τα Νέα», Σαββατοκύριακο 28-29 Μαρτίου 2015.
